Quan hệ giữa Nguyễn Ánh và người Pháp

Jean-Baptiste Chaigneau với trang phục Pháp-Việt là một nhân vật có vai trò quan trọng trong cuộc can thiệp của Pháp ở Việt Nam.

Quan hệ giữa Nguyễn Ánh và người Pháp đề cập tới các quan hệ ngoại giao và hợp tác của Nguyễn Ánh, vị vua đầu tiên của nhà Nguyễn với người Pháp kéo dài từ năm 1777 đến 1820. Từ năm 1777, giám mục Pigneau de Behaine, thuộc Hội Thừa sai Paris, đã bảo vệ chúa Nguyễn Ánh trước các cuộc truy đuổi của quân Tây Sơn. Pigneau de Behaine đã đi Pháp để cầu viện quân sự và đã đạt được Hiệp ước Versailles năm 1787, một hiệp ước ký kết giữa vua Pháp là Louis XVI và chúa Nguyễn Ánh. Nội dung chủ yếu là Nguyễn Ánh đồng ý cắt lãnh thổ Việt Nam cho Pháp, đổi lại Pháp đồng ý đưa quân và vũ khí sang đánh nhà Tây Sơn.

Do nhiều yếu tố, đặc biệt là cuộc Cách mạng Pháp năm 1789 lật đổ Hoàng gia, nên nước Pháp đã không thi hành Hiệp ước Versailles 1787. Tuy vậy, Bá Đa Lộc vẫn tìm cách thực hiện việc giúp đợ Nguyễn Ánh bằng các kêu gọi được sự giúp đỡ của nhưỡng thương nhân, nhà phiêu lưu, binh lính và sĩ quan Pháp. Việc này đã giúp cho Nguyễn Ánh hiện đại hóa quân đội của mình, giúp ông trong cuộc chiến của mình với Tây Sơn, Một số sĩ quan Pháp về sau trở thành quan trong triều đình nhà Nguyễn. Người cuối cùng trong số họ rời khỏi Việt Nam năm 1824 khi vị vua không ưa người Pháp là Minh Mạng kế vị Gia Long.

Tuy nhiên về sau, Hiệp ước Versailles năm 1787 vẫn trở thành một di họa đối với Việt Nam. Pháp đã dựa vào Hiệp ước này để làm cớ yêu cầu nhà Nguyễn cắt đất, và sau đó xâm lược Việt Nam vào năm 1858. Sau này tác giả Faure chép truyện Bá Đa Lộc, có nuối tiếc rằng nếu Hiệp ước được thi hành thì Pháp có thể chiếm Việt Nam sớm hơn mấy chục năm:

"Nếu lúc ấy Chính phủ Pháp sẵn sàng giúp ông Bá Đa Lộc thì ông ấy đã giúp cho nước Pháp hoàn thành cuộc bảo hộ ở An Nam ngay từ cuối thế kỷ 18, để sau khỏi phải dùng đến chiến sự mới xong công việc"[1]

Bảo vệ Nguyễn Ánh

Linh mục Pigneau de Behaine (Bá Đa Lộc) là nhân vật có vai trò quan trọng trong công cuộc can thiệp của Pháp vào Việt Nam từ năm 1777 đến năm 1824.

Lần đầu tiên người Pháp can thiệp vào các trận đánh giữa quân Nguyễn Ánh và quân Tây Sơn là vào năm 1777, khi Nguyễn Ánh lên 15 tuổi, đang chạy trốn khỏi cuộc truy đuổi của quân Tây Sơn và đã đến nương tựa ở chỗ Pigneau de Behaine ở phía nam Hà Tiên.[2] Pigneau de Behaine và cộng đồng Công giáo của ông ở Hà Tiên lúc đó đã giúp Nguyễn Ánh tị nạn ở đảo Pulo Panjang.[2]

Những sự kiện này đã thiết lập một mối quan hệ chặt chẽ giữa Nguyễn Ánh và Bá Đa Lộc (Pigneau de Behaine), người có vai trò quan trọng trong việc che chở cho Nguyễn Ánh. Nguyễn Ánh đã chiếm lại Sài Gòn vào tháng 11 năm 1777 và toàn bộ Nam Kỳ và đã được các tướng tôn làm Đại nguyên súy Nhiếp quốc chính khi mới 17 tuổi.

