شبرا (قبطى: ϭⲱⲡⲣⲟ |ʃopro|, معناها: عزبه او قريه) Shubra هيا حى من اكبر احياء القاهره فى عدد السكان و موجود فى شمال القاهره, و كان فى الاصل ضاحيه عملها محمد على باشا مؤسس مصر الحديثه سنة 1809.[1]
سبب التسميه
فى القرن 13 كان مكان بتغمره ماية النيل ، لما ظهر فى التقسيم الإدارى لأحياء القاهره كان بيتكون من جزيرة بدران و كوبرى شبرا، عد سكانه فى الوقت ده كان 1091.
تاريخ حى شبرا
فى السبعينات من القرن الماضى كان حى شبرا بقى زحمه لدرجه كبيره جدا و استمرت معاناة سكان حى شبرا سنين مع الزحام و صعوبه المواصلات لحد اتمد ليه فى التسعينيات خط مترو الانفاق و اتلغى خط الترام من شارع شبرا و اتعاد التخطيط للشوارع و اللى ساعد على تخفيف الزحمه و كان داه متزامن الخروج السكانى منه اللى خلى الهدوء يرجع ليه, بيتميز حى شبرا بتركيبه سكانيه خاصه بتمتزج فيها العادات و التقاليد بين العيل المسلمه و المسيحيه فى منطقه بتعتبر من اهم مراكز التجمع للمسيحيين بالقاهره.
الحى بيعتبر شعبى مع وجود شريحه تانيه من الطبقتين البرجوازيه و الارستقراطيه بتتركز فى منطقة اغاخان و طوسون, و برغم ان شبرا من المناطق الحديثه نسبيا بس اكتملت خلال فتره بسيطه و بقت من الاحياء المهمه ف القاهره, و بيرجع انشاء حى شبرا لعصر محمد على اللى شاف نهضه كبيره على كل المستويات, محمد على اللى بنى قصر ليه جنب شبرا الخيمه شمال ترعه الاسماعليه و لاقى ان الطريق للقصر من القاهره ممكن يتعمل فيه مدينه جديده فبدا فى شق شارع شبرا سنة 1808 و كان نواه لانشاء مدينه شبرا اللى اتعرفت وقتها باسم «شبرا مصر», كان الطريق معروف وقت انشائه بجسر شبرا, و انشا محمد على مصنع لتبييض المنسوجات اللى كانت بتتصنع فى معامل النسيج المصريه, و كان المصنع جنب لسراى الامير طوسون بن سعيد باشا و هيا السراى اللى اتعملت سنة 1869, على افخم طراز معمارى و بتشغلها دلوقتى مدرسه شبرا الثانويه و لسا المكان معروف باسم المبيضه بمنطقه روض الفرج, اما الجزء خلف السراى او المدرسه فمعروف بمنطقة طوسون. كتب التاريخ بتقول ان جزء كبير من حى شبرا كان ضمن بستان الجيوش اللى انشاه الافضل ابن امير الجيوش بدر الدين الجمالى و كان بيمتد للشمال شرقى الخليج المصرى لحد الوايلى و للغرب لحد منيه السيرج «الجزء الشمالى الشرقى من حى شبرا دلوقتى» كمان انشا الافضل منظره رائعه اتعرفت بمنظره البعل و كان للفاطميين شمال منظره «البعل» منظرتين الاولى اتعرفت «بالتاج» و التانيه بمنظره «الخمسه وجوه» و داه اسم شوارع و ميادين فشارع الترعه البولاقيه واحد من اهم شوارع شبرا.
و فى الشوارع الخلفيه المتفرعه من الجنب اليمين لشارع الترعه فيه ميدان صغير اسمه ميدان «الافضل», و فضلت منطقه شبرا مجرد منطقه زراعيه و بساتين لحد شق محمد على كوبرى شبرا فدخلت المنطقه نطاق العمران و بدا الامرا يبنو القصور الفاخره فيها و كان قصر سعيد باشا واحد من اهم القصور فى مدينه شبرا سنة 1858 على الشارع الرئيسى و اتحول بعدها لمدرسه التوفيقيه الثانويه. و ازداد العمران بعد كده فى مدينه شبرا بعدما اتمد خط الترام ليها فى شارع شبرا سنة 1902 و وصل لمنطقه روض الفرج و ساحل روض الفرج سنة 1903 و اتعمل بيه القهاوى و النوادى اللى كان بيروحها اهل القاهره للتنزه, و كان وصول الترام لشبرا من اهم عوامل تحول مدينه شبرا لمنتزه للاثرياء و لاقى فيها اهالى القاهره بديل عن قلب المدينه المزدحم واتحولت كل البساتين و الاراضى الزراعيه لاراضى للبنا و اتعمل عليها العمارات, فى الفتره اللى بعد الحرب العالميه التانيه ازداد العمران فيه لحد اتصلت مدينه شبرا بقريه شبرا الخيمه اللى كتر فيها انشاء المصانع و المعامل و المخازن بالاضافه لمعاهد العلم و المساجد و الكنايس و المستشفيات و مراكز رعايه الطفل, و انتشرت فى شوارعها المحلات التجاريه, ساحل روض الفرج كان ليه مكانه خاصه للترفيه و اتعمل بيه الملاهى و المسارح قبل ما تنتقل الحركه الفنيه لشارع عماد الدين بوسط القاهره.
