די עלקושער דערנידערונג, אדער דער בלוטיגער מיטוואָך, איז דער נאמען פאר א פסיכאלאגישע דערנידערונג און אקציע פון נאצישער אינדזיקיעוועס וואס איז פארגעקומען אויף די אומגליקליכע אידישע אונטערטאנען כ"ה תמוזה'ת"ש (31סטן יולי 1940) אין עלקוש, פוילן.
עס איז נישט באקאנט איבער געהרגעטע פון דער אקציע, אבער ממש אלע אידן פון דער שטאט זענען ליידער געהרגעט געווארן ביז צוויי יאר שפעטער נאכן גרייכן קיין אוישוויץ.
די אקציע
אום חודש סיון ה'ת"ש האט די געשטאפא אפגעראכטן א משפט איבער דער רציחה פון א דייטשער גרעניץ היטער, וואס האט געוואוינט אין עלקוש. 30 פוילישע גויים זענען געווארן פארמשפט צו טויט, און די אידן זענען געווארנט געווארן אז זייער טייל וועט נאכפאלגן רח"ל.
הרב משה האגערמאן באקליידעט מיט צושפאלטענע תפילין, בארוועס און דערנידערט דורך די נאציס אויפן מארק אין עלקוש (פוילן), ביים דערנידערונגס אקציע אין עלקוש, כ"ה תמוזה'ת"ש, ווען אינעם הינטערגרונט ווערט געזען פארפייניגטע אידן.
ארום אַ חודש שפּעטער, כ"ה תמוז ה'ת"ש (31סטן יולי1940) זענען געווארן פארזאמלט די אידישע מענער פון דער עלטער פון 17 און העכער אויפן הויפּט מאַרק פון דער שטאָט, וואו זיי האבן נעבעך מיטגעמאכט שווערע אינזדיקיעווזעס. צווישן אנדערע זענען זיי געווארן באפוילן צו פאָרלייגן זייערע אידענטיטעט קאַרטעס און זיך צו רעגיסטרירן, שלאָפן אַ גאנצן טאָג מיטן פנים צו דער ערד, בשעת די רשעים טרעטן אויף זיי און שלאגן זיי און פארלאנגען פון זיי צו אויפהייבן די הענט און פיס אויף זייער רוקן.
הרב משה האגערמאן און אנדערע זענען געבראכט געווארן צום מארק פון דער שול אוואו זיי האבן געהאלטן אינמיטן דאווענען, אנקומענדיג זענען שוין געליגן דארט טויזנטער מענער. זיינע שיך האט מען צוגענומען און זיין תפילין של ראש האבן זיי צושפאלטן מיט א מעסער. ער איז געשטעלט געווארן בארוועס פאר א לאנגע צייט נעבן די ליגנדיגע, און נאכער האבן זיי אים געמאכט ארומלויפן ארום דעם מארק פלאץ.
עס איז נישט באקאנט איבער קיין פאטאליטעטן ביי דער אקציע, אָבער צווישן אנדערע זענען געווען וואס האבן פאַרלאָרן זייערע ציין ווען זיי זענען געווארן געצוואונגען צו קייען זשוויר אין זייערע מיילער. אין די בילדער איז דאקומענטירט אידן וואס שטייען אין דעם וואַסער אונטער אַ בריק, בעטנדיג פאַר זייער לעבן, עס ווערט געזען א איד וואס שניידט אפ די באָרד פון אן אנדער איד. דערצו זענען פארהאן בילדער פון עלקוש ווייזנדיג אידן אין טליתים, און איינער מיט אַ מגן דוד אויף זייַן פּאַס. קוקט אויס אז דאס איז פון דער זעלבער אקציע, און אַז די אידן שטייען דארט איידער ארויספירן צום הרגענען רח"ל (אפשר בלויז א דמיון).
המשך ההתעללות המתועדת (ארכיווירט 28.07.2017 ביי דער Wayback Machine) כאמור האברך המזוקן ללא הטלית והתפילין ונלקחה ממנו גם כיפתו. הוא עומד בתנוחת קפיצה (כארנבת) או אוחז מלפנים באגודליו בגרטל (חגורת התפילה), ולידו בחור הישיבה, עדיין עם משקפיו. מיד מאחוריהם עומדים חיילים לועגים, וביניהם אדם בחליפה אזרחית מכובדת. שני קציני משטרת הסדר (אורפ"ו), האחד ממושקף, עומדים לצד הצמד ובוחנים אותם במבט מתנשא. שוטר גרמני בכובע בד נותן ליהודים פקודות. ברקע חלון בית המרקחת מנופץ ושלט חנות פינתית עם אותיות עבריות. תמונה 4
א גרויס בילד פונעם מארק: די אידן פונעם שטאט ליגן אין דער הויפט גאס (ארכיווירט 02.08.2017 ביי דער Wayback Machine) ארומגענומען מיט פאלקסוועגאן'ס פון די סאלדאטן און אפיצירן, וואס היטן אויף זיי שטייענדיג. הצבע הלבן הוא של אבני המרצפת. ליד החנויות נראה שולחן (רישום), ולידו ערמות השלל, כולל מעילים. ליד מכוניות הקצינים והיהודים השוכבים נמצא מתקן מטבח השדה. תמונה 6
תמונת הקצינים והשלל (ארכיווירט 02.08.2017 ביי דער Wayback Machine) ליד השלל כורע ברך יהודי עם מגן דוד על זרועו, מביט כלפי מעלה ומחייך אל המצלמה. לצד השלל נראים גווילים אחד מהם פתוח ועליו כתב לא ברור. (אין מדובר בספר תורה)תמונה 8.1
תמונת 15 מהחיילים הגרמנים מהתעללות אולקוץ' (ארכיווירט 31.07.2017 ביי דער Wayback Machine), עם אדם בעל מכנסיים קרועים, בעל תווי פנים מונגולואידיים ספק מחייך ספק בוכה, ולידו קצין אס אס עם ידיו על מתניו וחיוך גדול על פניו. הכיתוב לתמונה: 'עם יהודי אולקוץ'. ייתכן שזהו 'שוטה הכפר'. תמונה 5
קבוצת גברים יהודים מורצים לאורך קיר הרחבה (ארכיווירט 31.07.2017 ביי דער Wayback Machine) על רקע המשאיות ולכיוונם של יהודים השוכבים ברחבה. בראש הרצים שני אנשים מגולחים, לראשון קסקט (הוא מופיע בתקריב בתמונה 7.1) ולשני כובע בורסלנו, וחליפת שלשה חלקים עם חולצה לבנה, כלומר האנשים כולם לבושים ליום חג. על זרועות כולם רצועה לבנה. קצין זוטר מביט מהצד עם ידיו בכיסיו. וקצין בכיר עומד ברגליים פסוקות וידיו מאחורי גבו. תמונה 4.1