Pháp trợ giúp Nguyễn Ánh chiếm lại Gia Định

Kể từ năm 1787, với sự giúp đỡ mạnh mẽ hơn của người Pháp thông qua giám mục Pigneau de Béhaine (tức Bá Đa Lộc), Nguyễn Ánh quay trở lại Gia Định. Trước đó, ngày 25 tháng 1 năm 1787, Bá Đa Lộc (giáo sĩ người Pháp làm cố vấn cho Nguyễn Ánh) đã thay mặt Nguyễn Ánh ký Hiệp ước Versailles (1787) với Pháp. Theo đó, vua Pháp đồng ý cử sang 4 chiếc tàu chiến và một đạo binh: 1.200 lục quân, 200 pháo binh, 250 lính da đen ở Phi Châu (Cafres) và đủ các thứ súng ống thuốc đạn để đánh Tây Sơn. Ngược lại, sau khi chiến thắng, Nguyễn Ánh phải nhường đứt cho nước Pháp cửa Hội An (Faifo) và đảo Côn Lôn (Poulo-Condore), chủ quyền các vùng đất đó sẽ vĩnh viễn thuộc về nước Pháp ngay lúc quân đội Pháp chiếm đóng hòn đảo nói trên. Đúng lúc đó thì nước Pháp xảy ra Cách mạng, vua Pháp không thực hiện Hiệp ước nhưng Bá đa lộc đã kêu gọi các thương nhân người Pháp trợ giúp cho Nguyễn Ánh.[3]

Các hoạt động quyên góp tiền sau này hay xây dựng, sửa sang thành Gia Định, Vĩnh Long, Châu Đốc, Hà Tiên, Biên Hòa, Bà Rịa, huấn luyện cơ đội pháo thủ, tổ chức bộ binh và rèn luyện tập binh lính theo lối châu Âu, trung gia mua tàu chiến và vũ khí... đều có sự góp sức của những người Pháp mà do Bá Đa Lộc chiêu mộ, kêu gọi.[3] Việc củng cố Gia Định cộng thêm sự giúp đỡ của người Pháp đã giúp cho thế lực của Nguyễn Ánh ngày càng mạnh, có thể đối đầu với Tây Sơn.

Nhà nghiên cứu Maybon, trong cuốn sách "La Relation Bissachère và Histoire moderne du pays d'Annam", in năm 1920 tổng kết công trạng của những người Pháp do Bá Đa Lộc chiêu mộ trong việc trợ giúp Nguyễn Ánh chống Tây Sơn như sau:

"Vai trò của nhóm người can đảm đếm trên đầu ngón tay này, trong sự thiếu vắng thông tin mong đợi, không thể xác định được một cách chi tiết. Nhưng không thể chối cãi được rằng họ đã góp phần lớn lao vào chiến thắng của Nguyễn Ánh. Ấy là chưa kể đến phần của họ trong những trận đánh quan trọng như trận tiêu diệt hạm đội của Tây Sơn năm 1792 và những trận dẫn đến chiến thắng Huế năm 1801. Người ta không khỏi khâm phục công trình tạo mà họ đã thực hiện trong những điều kiện không mấy thuận lợi: họ đã xây dựng một nền hải quân theo lối Tây phương và thành lập đội ngũ thủy binh; họ đã huấn luyện quân đội, họ đã đưa kỷ luật vào quân đội, thành lập những cấp chỉ huy; họ đã đúc đại bác, dạy cho người An Nam cách dùng trái phá, họ đã tạo ra đội ngũ pháo binh lưu động mà sự di chuyển đã khiến quân Tây Sơn khiếp vía; họ đã xây dựng những thành đài"

Một số người Pháp và ngoại quốc theo Bá Đa Lộc trợ giúp Nguyễn Ánh:[4][5][6]

