Vụ phá khám Biên Hòa, 1916

Vụ phá khám Biên Hòa (Đồng Nai, Việt Nam) và một vài nơi khác, do trại Lâm Trung ở tỉnh Biên Hòa tổ chức, xảy ra vào tháng Giêng năm 1916, và nhanh chóng bị quân Pháp dập tắt.

Giới thiệu sơ lược

Hưởng ứng phong trào kháng Pháp của Hội kín Nam Kỳ (có người còn gọi là Thiên Địa Hội), một số người dân yêu nước ở tỉnh Biên Hòa cũ (nay là tỉnh Đồng Nai) đã bí mật lập ra trại Lâm Trung (còn gọi là Lâm Trung Trại) tại ngọn Rạch Đông (nay thuộc xã Thiện Tân, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai).

Thành phần sáng lập gồm có: Năm Hi (được bầu làm thủ lĩnh), Tư Hổ, Bảy Đen, Ba Hầu, Sáu Huyền (cùng ở Tân Trạch), Ba Thứ, Năm Thanh (cùng ở Tân Lương, nhưng quê gốc ở Tân Uyên), Ba Nghi, Năm Rùa (cùng ở Tân Khánh), Hai Mạnh (ở Tân Uyên), Mười Lợi (ở Lò Gạch), Hai Cẩm (ở Biên Hòa),...[1]

Vụ phá khám Biên Hòa, 1916

Tháng 8 năm 1914, Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ, vì Pháp phải đương đầu với Đức, nên kiệt quệ lần hồi. Do cần quân số, năm 1915 và 1916, thực dân Pháp ở Việt Nam đã nhiều lần ra lệnh bắt lính, để đưa sang đấy tham chiến. Điều này, đã làm cho người dân Việt bị áp bức thêm căm phẫn.

Nhân cơ hội đó, thành phần nồng cốt của Lâm Trung Trại quyết định mở cuộc tấn công khám đường Biên Hòa và một số nơi khác (để giải cứu số người bị bắt lính, và cũng để phân tán lực lượng của đối phương) vào đêm ngày 12 tháng Giêng (âm lịch) năm Bính Thìn (1916). Sau khi bàn bạc, các hội viên nồng cốt nhận nhiệm vụ khởi sự tại các vùng như sau:

  • Năm Hi (thủ lĩnh), Tư Hổ, Ba Hầu [2], Hai Lựu, Ba Vạn ở vùng Tân Trạch.
  • Ba Thứ và Năm Thanh ở vùng Tân Lương.
  • Ba Nghi, Năm Rùa và Hai Sở ở vùng Tân Khánh và Bà Trà.
  • Hai Cầm ở Bến Cá.
  • Mười Lợi ở Lò Gạch.
  • Mười Sót, Mười Tiết, Bếp Đầy, Lào Lẹt (gốc người Lào), Bảy Phát, Hai Danh, cùng nhận mục tiêu chính, đó là phá khám Biên Hòa để giải cứu những tù nhân chính trị và dân lành bị bắt oan.

Cuộc khởi sự ở các nơi diễn ra đúng kế hoạch, tuy nhiên, chỉ giải cứu được một số thanh niên bị bắt lính ở Tân Khánh; và ở mũi tấn công khám Biên Hòa, nhờ nội ứng, đã giải cứu được một số tù nhân. Cũng vì thành phần ô hợp, thiếu kinh nghiệm chiến đấu, vũ khí thô sơ; nên tất cả các mũi tấn công đều bị đối phương nhanh chóng đè bẹp. Nhiều hội viên bị bắn chết và bị bắt sống tại trận. Trong số bị bắt sống, có Mười Sót và Mười Tiết, là hai người chỉ huy mũi tấn công khám đường Biên Hòa.

Theo phương án đã định sẵn phòng khi thất bại, số hội viên tháo chạy được liền tập trung tại chùa làng Tân Trạch (Biên Hòa). Sau đó, cả nhóm định đi tấn công đồn Sơn Đá[3], để giải cứu những người vừa bị bắt. Thế nhưng vừa tờ mờ sáng, quân Pháp được trang bị đầy đủ, từ tỉnh lỵ Biên Hòa đã rầm rộ kéo đến chùa. Nhờ hay trước, các hội viên đều chạy thoát. Chỉ có cụ Cả Thắm, cha của Tư Hổ, vì già yếu không chạy kịp nên bị bắt, bị tra tấn. Thương cha, Tư Hổ ra nạp mình. Sau, vì bị ruồng bố quá, Năm Hi, Ba Hầu, Hai Lựu, Lào Lẹt, Hai Sở, Ba Vạn, Bảy Phát, Hai Danh,... cũng đều lần lượt sa vào tay đối phương.

