El nome d'A Estrada vien de la voz en llatínstrata, col significáu de tierra triada, per onde s'andar, camín». Ello ye que dos caminos cruciar na plaza principal: de sur a norte xubía un camín dende Terra de Montes, Ourense y Portugal, per onde los arrieros y pelegrinos diben a Santiago de Compostela; y del este a oeste, dende tierres del Deza, Trasdeza y del interior de Galicia, per onde arrieros y, más tarde, carrilanas dirixir a la mariña.
Símbolos
Representación heráldica del blasón aprobáu
L'escudu heráldicu y la bandera que representen al conceyu fueron aprobaos en 2014. L'escudu sigue'l siguiente blasón:
De sinople (verde) y sobre ondes de plata (blancu), una ponte de cinco güeyos d'oru (mariellu), surmontado d'una torre, bueca y tamién d'oru, y nos lladrales dos vieires de plata, surmontadas, de la mesma, de dos tales estrelles d'oru. Al timbre, la corona real zarrada.
Diariu Oficial de Galicia nᵘ 195 de 13 d'ochobre de 2014[5]
La descripción testual de la bandera ye la siguiente:
Estremada per una banda blanca, de verde al estil y de colloráu a la batiente.
Diariu Oficial de Galicia nᵘ 195 de 13 d'ochobre de 2014[6]
Historia
La xurisdicción de Tabeirós tien el so orixe en tiempos del rei suevuMiro nel sieglu VI, y apaez citada nel Cronicón Iriense como perteneciente a la diócesis d'Iria. Nel sieglu XII, l'arzobispu de Santiago Xelmírez y el rei Alfonsu VII de Castiella intercambiaron ente sigo la tierra de Tabeirós, Tabeirolos y el castru de Faro, pasando la primera a ser posesión de la mitra compostelana. Esta xurisdicción tomaba tol actual Conceyu d'A Estrada, con esceición de les parroquies de Vea, hasta 1840, añu nel que se creó'l Conceyu y el partíu xudicial d'A Estrada (güei capital de partíu xudicial qu'abarca los conceyos d'A Estrada, Forcarei y Cerdedo).
Tres años antes, por culpa de los enfrentamientos ente absolutista y lliberales, destituyir de forma completa'l Conceyu de Cereixo el 17 de setiembre de 1840 y dar# en nomar una nueva corporación con en consentimientu del pueblu y de la Milicia Nacional de Tabeirós, solicitando'l nome de Conceyu d'A Estrada, que yera un encruz de caminos con cuatro cases ente Figueroa, Ouzande y Guimarei.
Dende'l sieglu XII, estes tierres que güei entienden el conceyu d'A Estrada taben políticamente estremaes en "coutos" y xurisdicciones, nes qu'o bien mandaba un señor o bien yeren propiedá de la Mitra Compostelana: xurisdicción de:
Tabeirós, qu'entendía Agar, San Pedro y San Tomé de Ancorados, Arca, Barbude, Berres, Callobre, Cereixo, Cira, Dornelas, Guimarei, Lames, Loimil, Moreira, Nigoi, Olives, Orazo, Paradela, Parada, Pardemarín, Piñeiro, Remesar, Riobó, Ribeira, Rivela, Rubín, Sabucedo, Souto y Vinseiro.
Couto de Vea, formáu poles parroquies de Aguións, Baloira, San Miguel y Santa Mariña de Barcala, Cora, Couso, Frades, Matalobos, Santeles, Toedo y San Andrés, San Xorxe, San Xulián y Santa Cristina de Vea xunto con Figueroa, que güei pertenez a la Villa y otros cuatro del actual Concello de Teo.
Couto de Codeseda nel que solo entraben Codeseda y Liripio.
Couto de Vega y Oca qu'apiguraba les parroquies de Arnois, Oca y n'ocasión San Miguel de Castro, qu'en determinaos momentos perteneció al Castiellu de Cira.