  • Jean-Marie Dayot và những người dưới quyền coi việc thủy quân:
    • Philippe Vannier
    • Jean-Baptiste Chaigneau
    • Magon de Médine: nguyên là quan ba thủy[4]. Magon De Médine. Hải Quân Đại Úy Thuộc Địa (Lieutenant de vaisseau du cadre colonial). Trình độ học vấn khoảng Tú Tài. Có lẽ đã Phục vụ Nguyễn Ánh, nhưng không lâu, khoảng một tháng.[6]
    • Girard de l'Isle sellé: quản tàu le Prince the Cochin chine[4]. Julien Girard De L'Isle Sellév, không rõ là quân nhân hay thương gia. Phục vụ Nguyễn Ánh vào khoảng giữa năm 1790, rồi sau đó bỏ đi, có lẽ vào khoảng cuối năm 1790. Không biết tên Việt, có lẽ là Nguyễn Văn Long. Phục vụ Nguyễn Ánh khoảng nửa năm.[6]
    • Jean-Baptiste Guillon (?-?). Tình nguyện viên, binh nhì (22/12/1787). Trình độ học vấn ở cấp Tiểu Học ngày nay. Không biết tên Việt. Phục vụ Nguyễn Ánh từ khoảng giữa năm 1789 đến 1803 (?). Phục vụ Nguyễn Ánh khoảng 14 năm, theo Faure.[6]
    • Guillaume Guilloux (?-?). Tình nguyện viên, binh nhất (từ 01/01/1784 đến 20/02/1786), đào ngũ tại Pondichéry. Trình độ học vấn ở cấp Tiểu Học ngày nay. Không biết tên Việt. Phục vụ Nguyễn Ánh khoảng đầu 1790 đến giữa 1792. Phục vụ khoảng 2 năm rưỡi.[6]
    • De Forçant: Lê Văn Lăng (黎文棱) Chúa tàu Phụng
    • Dominique Desperles. Đại Úy Bác Sĩ Giải Phẫu (Chirurgien-major sur la corvette le Pandour), đến Nam Hà năm 1788 và hành nghề tại Nam Hà. Không biết ở lại Nam Hà bao lâu.[6]
    • Emmanuel Tardivet. Tình nguyện viên binh Nhất. Trình độ học vấn cấp Tiểu Học ngày nay. Đến Nam Hà khoảng 1788. Không phục vụ Nguyễn Ánh. Không biết ở Nam Hà mấy ngày, mấy tháng, mấy năm.[6]
    • Emmanuel
    • Etienne Malespine. Tình nguyện viên Binh Ba trên chiếc Pandour. Trình độ học vấn cấp Tiểu Học ngày nay. Đến Nam Hà năm 1788. Không biết ngày rời khỏi Nam Hà. Không phục vụ Nguyễn Ánh. Malespine là tay chân của Pigneau.[6]
  • Ollivier De Puymanel và những người dưới quyền coi việc bộ binh:
    • Théodore Lebrun: vẽ họa đồ thành Gia Định
    • Laurent Barizy: coi việc lương thực, nên thường được sai chở gạo đi bán ở Ấn Độ, Manila, Batavia, Malacca rồi mua hoặc đổi súng đạn.
    • Jean-Marie Despiaux: thầy thuốc
  • Và 350 lính thủy quân người Tây dương tình nguyện.

Can thiệp vào cuộc xung đột ở Cao Miên (1799-1781)

Ở đất nước láng giềng Cao Miên, một cuộc binh biến của phe ủng hộ Nguyễn Ánh đã nổ ra và đã lật đổ phe ủng hộ Xiêm La của vua Ang Non. Năm 1780, quân Nguyễn Ánh đã can thiệp và Pigneau đã giúp họ giành được vũ khí từ người Bồ Đào Nha. Bá Đa Lộc thậm chí còn bị người Bồ Đào Nha cáo buộc đã chế tạo vũ khí cho quân Nguyễn Ánh, đặc biệt là lựu đạn, một loại vũ khí mới đối với khu vực Đông Nam Á.[7] Pigneau de Behaine cũng tổ dàn xếp việc cung cấp 3 chiếc tàu chiến Bồ Đào Nha cho Nguyễn Ánh.[8] Trong các cuộc trợ giúp vũ khí này, Pigneau đã được một người Pháp tên là Manuel hỗ trợ.[8] Các nhân chứng thời đó đã mô tả rõ vai trò quân sự của Pigneau:

Linh mục Pierre Joseph Georges, một người quốc tịch Pháp, đã được lựa chọn để xử lý các vấn đề chiến tranh nhất định.