Bị xét xử

Tháng 3 năm 1916, tức khoảng hai tháng sau kể từ đêm nổ ra vụ phá khám Biên Hòa, tất cả số hội viên và người dân bị bắt đều bị đưa ra xét xử trước tòa "Áo đỏ" (tức Tòa đại hình của Pháp) với tội danh "phiến loạn, cướp của và giết người". Cuối cùng, số người bị cáo buộc là chủ mưu và bị kết án nặng nhất có:

-Án tử hình, gồm: Mười Sót, Mười Tiết, Ba Hầu, Năm Hi, Hai Lựu, Hai Sở, Lào Lẹt, Bảy Phát, Bếp Đầy.
-Án 20 năm khổ sai, đày ra Côn Đảo, gồm: Tư Hổ và Ba Vạn [4].

Mấy hôm sau, lúc tờ mờ sáng, 9 hội viên bị kết án tử hình, bị đem ra bắn chết tại pháp trường ở phía tây Dốc Sỏi (Biên Hòa). Các thân xác ấy đều bị vùi chung trong một hầm tại bãi "Cây gỏ cụt", cách chỗ bắn khoảng 50m. Về sau, khi đào đất, có tù nhân tìm gặp hầm. Hay được, những người dân ở gần đó hùn tiền mua cho mỗi xác một chiếc chiếu [5].

Thông tin liên quan

Vụ tấn công khám Biên Hòa và một vài nơi khác, tuy diễn ra ngắn ngủi, nhưng đã gây được tiếng vang. Về sau, khi đề cập đến Thiên Địa Hội ở Nam Kỳ, sự việc này vẫn còn được nhà văn Sơn Nam nhắc đến:

...Thiên Địa Hội tạo ra được Phan Xích Long dám yêu cầu tòa xử tử hình ngay, và nhiều nhân vật khác điển hình là hương hào Hầu bị can vào tôi chống Pháp (vụ phá khám Biên Hòa 1916) đã nói khẳng khái trước giờ hành quyền: "Ta sanh làm tướng, chết làm thần. Chào bà con ở lại mạnh giỏi". Hai Sở cùng bị xử một lượt, thách thức trước mũi súng của thực dân khi thọ án tử hình: "Cứ bắn ta đi, Sở này không sợ đâu! Cái chết, ta thị như qui tân gia" (có nghĩa coi như về nhà mới vậy thôi)[6].
  • Cũng khoảng thời gian nổ ra vụ phá khám Biên Hòa, đêm 14 rạng ngày 15 tháng 2 năm 1916[7], với khẩu hiệu Cứu Đại ca (chỉ Phan Xích Long), tất cả hội viên Thiên Địa Hội do Nguyễn Hữu Trí đứng đầu, đã bí mật kéo đi tấn công dinh Thống đốc và Khám Lớn Sài Gòn. Trước vũ khí mạnh của đối phương, cuộc tấn công này cũng đã gặp thất bại. Sau đó, Tòa đại hình của thực dân Pháp xử bắn trước sau là 51 người (cộng với 6 người bị bắn chết tại trận là 57)[8]. Nhìn chung, tuy còn một số mặt hạn chế, nhưng vụ phá khám Biên Hòa và vụ phá khám Sài Gòn vừa nêu, đều "đã biểu lộ được tinh thần quật khởi của người dân ở miền Nam Việt Nam"[9].
  • Nội dung trong trang này đa phần đều dựa theo Biên Hòa sử lược toàn biên, phần "Hương hầu Hào vá tám liệt sĩ của Lương Văn Lựu. Tra trong sách Đại cương lịch sử Việt Nam (Tập 2, tr. 201), thì thấy có một đoạn viết như sau:
Ngày 23 tháng 1 năm 1916, khoảng 200 người do Lê Văn Hổ, Phạm Văn Hậu, Nguyễn Văn Liên cầm đầu kéo tới đánh phá trụ sở "tuyển mộ" ở tổng Chánh Mỹ, tỉnh Biên Hòa. Ngày 25 tháng 1 (cùng năm), tù nhân nhà ngục Biên Hòa nổi dậy phá ngục.