Couto do Viso yera formáu por Lagartóns y una parte de la parroquia de Guimarei.[7]
Nel añu 1836 empecipiáronse les xuntes pa la unión d'estos n'otros más grandes o n'unu solu.
Vistes de la llocalidá.
El 1 de xineru de 1837 producióse la fusión de los Coutos de Vega y Oca, Viso, Codeseda y Vea con Tabeirós. El conceyu formar en Cereixo, con sede en Pernaviva, yá con cincuenta y un parroquies (incluyida A Estrada, qu'apaez per primer vegada, formada polos llugares de Figueiroa de Arriba, Figueiroa de Abaixo, Rodeiro, Regueiro, Pedregal, Vilabrasil y Vilar). En 1840 producióse la destitución del conceyu de Cereixo, solicitando'l nome de La Estrada pal conceyu, aprobándose'l 23 de xineru de 1841.
El 6 de xunetu de 1859 concedióse-y a A Estrada'l títulu de Villa por Real Decretu. En 1878, el príncipe Alfonsu XII d'España dio al conceyu'l tratamientu de Ilustrísimo y en 1912 el de Excelencia.
Nel añu 1906 sale'l primer númberu de "La Voz del Pueblu" y "L'Ecu Estradense", qu'empecipiaron a la villa na prensa propia. Más palantre xuniríense a la terna de publicaciones autóctones "La Palanca" y "La Vanguardia". El mayor esponente de la prensa llocal foi "L'Emigráu", que permaneció activu mientres 20 años, ente 1920 y 1940, añu nel que sumió por problemes obvios col nuevu réxime postrepublicano.[8]
Pero nel últimu sieglu remaneció otra vegada la prensa n'A Estrada. Anguaño hai un periódicu estradense en circulación: Catrogatos, en versión online, y hasta mediaos del añu 2014, Capicúa, en versión de papel, anguaño yá desapaecíu.
Monumentos
Torre d'A Barreira, asitiada na parroquia de San Martín de Riobó.[9] Anguaño atópase n'estáu ruinosu,[10] pero foi una de les fortaleces más importantes del señoríu de los arzobispos de Santiago de Compostela, qu'en dalguna ocasión llegaríen a morar nella anque namái mientres curties paraes. Sicasí, sí hai constancia de que na fortaleza había un merín que yera nomáu direutamente pol arzobispu de Santiago o pol individuu que tuviera la fortaleza al so cargu, y tamién de qu'hubo numberosos merinos a lo llargo del tiempu y de que nun ocuparon el cargu mientres enforma tiempu. Y l'historiador Manuel Mosquera Agrelo afirmó que dalguna de les torres d'A Barreira o'l bastión de la so puerta d'entrada pudo ser usáu como llar o residencia polos alministradores de la fortaleza.[11]
Café Boliche, asitiáu na Av. Benito Vigo, ye un históricu chigre.
Corporación municipal
Resultaos de les eleiciones municipales del 25 de mayu de 2015 n'A Estrada
Los principales festexos d'esta llocalidá son los siguientes:
Los martes d'Antroxu, “Vos Xenerais da Ulla” salen a les cais a caballu, afatiaos colos traxes típicos, pa celebrar los sos famosos “atranques”. Atélites y picarescos discutinios verbales ente dos bandos rivales, que suelen tratar de política y temes d'actualidá.
La Fiesta del Salmón, celébrase tolos años el tercer domingu de mayu, na que pueden tastiase múltiples preparaciones, tradicionales ya innovadores del rei de los ríos.
Les fiestes patronales n'honor a San Paio celebrar a finales del mes de xunu.
La “Rapa das Bestas de Sabucedo” celebrar na parroquia de Sabucedo'l primer fin de selmana de xunetu. Esta fiesta, declarada d'interés turísticu internacional pola Unesco, tien los sos oríxenes na antigua tradición de baxar los caballos xabaces del monte a unos curros (especie de cortiles acutaes) pa corta-y les clines y desparasitarlos.
Cómo festividaes d'una relevancia menor:
El festival de metal y hardcore punk Strada Metal Fest
