Thơ viết trong tù (tiếng Ukraina: В казематі) – là tên một tập thơ của Đại thi hào dân tộc Ukraina, Taras Shevchenko viết trong nhà tù của Tổng cục III (The Third Section of His Imperial Majesty's Own Chancellery) ở Saint Petersburg sau khi bị bắt vì tội tham gia vào Hội ái hữu Thánh Cyril và Methodius (một tổ chức chính trị hoạt động bí mật ở Kiev nhằm chống lại chế độ nông nô).

Tập "Thơ viết trong tù" lúc đầu có 13 bài thơ:

1-Một mình em đơn độc

(Ой одна я, одна)

2-Khe mương nối tiếp khe mương

(За байраком байрак)

3-Tôi chẳng hề quan tâm một điều rằng

(Мені однаково, чи буду)

4-Người ta nói với em: "Đừng bỏ mẹ mà đi"

(Не кидай матері! — казали)

5-Con thường đi ra mộ để làm chi?

(Чого ти ходиш на могилу?)

6-Ôi ba con đường lớn

(Ой три шляхи широкії)

7-Gửi N. Kostomarov

(Н. Костомарову)

8-Vườn nhỏ anh đào bên mái tranh

(Садо́к вишне́вий ко́ло ха́ти)

9-Tôi không ngủ được, mà đêm – như biển cả

(Не спалося, — а ніч, як море)

10-Những tân binh từ sáng sớm

(Рано-вранці новобранці)

11-Thật nặng nề sống ở nơi tù ngục

(Неволі тяжко, хоча й волі)

12-Liệu chúng mình có còn gặp lại không?

(Чи ми ще зійдемося знову?)

13-Người cắt cỏ

(Косар)

Phiên bản gốc của những bài thơ này – trong một bản thảo riêng biệt (được lưu trữ tại Viện Văn học mang tên Taras Shevchenko, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Ukraina). Toàn bộ tập thơ này được Shevchenko chép vào "Cuốn sách nhỏ" ở pháo đài Orsk và thêm một bài thơ mở đầu "Hỡi những người anh em, ta hãy cùng nhau nhớ". Trong "Cuốn sách lớn" nhà thơ đặt tên cho tập thơ ghi lời đề tặng "Thơ viết trong tù – Tặng những người bạn tù" (В казематі. Моїм соузникам посвящаю). Bài thơ "Tôi không ngủ được, mà đêm – như biển cả" không có trong "Cuốn sách lớn".

Trong các năm 1858 – 1867 tất cả các bài thơ này đã được in ở các ấn phẩm khác nhau. Tập "Thơ viết trong tù" mở đầu một giai đoạn sáng tạo mới của Taras Shevchenko – kể từ khi bị bắt năm 1847 đến khi mãn hạn tù.

Cả tập thơ tù là những tâm trạng, những suy ngẫm và những quan sát của Taras Shevchenko, đặc trưng đối với những bài thơ viết trong thời kỳ này. Ở đây, lần đầu tiên xuất hiện những mô-típ tù đày, là nỗi nhớ quê hương cùng với sự khẳng định thái độ và chính kiến không gì thay đổi của nhà thơ. Về thể loại – tập thơ này là những suy ngẫm trữ tình, những bài phúng dụ, những bài tình ca biến thể từ các mô-típ dân gian, những bài ballade lãng mạn, những bài thơ đối thoại vv…

Tập thơ này đã được Nguyễn Viết Thắng dịch đầy đủ ra tiếng Việt trong khuôn khổ của dự án "Taras Shevchenko – 150 bài thơ và trường ca", bao gồm những tác phẩm quan trọng nhất của Taras Shevchenko và là những tác phẩm chưa in trong cuốn "Thơ Taras Shevchenko" xuất bản năm 2004, tái bản năm 2012.

.......................... ..........................

• Mộ Taras Shevchenko
• Lời di chúc
• Người hát rong
• Vườn nhỏ anh đào bên mái tranh
• Ngày ấy tôi lên mười ba tuổi