حى شبرا كان مشهور بانه حى الفنانين و كان بيسكن فيه الفنان الكوميدى على الكسار و الفنانه مارى منيب والفنان ماهر العطار والفنان الراحل محرم فؤاد والفنانه الراحله سعاد نصر والفنان الراحل سراج منير و الفنان الراحل بليغ حمدى و الفنان يوسف شعبان و الفنانه بوسى,و الفنان وائل نور و المخرج خيرى بشاره و اتولدت بيه المطربه العالميه الراحله داليدا , اللى قالت داه فى واحده من اغنياتها بالعربيه "احسن ناس" .
توسعة شارع شبرا
بعد ثورة يوليه دخل ضمن خطه لتطوير القاهره على ايد عبداللطيف البغدادى وزير شئون البلديه و القرويه و اتوسع شارع شبرا الى 40 مترا و نقل الترام لوسط الشارع, كمان مد شارع الترعه البولاقيه و وصل شبرا بعد ردم الجزء الفاضل من الترعه, كمان انشا محطه نهائيه لاتوبيسات الوجه البحرى للقاهره. و مع التوسع الشديد فى العمران بشبرا كانن من الضرورى تقسيمها اداريا فبقى الجزء من ميدان احمد حلمى لحد ميدان المظلات تبع لقاهره, اما الجزء الباقى منها من ميدان المؤسسه و هوا المعروف بشبرا الخيمه فهو تبع محافظه القليوبيه و تم تقسيمه لقسمى اول و تانى شبرا الخيمه, اما الجزء التبع لقاهره فهوا فى نطاق اربع اقسام للشرطه و هيا اقسام اول و تانى شبرا و قسم الساحل و قسم روض الفرج.
بيعتبر شارع شبرا واحد من اطول شوارع القاهره و اهمها من الناحيه التجاريه, و من اقدم شوارع شبرا فتقريبا عمره ميتين سنه, بيتمتع شارع شبرا بنشاط تجارى واسع و خاصه فى منطقه «الدوران» و ارتفعت اسعار المحلات التجاريه بعد افتتاح المرحله التانيه من مترو الانفاق.
مدرسه التوفيقيه واحده من اهم معالم شارع شبرا و اللى كانت فى الاصل قصر سعيد باشا سنة 1858 و اتخرج منها المدرسه عدد كبير من رواد مصر زى الشاعر ابراهيم ناجى و د.نجيب محفوظ باشا رائد طب الستات فى مصر و اللى اتسمى باسم الاديب نجيب محفوظ و د.على لطفى رئيس وزراء مصر الاسبق, جامع الخازنداره واحد من اهم معالم الشارع و اقدمها و كمان كنيسه «مارى مرقص» بمنيه السيرج و بتطل على شارع شبرا و هيا اكبر كنايس شبرا و هيا للاقباط الارثوذوكس و كنيسه «سانت تريزا» للكاثوليك و اتسمى اسم الكنيسه على تالت محطات مترو الانفاق لشبرا بعد محطه مبارك او «رمسيس» و تعتبر كمان مدرسه الراعى الصالح من اقدم و اهم المدارس بشارع شبرا و واحد من اهم المعالم الهامه بسورها الاثرى و بيرجع انشاء المدرسه لاكتر من ميه سنه و لحق بيها كنيسه و مستشفى و اتعمل سوق تجارى كبير جنبها اسمه سوق «الراعى الصالح» شبه سوق «وكاله البلح» الشهير و بيوصل السوق لشارع شبرا من جهه و شارع الترعه البولاقيه من الجهه التانيه من خلال ممر تجارى ضيق بيضم محلات صغيره.