— J. da Fonceca e Sylva, 1781.[9]

Chú thích

  1. ^ “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 8 năm 2018. Truy cập ngày 12 tháng 5 năm 2017.
  2. ^ a b Mantienne, p.77
  3. ^ a b Tạ Chí Đại Trường 1973, tr. 200-208
  4. ^ a b c Trương Vĩnh Ký. 1897: Biên tích Đức Thầy Vêrô Pinho Quận công. Bản lưu trên Gallica.
  5. ^ Thụy Khuê. 2015. Những người Pháp đến giúp Nguyễn Ánh
  6. ^ a b c d e f g h Nguyễn Vĩnh-Tráng. Rước voi về giày mả tổ Cõng rắn cắn gà nhà
  7. ^ Mantienne, p.78
  8. ^ a b Mantienne, p.81
  9. ^ Quoted in Mantienne, p.79-80

Tham khảo

Read other articles:

2 Samuel 9

2 Samuel 9Kitab Samuel (Kitab 1 & 2 Samuel) lengkap pada Kodeks Leningrad, dibuat tahun 1008.KitabKitab 1 SamuelKategoriNevi'imBagian Alkitab KristenPerjanjian LamaUrutan dalamKitab Kristen10← pasal 8 pasal 10 → 2 Samuel 9 (atau II Samuel 9, disingkat 2Sam 9) adalah bagian dari Kitab 2 Samuel dalam Alkitab Ibrani dan Perjanjian Lama di Alkitab Kristen. Dalam Alkitab Ibrani termasuk Nabi-nabi Awal atau Nevi'im Rishonim [נביאים ראשונים] dalam bagian Nevi'im (נבי�...

 

Mount Catherine (Washington)

Mountain in Washington (state), United States Mount CatherineMount CatherineHighest pointElevation5,052 ft (1,540 m) NGVD 29[1]Prominence1,212 ft (369 m)[1]Coordinates47°22′20″N 121°25′37″W / 47.372298214°N 121.426851022°W / 47.372298214; -121.426851022[2]GeographyLocationKittitas County, Washington, U.S.Parent rangeCascadesTopo mapUSGS Lost Lake Mount Catherine is a mountain peak in the Cascade Ran...

 

St. Lucy Church (Manhattan)

Church in NY , United StatesSt. Lucy's ChurchParish Church of St. LucyLeft column top to bottom: East aisle windows and one of two nave skylights; Center from top to bottom: Front (North) Elevation, Interior view from south to north rose window, Interior view of north rose window, and exterior view of front facade cornerstone dated 1914; Right column from top to bottom: West aisle windows and detail of rose window.Location336-343 E 104th StreetNew York, NY 10029CountryUnited StatesDenominatio...

Porong, Sidoarjo

PorongKecamatanNegara IndonesiaProvinsiJawa TimurKabupatenSidoarjoPemerintahan • CamatMulyadiPopulasi • Total63,345 jiwa (Des. 2.005) jiwaKode Kemendagri35.15.04 Kode BPS3515040 Desa/kelurahan13 / 6 Porong adalah sebuah kecamatan di Kabupaten Sidoarjo, Provinsi Jawa Timur, Indonesia. Porong terletak sekitar 12 kilometer di sebelah selatan pusat kota Sidoarjo. Kecamatan ini berbatasan dengan Kecamatan Krembung di sebelah barat, Kabupaten Pasuruan di selatan, Kecama...