Vì thiếu tài liệu, nên không biết đây là một (nhưng vì một lý do nào đó, đã sai lệch về ngày tháng) hay là hai vụ khác nhau.

Xem thêm

Sách tham khảo

  • Lương Văn Lựu, Biên Hòa sử lược toàn biên (Quyển 2, phần "Hương hầu Hào vá tám liệt sĩ"). Ty Thông tin Biên Hòa kiểm duyệt và cho phép xuất bản năm 1973.
  • Sơn Nam Nói về miền Nam (mục: "Thơ, tuồng, truyện, tích". Bản điện tử).
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh- Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử Việt Nam (Tập 2). Nhà xuất bản Giáo dục, 2006.

Chú thích

  1. ^ Sách Biên Hòa sử lược toàn biên không ghi họ tên đầy đủ, mà chỉ ghi theo cách gọi quen thuộc ở Nam Bộ, tức tên tục (hoặc tên thường dùng) kèm với thứ tự khi sinh ra trong một gia đình.
  2. ^ Còn được gọi là Hương hào Hầu, vì làm chức hương hào trong ban hội tề làng Tân Trạch.
  3. ^ Sơn Đá hay Săn Đá đều từ chữ soldat (lính) mà ra.
  4. ^ Về sau, Tư Hổ được ra tù trước thời hạn (ân xá). Năm 1945, ông lại tiếp tục chống Pháp, lại bị Pháp bắt, rồi bị xử bắn tại Tân Uyên. Còn Ba Vạn, về sau cũng được thả, nhưng rồi chết vì bệnh già (theo Biên Hòa sử lược toàn biên, Quyển 2, tr.202).
  5. ^ Theo Biên Hòa sử lược toàn biên, Quyển 2, tr.201.
  6. ^ Sơn Nam, Nói về miền Nam, mục: "Thơ, tuồng, truyện, tích".
  7. ^ Ngày tháng chép theo Sơn Nam (Thiên Địa Hội và cuộc Minh Tân, tr. 141) và nhóm Đinh Xuân Lâm (Đại cương lịch sử Việt Mam, tr. 202). Nguyễn Q. Thắng-Nguyễn Bá Thế chép là "rạng sáng ngày 16" (Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam, tr. 793).
  8. ^ Theo GS. Trần Văn Giàu, Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh (Tập I), tr. 271.
  9. ^ Theo Đại cương lịch sử Việt Nam (Tập 2), tr. 202.

Read other articles:

Look Me in the Eye

Book by John Elder Robinson For other uses, see Look Me in the Eye (disambiguation). Look Me in the Eye AuthorJohn Elder RobisonCountryUnited StatesLanguageEnglishGenreMemoirPublisherThree Rivers PressPublication dateSeptember 25, 2007Media typeHardcoverPages304 pp.ISBN978-0-307-39598-6OCLC122309450Dewey Decimal362.196/8588320092 B 22LC ClassRC553.A88 R635 2007 Look Me in the Eye: My Life with Asperger's is a New York Times bestselling book by John Elder Robison, chronicling the aut...

 

Marching cubes

Struktur kepala dan otak (tersembunyi) diekstraksi dari 150 potongan MRI menggunakan marching cubes (sekitar 150.000 segitiga) Marching cubes adalah algoritma grafik komputer, yang diterbitkan dalam proses SIGGRAPH 1987 oleh Lorensen dan Cline, untuk mengekstraksi mesh poligonal dari permukaan isosurface dari bidang skalar diskrit tiga dimensi (kadang-kadang disebut voxel). Aplikasi dari algoritma ini terutama berkaitan dengan visualisasi medis seperti tomografi terkomputasi dan pencitraan re...

 

Shepherd Neolithic

Style of ancient industry in Lebanon Shepherd NeolithicGeographical rangeLebanonPeriodEpipaleolithicDatescirca 10,200 B.C.E. — circa 8,800 B.C.E.Type siteQaa, MaqneMajor sitesHermel, Kamouh el Hermel, Douris, Hermel, Kamouh el Hermel, Qalaat Tannour, Rayak North, Riha StationPreceded byNatufian cultureFollowed byPre-Pottery Neolithic A QaaMaqneDourisHermelKamouh el HermelQalaat TannourRayak NorthRiha Stationclass=notpageimage| Map of Lebanon showing important sites that were occupied in the...