شارع احمد حلمى
شارع احمد حلمى من اهم شوارع شبرا و هوا موازى لشارعى الترعه البولاقيه و شبرا و هوا مهم لحركه المرور بحى شبرا و كسب شهرته و اهميته باعتباره طريق للسفر و الرجوع بين القاهره و الوجه البحرى, و لحد وقت قريب كان موقف احمد حلمى واحد من اهم مواقف عربيات الاجره و اتوبيسات الوجه البحرى قبل نقلها لموقف عبود, و اتسمى الموقف و الشارع على اسم المناضل الوطنى احمد حلمى رفيق الكفاح مع الزعيم مصطفى كامل لمدة سبع سنين و اللى اشتغل بالصحافه و كتب فى صحف «اللواء» و«الشعب» و العلم بعدين سابها و اشتغل بالزراعه ون جح فى المجال و اشترى ارض واسعه فى شبرا و بنى عماره كبيره فى مدخل شبرا من ناحيه الشارع اللى حمل اسمه بعد وفاته سنة 1936.
شارع الترعه البولاقيه
شارع الترعه البولاقيه و شبرا الرئيسى و شارع احمد حلمى بتمتد بالتوازى و بتقطع حى شبرا بالطول و بينها شوارع كتيره متقاطعه معاها اشهرها شارع خلوصى اللى بيربط بين شارع الترعه البولاقيه و شبرا و هوا واحد من اهم الشوارع التجاريه بيها و شارع احمد بدوى اللى بيوصل بين احمد حلمى و الترعه البولاقيه و شبرا و بترجع تسميه الشارع بسبب ترعه قديمه كانت بتربط بين حى بولاق ابوالعلا و شبرا و عشان كده اتسمى الشارع باسم الترعه البولاقيه و لسا جزء من الشارع لغايه دلوقتى بحى بولاق من ناحيه السبتيه و القللى, و بيشتهر شارع الترعه بمحلات قطع غيار و اكسسوارات العربياتو فى الشارع فيه ميدان «فيكتوريا» واحد من اشهر ميادين شبرا و بتتفرع منه شوارع تانيه شهيره زى العطار و العسال و شيكولانى و المحمودى و بالشارع سينما قديمه اسمها «شبرا بالاس» و هيا من سينمات الدرجه التانيه و بتشتهر بتقديم الافلام الهنديه بس.
جزيره بدران
منطقه جزيره بدران من اقدم المناطق بحى شبرا و كانت بتتميز بالقصور و الفيلات من زمان و اغلبها اتهدم و حل مكانها عمارات و ابراج و بتعتبر منطقه جزيره بدران حدود شبرا مع حى بولاق العريق من ناحيه «مزلقان النجيلى» على شارع السبتيه و بتفصل قضبان القطر للجنوب للصعيد ما بين حى بولاق و حى شبرا و بيمتد عمق جزيره بدران لحد اول شبرا من ناحيه ميدان احمد حلمى وى شارع «ابن الرشيد» هوا الشارع الرئيسى بجزيره بدران كمان مدرسه «رقى المعارف» من اقدم المدارس هناك, و بتعتبر منطقه ميدان الخلفاوى من اقدم المناطق فى حى شبرا و ارض اغاخان و هما من المناطق الراقيه اللى بيسكنها الطبقه البرجوازيه والارستقراطيه, و منطقه الخلفاوى جنب الشيخ رمضان و فيكتوريا و بتربطها شوارع شهيره زى عبدالحميد الديب و محمد الخلفاوى اما اغاخان فبتطل على النيل من ناحيه المظلات.
هوا حى شعبى قديم كان مركز للمسارح انطلق منها كتير من الفنانين الاستعراضيين و المطربين.كان فى روض الفرج سوق الخضار و الفاكهه المركزى فى القاهره اللى كان مركز تجميع من كل الجمهوريه , بس اتنقل لمدينه العبور الجديده. من الافلام اللى اتصورت فى السوق فيلم (سلام يا صاحبى), اغلبيه سكانه كانو من اللى جيه من الريف عشان يكونو جنب السوق و بيختص بقسم للشرطه و فيه منطقه «جزيره بدران».
اغانى عن شبرا
اتغنى مطربين بحى شبرا من شعبان عبدالرحيم اللى عدد اسماء شوارع شبرا فى اغنيه شهيره كانت سبب فى شهرته اسمها «احمد حلمى» قال فيها «احمد حلمى اتجوز عايده, كتب الكتاب الشيخ رمضان, و كان شاهد العسال وجابو الشمع من العطار». و كلها اسماء شوارع بحى شبرا ماعدا «مزلقان عايده» و هوا الاشهر فى حى شبرا, و محرم فؤاد غنى «باحبك ياشبرا» بتقول كلماتها, باحبك ياشبرا باحبك صحيح, ياموال واوبرا و عامى و فصيح, ياجامعه محمد و عبدالمسيح.