 

Jawa

JawaNama lokal: ꦗꦮ (Jawa)ᮏᮝ (Sunda)Topografi Pulau JawaGeografiLokasiAsia TenggaraKoordinat7°29′30″S 110°00′16″E / 7.49167°S 110.00444°E / -7.49167; 110.00444Koordinat: 7°29′30″S 110°00′16″E / 7.49167°S 110.00444°E / -7.49167; 110.00444KepulauanKepulauan Sunda BesarLuas132.114 (sudah termasuk laut) km2Peringkat luaske-13Titik tertinggiGunung Semeru (3.676 m)PemerintahanNegara IndonesiaProv...

 

سالم بن راشد الخروصي

في هذه المقالة ألفاظ تعظيم تمدح موضوع المقالة، وهذا مخالف لأسلوب الكتابة الموسوعية. فضلاً، أَزِل ألفاظ التفخيم واكتفِ بعرض الحقائق بصورة موضوعية ومجردة ودون انحياز. (نقاش) سالم بن راشد الخروصي معلومات شخصية مكان الميلاد نزوى، سلطنة عمان تاريخ الوفاة 1338 هـ منصب إمام للدولة...

Abul A'la Maududi

Biografi ini memerlukan lebih banyak catatan kaki untuk pemastian. Bantulah untuk menambahkan referensi atau sumber tepercaya. Materi kontroversial atau trivial yang sumbernya tidak memadai atau tidak bisa dipercaya harus segera dihapus, khususnya jika berpotensi memfitnah.Cari sumber: Abul A'la Maududi – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR (Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini) Abul A'la Maududi Nama dala...

 

Istana Mandalay

Istana Mandalayမန္တလေး နန်းတော်Perkarangan Istana MandalayLokasi di MyanmarInformasi umumLokasiMandalayNegara MyanmarMulai dibangun1857Rampung1859 Istana Mandalay (bahasa Burma: မန္တလေး နန်းတော်, pengucapan bahasa Burma: [máɴdəlé náɴdɔ̀]), adalah istana kerajaan terakhir dari monarki terakhir Burma yang terletak di Mandalay, Myanmar. Istana ini dibangun antara tahun 1857 dan 1859 sebagai bagian dari pendirian ib...

 

National Register of Historic Places listings in Lebanon County, Pennsylvania

Location of Lebanon County in Pennsylvania This is a list of the National Register of Historic Places listings in Lebanon County, Pennsylvania. This is intended to be a complete list of the properties and districts on the National Register of Historic Places in Lebanon County, Pennsylvania, United States. The locations of National Register properties and districts for which the latitude and longitude coordinates are included below, may be seen in a map.[1] There are 31 propertie...

Хип-хоп

Хип-хоп Направление популярная музыка Истоки фанкдискоэлектронная музыкадабритм-энд-блюзреггидэнсхоллджаз[1]чтение нараспев[англ.]исполнение поэзииустная поэзияозначиваниедюжины[англ.]гриотыскэтразговорный блюз Время и место возникновения Начало 1970-х, Бронкс, Н...

 

Lovesickness

Negative feelings from experiencing unrequited love or loss of love This article is about the negative feelings related to love. For other uses, see Love Sickness. This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and remove...

 

ヨハネス12世 (ローマ教皇)

ヨハネス12世 第130代 ローマ教皇 教皇就任 955年12月16日教皇離任 964年5月14日先代 アガペトゥス2世次代 レオ8世個人情報出生 937年スポレート公国（中部イタリア）スポレート死去 964年5月14日 教皇領、ローマ原国籍 スポレート公国親 父アルベリーコ2世（スポレート公）、母アルダその他のヨハネステンプレートを表示 ヨハネス12世（Ioannes XII、937年 - 964年5月14日）は、ロ...

البطولات الفرنسية 1925 - فردي السيدات

البطولات الفرنسية 1925 - فردي السيدات جزء من البطولات الفرنسية 1925  البلد فرنسا  التاريخ 1925  الرياضة كرة المضرب  البطل(ة) سوزان لنجلن الوصيف(ة) كاثلين مكين جودفري النتيجة 6–1، 6–2   البطولات الفرنسية 1926 - فردي السيدات  تعديل مصدري - تعديل   في البطولات الفرنسية 19...