Dick Purcell

American actor (1905–1944) For other people with the same name, see Richard Purcell. Dick PurcellPurcell in King of the Zombies (1941)BornRichard Gerold Purcell Jr.(1905-08-06)August 6, 1905Greenwich, Connecticut, U.S.DiedApril 10, 1944(1944-04-10) (aged 38)Hollywood, California, U.S.EducationFordham UniversityOccupationActorYears active1914–1944EmployerWarner BrothersKnown forCaptain AmericaSpouse Ethelind Terry ​ ​(m. 1942; div. 1...

 

The Professor and the Madman (film)

2019 biographical film See also: Professor and the Madman (band) The Professor and the MadmanTheatrical release posterDirected byP. B. ShemranScreenplay by Todd Komarnicki P. B. Shemran Based onThe Surgeon of Crowthorneby Simon WinchesterProduced by Nicolas Chartier Gastón Pavlovich Mel Gibson Starring Mel Gibson Sean Penn Natalie Dormer Eddie Marsan Jennifer Ehle Jeremy Irvine David O'Hara Ioan Gruffudd Stephen Dillane Steve Coogan CinematographyKasper TuxenEdited byDino JonsaterMusic byBea...

 

Yüksək dəstə 2004-2005

Yüksək dəstə 2004-2005 Competizione Yüksək dəstə Sport Calcio Edizione 13ª Organizzatore AFFA Date dal 7 agosto 2004al 24 maggio 2005 Luogo  Azerbaigian Partecipanti 18 Risultati Vincitore PFC Neftchi Baku(5º titolo) Retrocessioni MOIK BakuAdliyya BakuBakili BakuSafa Baku Statistiche Miglior marcatore Zaur Ramazanov (21 gol) Cronologia della competizione 2003-2004 2005-2006 Manuale La Yüksək dəstə 2004-2005 è stata la 13ª edizione della massima serie del cam...

Traité de Déoulino

Cet article est une ébauche concernant l’histoire et la Pologne. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. La république des Deux Nations après la paix de Déoulino et 1618 comparé avec les frontières actuelles ; couronne de Pologne (1) ; grand-duché de Lituanie (2) ; duché de Prusse (3) ; duché de Courlande (4) ; Livonie (5) La trêve de Déoulino (aussi connu comme paix...

 

Pulau Henderson

Pulau HendersonSitus Warisan Dunia UNESCOPeta Pulau HendersonKriteriaAlami: vii, xNomor identifikasi487Pengukuhan1988 (12) Pulau Henderson (sebelumnya disebut San Juan Bautista dan Pulau Elizabeth) adalah pulau tak berpenghuni di Samudra Pasifik selatan. Pulau ini merupakan salah satu dari dua atoll koral terangkat terakhir yang ekosistemnya relatif tidak terpengaruh oleh manusia. Sepuluh dari 51 tumbuhan berbunga, empat burung darat dan sekitar sepertiga serangga dan gastropoda di pulau...

 

趙家驤

追晉陸軍二級上將趙家驤將軍个人资料出生1910年 大清河南省衛輝府汲縣逝世1958年8月23日(1958歲—08—23)（47—48歲） † 中華民國福建省金門縣国籍 中華民國政党 中國國民黨获奖 青天白日勳章（追贈）军事背景效忠 中華民國服役 國民革命軍 中華民國陸軍服役时间1924年－1958年军衔 二級上將 （追晉）部队四十七師指挥東北剿匪總司令部參謀長陸軍�...

Tobias Smollett

Scottish novelist, surgeon, critic and playwright, 1721–1771 This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Tobias Smollett – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2017) (Learn how and when to remove this message) Tobias SmollettBornTobias George Smollett(1721-03-19)19 March 1721Dalquhurn (...

 

Fashion illustration

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Fashion illustration – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (November 2007) (Learn how and when to remove this message) George Barbier fashion plate titled La Belle Dame sans Merci, plate 47, from Gazette du Bon Ton, 1921, issue 6 Fashion illustration is...