اصل تسميه مناطق شبرا و روض الفرج
شبرا كانت عباره عن جزيره وسط النيل ... اسمها جزيره الفيل ... وبفعل عوامل التعريه اتصلت الجزيره بالأرض ... علشان تكون هى أرض شبرا و روض الفرج
حى شبرا كان يشتهر قديما بأنه حى الفنانين فكان يسكن فيه الفنان الكوميدى على الكسار و الفنانه مارى منيب والفنان ماهر العطار والفنان الراحل محرم فؤاد والفنانه الراحله سعاد نصر والفنان الراحل سراج منير والفنان الراحل بليغ حمدى والفنان القدير يوسف شعبان والفنانه بوسى,والفنان وائل نور و المخرج خيرى بشاره و اتولدت به المطربه العالميه الراحله داليدا , اللى ذكرت ذلك فى واحده من اغانىها بالعربيه "أحسن ناس" .
اتحفر ترعه لرى أشجار شارع شبرا وحدائق القصر. و كانت هى الترعه البولاقيه.
كان الشارع بيمر بقريتين صغيرين قبل ما يوصل لقصر شبرا. وهى جزيره بدران (أرض مرتفعه لا تغطيها ميه الفيضان) وبعدها منيه السيرج (قريه مشهوره بصناعه زيت السمسم المسمى زيت السيرج)
شارع البعثه: سموه كده لتمركز بعثه الرهبان الكاثوليك فيه
شارع العطار: هو فى الأصل عزبه الحاج محمد هرمس كبير العطارين. وورث ابنه ايوب المهنه عن والده وصارت المنطقه اللى بنى فيها بيته هى أرض أيوب.
شارع قبه الهواء هو ضمن ابعاديه قصر قبه الهواء (مصنع الخنازير حالى) و هو قصر حريم عمر طوسون
السبتيه: حى اليهود وكانوا يغلقون تجارتهم يوم السبت و عشان كده سموهم السبتيه
أمر محمد على الأعيان والأمراء ببناء قصور لهم فى ضاحيه شبرا, و كان شارع شبرا الوقت ده أوسع شارع فى مصر و كان الأمراء والأميرات يتنزهون على ظهور الخيل وعربات السوارس.
أول من بنى قصره فى المنطقه هو الأمير "حيدر دولتيان" و هو الايام دى مدرسه الخلفاوى بنات بشارع دولتيان حاليا.
وبعده أمير الخزانه "عبد الرحمن الخازن دار" اللى بنى قصر وجامع (القصر اليوم هو كنيسه سانت تريزا)
بعدها بنى محمد على قصر لأخته الأميره "أنجه هانم"
واستمر الأعيان فى بناء القصور لكن أشهرهم هو قائد جيوش السلطان سليم أحمد خمارويه
سنة 1849 بعت الخديو اسماعيل أمر لالمريدى باشا محافظ القاهره بأن يجد مكان لأقامه دوله الأمير طوسون ابن سعيد باشا والى مصر. فأهداه قصر النزهه الأميرى على طريق شارع شبرا (مدرسه التوفيقيه حالى) وكمان الأراضى حوله وسميت المنطقه طوسون.
و كان للأمير طوسون خادم أرمنى أسمه برنار شيكولانى أنعم عليه الأمير بقصر بجواره و هو الايام دى مدرسه الاستقلال.
كمان بنى الأمير عمر طوسون سنة 1886 قصر جميل قائم لحد دلوقتى وتحيط بع 4 مدارس(شبرا الثانويه – قاسم أمين الاعداديه – حسنى مبارك الثانويه بنات – مدرسه روض الفرج).
كان تجار الجمال والمواشى يتوافدون من الدلتا للتجاره فى دى السوق. و كان عليهم عبور النيل للوصول لالسوق. أما الطريقه الوحيده لعبور النيل فى دى المنطقه كانت معديات "جسر البحر" قرب الشارع اللى يحمل ده الاسم دلوقتى .
و كان الحى فى منتهى الروعه لحد سماه سكان القاهره (عزب البكوات) وصارت الأزبكيه
منطقة أحمد حلمى: هو تم الشاعر والكاتب المعروف و أول رئيس تحرير جريده الوفد وجد صلاح جاهين
شارع الشيخ رمضان على الصعيدى: من الدراويش المشهورين فى دى المنطقه
ميدان فيكتوريا: أرض قصر فيكتوريا الفرنسيه خليله أمير الجيوش خمارويه