 

Kabar Jombang

KabarJombang.comURLkabarjombang.comTipeSitus Berita LokalBersifat komersial?YaBahasaIndonesiaPemilikPT. SB Intermedia PersBerdiri sejak27 Juli 2015[1]StatusAktif KabarJombang.com adalah situs web yang berisi artikel dan berita lokal daring di Kabupaten Jombang, Provinsi Jawa Timur Indonesia.[1] Dalam perjalanannya, KabarJombang.com yang merupakan media daring pemberitaan lokal khusus Kabupaten Jombang diakuisisi oleh PT. SB Intermedia Pers dalam satu manajemen yang sama dengan...

 

Elm

Flowering, deciduous trees, family Ulmaceae For other uses, see Elm (disambiguation). ElmTemporal range: Paleocene–Recent PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N U. minor, East Coker Scientific classification Kingdom: Plantae Clade: Tracheophytes Clade: Angiosperms Clade: Eudicots Clade: Rosids Order: Rosales Family: Ulmaceae Genus: UlmusL. Species See List of elm species List of elm cultivars, hybrids and hybrid cultivars List of elm synonyms and accepted names Elms are deciduous and semi-deciduou...

Фогт, Фриц

Фриц Фогтнем. Fritz Vogt Дата рождения 17 марта 1918(1918-03-17) Место рождения Мюнхен, Королевство Бавария, Германская империя Дата смерти 3 апреля 1945(1945-04-03) (27 лет) Место смерти Фюрстенфельд, Штирия, нацистская Германия Род деятельности военнослужащий Принадлежность  Наци...

 

Jean-Pierre Jabouille

Jean-Pierre JabouilleJabouille pada 2012Lahir(1942-10-01)1 Oktober 1942Paris, Pendudukan Jerman di PrancisMeninggal2 Februari 2023(2023-02-02) (umur 80)Karier Kejuaraan Dunia Formula SatuKebangsaanPrancisTahun aktif1974–1975, 1977–1981TimFrank Williams Racing Cars, Surtees, Tyrrell, Renault, LigierJumlah lomba55 (49 start)Juara Dunia0Menang2Podium2Total poin21Posisi pole6Lap tercepat0Lomba pertamaGrand Prix Prancis 1974Menang pertamaGrand Prix Prancis 1979Menang terakhirGrand Prix Au...

 

エルヴィン・シュレーディンガー

エルヴィン・シュレーディンガーErwin Schrödinger 生誕 エルヴィン・ルードルフ・ヨーゼフ・アレクサンダー・シュレーディンガーErwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger (1887-08-12) 1887年8月12日 オーストリア＝ハンガリー帝国・ウィーン死没 (1961-01-04) 1961年1月4日（73歳没） オーストリア・ウィーン オーストリア・アルプバッハ（英語版）居住  オーストリア アイルラン...

2017 Goa Legislative Assembly election

Indian state legislative election 2017 Goa Legislative Assembly election ← 2012 4 February 2017 2022 → All 40 seats in Goa Legislative Assembly21 seats needed for a majorityTurnout82.56% 0.38%   First party Second party   Leader Pratapsingh Rane Laxmikant Parsekar Party INC BJP Alliance UPA NDA Leader's seat Poriem Mandrem (lost) Last election 9 21 Seats won 17 13 Seat change 8 8 Popular vote 259,758 297,588 Percentage 28.4% 32.5% Swing...

 

Tankred Dorst

Tankred DorstFödd19 december 1925[1][2][3]Oberlind, TysklandDöd1 juni 2017[4][2][3] (91 år)Berlin[5][6]BegravdBogenhausener FriedhofMedborgare iTyskland[6]SysselsättningFörfattare[6], översättare, skådespelare[6], librettist[6], manusförfattare[6], poet, filmregissör, dramatiker[6], regissör[6]Politiskt partiNationalsocialistiska tyska arbetarepartietMakaUrsula Ehler[6]UtmärkelserGeorg Büchner-priset (1990)Samuel-Bogumil-Linde-Preis (2006)Schiller-Gedächtnispreis ...