 

Maria Vladimirovna of Staritsa

You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Russian. (December 2011) Click [show] for important translation instructions. View a machine-translated version of the Russian article. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wik...

National Art Gallery (Malaysia)

National Art GalleryBalai Seni NegaraThe BalaiFull nameBalai Seni Negara / National Art GalleryFormer namesBalai Seni Lukis Negara (1958-1977) Muzium Seni Negara (1978-1980) Balai Seni Lukis Negara ( 1981 -2010) Balai Seni Visual Negara ( 2011-2017)AddressNo 2 Jalan Temerloh off Jalan Tun Razak 53200 Kuala LumpurLocationKuala Lumpur, MalaysiaPublic transit PY18  Hospital Kuala Lumpur MRT stationOwnerThe Government of MalaysiaOperatorNational Visual Art Development BoardTypeArt gall...

 

Філософія

Частина серії проФілософіяLeft to right: Plato, Kant, Nietzsche, Buddha, Confucius, AverroesПлатонКантНіцшеБуддаКонфуційАверроес Філософи Епістемологи Естетики Етики Логіки Метафізики Соціально-політичні філософи Традиції Аналітична Арістотелівська Африканська Близькосхідна іранська Буддій�...

 

Özlem Türeci

Özlem Türeci (kelahiran 1967)[1] adalah seorang dokter, pakar imunologi dan pengusaha Jerman berdarah Turki.[2] Ia adalah salah satu pendiri dan kepala jabatan medis BioNTech, presiden perusahaan nirlaba yang berbasis di Mainz, Jerman Association for Cancer Immunotherapy (CIMT), salah satu inisiator dan ketua perusahaan nirlaba yang berbasis di wilayah Rhine-Main Cluster for Individualized Immune Intervention (Ci3), dan pengajar di Universitas Mainz.[3][4] ...

بلدة بوينت أوكس باركيوس (ميشيغان)

بلدة بوينت أوكس باركيوس   الإحداثيات 44°03′41″N 82°57′00″W / 44.0614°N 82.95°W / 44.0614; -82.95   [1] تقسيم إداري  البلد الولايات المتحدة[2]  التقسيم الأعلى مقاطعة هورون  خصائص جغرافية  المساحة 1.6 ميل مربع  ارتفاع 183 متر  عدد السكان  عدد السكان 15 (1 أبري...

 

Jalen Moore (basketball, born 1999)

This article is about the current Oakland University men's basketball player. For the former Utah State University men's basketball player, see Jalen Moore (basketball, born 1995). American basketball player Jalen MooreMoore with Oakland in 2020HamarPositionPoint guardLeagueÚrvalsdeild karlaPersonal informationBorn (1999-08-07) August 7, 1999 (age 25)NationalityAmericanListed height5 ft 11 in (1.80 m)Listed weight170 lb (77 kg)Career informationHigh schoolClover...

 

Hobart Bosworth

Hobart Bosworth Hobart Bosworth caracterizadoInformación personalNombre de nacimiento Hobart Van Zandt BosworthNacimiento 11 de agosto de 1867 Marietta (Ohio), Estados Unidos de AméricaFallecimiento 30 de diciembre de 1943 (76 años) Glendale (California), Estados Unidos de AméricaCausa de muerte Neumonía Sepultura Forest Lawn Memorial Park Nacionalidad EstadounidenseLengua materna Inglés FamiliaCónyuge Adele Farrington (? – 1919, divorciados); Cecile Kibre (? - 30 de diciembre d...

Quyền hưởng đêm đầu

Tác phẩm của Vasily Polenov (1874) miêu tả cảnh một người nông nô già đang dẫn đứa con gái mới lớn của mình đến hầu hạ lãnh chúa Quyền hưởng đêm đầu tiên (từ gốc tiếng Pháp: droit du seigneur, tiếng Latinh: jus primae noctis) là quy định pháp luật được cho là tồn tại ở thời kỳ phong kiến theo đó luật thời này dành một quyền hợp pháp cho phép các lãnh chúa hay điền chủ thời trung cổ...

 

Linear time-invariant system

Mathematical model which is both linear and time-invariant This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (April 2009) (Learn how and when to remove this message) Block diagram illustrating the superposition principle and time invariance for a deterministic continuous-time single-input single-output system. The system satisfies the superposition principle and...