Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Os drusos[1] (en arabeدروزي) son un grupo etnorrelichioso que ye prencipalment ixemenato por Siria, Liban, Israel y Chordania, con una diaspora en diferents países d'America y Africa occidental. Se crei que en o Liban son bels 200.000 individuos, en Siria bels 300.000 y en Israel 70.000. Practican una variant heterodoxa propia d'o Islam. Parlan arabe.
Relichión
A relichión drusa u drusismo, derivación d'o chiismoismailita, ye muito esbarrata d'o Islam orichinal y tiene influencias gnosticas y preislamicas, por eixemplo a transmigración de l'alma. Tienen os santuarios prencipals en Hasbaya (Liban) y en Galilea, on ye a tumba d'o suyo profeta Xueib (Chethro).
Estió Baba al-din al-Muqtana qui creyó o canon d'a relichión ortodoxa, fixando-la. Alavez a doctrina d'a relichión drusa se convertió en un secreto que només conoixeban que os uqqal, a hierarquía d'os iniciatos, diferenciatos d'os atros drusos u juhhah. A etica drusa mete ficacio en l'aduya mutua y a sinceridat entre os drusos. As mullers drusas tienen mes libertaz que no as atras mullers musulmanas.
Historia
O misionero al-Darazi introdució en as montanyas d'o Liban (Mont de Liban) as ideyas heterodoxas d'o soldán fatimíal-Hakim, que deciban entre atras cosas que ixe soldán yera a reencarnación de Dios. Encara que o culto a al-Hakim fracasó en Echipto, as mesmas montanyas d'o Liban que protecheban a las minorías cristianas como os maronins, permitioron que os adeptos d'al-Darazi i trobasen refuchio, en especial a redolata d'os monts Hermón: o Mont de Liban, o districto de Matn y o districto de Xuf, rechions tamién poblatas por maronins.
Perseguitos por os musulmans y por os maronins, os drusos desembolicoron una identidat cultural propia con caracters militars y con ligallos de solidaritat entre os drusos. Dimpués que Baba al-din creyase o canon os drusos se convertioron en una comunidat cerrata que manteneba en secreto a suya doctrina. En o sieglo XVI os drusos refirmoron a conquiesta otomana y fuoron recompensatos con a creyación d'un estato autonomo, baixo a dinastía drusa de Ma'anid (1517-1697). Cada cierto tiempo os emirs drusos prebaban de conseguir a independencia. Baixo Fakr al-Din II i habió revueltas antiturcas.
Dende fins d'o sieglo XVI dica o prencipio d'o sieglo XIX predominó a dinastía Xibabi. En o sieglo XVII muitos drusos emigroron ta Galilea y o Mont Carmelo. En o periodo d'a dinastía Xibabi os maronins yeran baixo dominio druso pero desembolicoron una organización feudal. Baxir II consiguió independizar-se d'os otomans por un tiempo, pero os drusos no yeran guaire unitos y los maronins creixioron en poder y numero, con muitos conversos. En 1841 esclató una guerra etnica entre drusos y maronins. En 1869 atra revuelta cristiana esclató por a reforma territorial con unas mortaleras grans, que només en Xuf plegoron a 10.000 muertos. Esto estió a enchaquia pa que Francia ninviase o suyo exercito pa protecher a los cristianos y imposase un estatuto semiautonomo dentro de l'Imperio Otomán pa os cristianos d'o Mont de Liban.
Os drusos perdioron a suya hechemonía y a metat d'ellos emigró ta Hawran, en o sud de Siria, on forachitoron a población orichinal y tenioron bella cosa d'autonomía. Con a desaparición de l'Imperio Otomán dimpués d'a suya redota en a Primera Guerra Mundial, os drusos quedoron ixemenatos en 4 países.
En 1920 os franceses creyoron dentro de Siria o estato cuasi deseparato de Chabal al-Duruz, ("A Montanya Drusa"), baixo o gubierno d'a dinastía al-Atraix. En 1925-1927 os franceses habioron de reprimir una revuelta drusa con inspiración panarabista. En a decada de 1930 o Chabal al-Duruz fue adhibito a Siria, alavez un mandato francés. Os drusos de Siria consiguioron puyar de categoría en a hierarquía de l'exercito.
Os drusos d'o Liban yeran aliaus d'os refuchiatos palestins en a guerra civil d'o Liban en 1975-1990, colaborando con o politico druso Kamal Jumblatt, pero fuoron vencitos por a intervención siria. A retirata israelina d'a rechión de Xuf fació que os drusos y maronins luitasen entre ellos con mortaleras en os dos bandos.
Os drusos d'Israel sirven en l'exercito y policía. Os drusos d'Israel han tenito millor tracto que os musulmans y cristianos, gracias a la suya colaboración, sindembargo os chóvens ya no son pro-israelins y tienen ya mes simpatías a los atros arabes.