Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo ye sobre un río aragonés ta atros usos, se veiga Uerba (desambigación).
En Zaragoza capital le dicen La Uerba, representando un caso de conservación d'o chenero femenín que tienen muitos ríos en aragonés y en latín.
A suya compleganza tien un total de 1.020 km², travesando distintas comarcas aragonesas, con una largaria total de 128 km. dica a suya desembocadura en o río Ebro en a ciudat de Zaragoza.
Toponimia
O hidronimoUerba se documenta dende o periodo Andalusí como Warba u Baltax. Baltax ye tamién en ixas fuents o nombre d'un territorio con categoría de balad u de iqlim[1] dependient d'a Kūra de Saraqusta y regau por o río homonimo dende Muel dica Saraqusta[2].
S'ha quiesto interpretar este hidronimo a partir d'o celtaOlca ("ribera")[3]. Manimenos s'ha visto a existencia d'uns cuantos hidronimos con una radiz pareixida en atras zonas d'o sudueste d'Europa: Orb, Orbieu, Orbi, Orbego, Orballeira, Orvallo, Urbión, especialment concentraus en o norueste d'a Peninsula Iberica y que permiten reconstruir una radiz hipotetica *ORWA[4], sin relación con olca.
Recorrito
La Uerba baixo as carreras de Zaragoza
Naixedero
La Uerba tien o suyo naixedero entre as Sierras Pelarda y de Orich a una altaria de 1.280 m, concretament en o termin municipal de Fuent Frida en a comarca de Xiloca, provincia de Teruel. O puesto exacto a on naixe o río no ye senyalizato, pero se troba nomás a uns 100 m d'a ermita de Nuestra Sinyora de Losiella (actualment en castellano local Ermita de la Virgen de La Silla), asinas que se localiza sin guaire problema.
En iste primer trampo de 40 km entre o naixedero y a localidat de Villafermosa ye a on o río creya un polito soto de ribera.
En iste sector o río ye muito mas lento y reculle as mayors aportes d'augua d'o suyo recorrito a traviés d'o río Lanzuela y o barranco de Villalpardo. O cabal total que aporta La Uerba a Ebro ye de nomás 67 hectometros cubicos, debito a os poquez afluents que tien y a que as auguas soterranas que reculle son tamién pocas.
Ye tamién en ista comarca a on se troba un d'os trampos mas politos d'o río, as suyas foces. Mas entabant se troba l'entibo d'as Torcas, o primero d'os que regulan o curso d'o río. Destacable ye tamién Los Calderones, una foz de meyo kilometro amás de Vistabella.
O segundo entibo que bi ha sobre o río se troba tamién en a comarca, l'entibo de Mezalocha, destacando o suyo paisache de calsinera.
La Uerba dentra en a Comarca Central en o suyo trampo final por o municipio de Mozota. La Uerba dentra por o sud de Zaragoza y pasa chunto a o Parque Gran, ta bels metros mas entabant amagar-se baixo as carreras d'a ciudat dica a suya desembocadura en o río Ebro.
Fauna
Entre as especies que se pueden trobar en La Uerba son o cangrillo de río común (Austropotamobius pallipes), o barbo culirroyo (Barbus haasi), a madrilla (Rutilus arcasii y Chondrostoma toxostoma), especies que sirven d'alimento a o culebrizo (Natrix maura) y a rata d'augua (Arvicola sapidus).
.jpg)
