Nguyễn Mộng Tuân

Nguyễn Mộng Tuân
Tên chữVăn Nhược
Tên hiệuCúc Pha
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh
1380
Nơi sinh
Thanh Hóa
Mấtkhông rõ
Giới tínhnam
Học vấnTiến sĩ Nho học
Nghề nghiệpchính khách
Quốc tịchnhà Lê sơ
Tác phẩmHạ thừa chỉ Ức Trai tân cư

Nguyễn Mộng Tuân (阮夢荀, sinh năm 1380[1]) là một khai quốc công thần, đồng thời cũng là một danh sĩ đã có nhiều đóng góp vào phát triển của Nho giáo thời Lê sơ. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là Hạ thừa chỉ Ức Trai tân cư.

Thân thế

Theo một số các tài liệu đăng khoa lục thì Vũ Mộng Nguyên là tên gọi khác của Nguyễn Mộng Tuân sau khi ông thi đỗ. Trong Đại Việt lịch triều đăng khoa lục[2], phần phụ chép đời Hồ Quý Ly ghi rõ: "Vũ Mộng Nguyên người làng Viên Khê, năm 21 tuổi sau khi thi đỗ liền đổi tên thành Nguyễn Mộng Tuân. Ông làm quan bản triều (triều Lê) đến chức Thượng khinh xa úy, Tả Nạp ngôn, Trung thư lệnh, hiệu Cúc Pha, đương thời hiệu là Minh Phủ.".

Đăng khoa lục sao bản[3] cũng cho rằng: "Nguyễn Mộng Tuân là một tên khác của Vũ Mộng Nguyên. Ông người làng Viên Khê, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, đậu Thái học sinh niên hiệu Thánh Nguyên Canh Thìn (1400) cùng Nguyễn Trãi. Ông có tên hiệu là Cúc Pha, làm quan dưới triều Lê.".

Một số tài liệu khác chép Nguyễn Mộng Tuân và Vũ Mộng Nguyên là 2 người khác nhau. Toàn Việt thi lục của Lê Quý Đôn chép Nguyễn Mộng Tuân tự là Văn Nhược, hiệu là Cúc Pha, người làng Đông Sơn xứ Thanh Hoa. Hoàng Việt thi tuyển của Bùi Huy Bích ghi Nguyễn Mộng Tuân, tự là Văn Nhược, người làng Phủ Lý, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa (nay là xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa).

Theo học giả Nguyễn Kim Măng[4] thì: Nguyễn Mộng Tuân, không rõ năm sinh và năm mất, tự là Văn Nhược, hiệu Cúc Pha, người làng Viên Khê, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông đỗ Thái học sinh khoa Canh Thìn đời Hồ Quý Ly niên hiệu Thánh Nguyên nguyên niên (1400). Khi quân Minh xâm lược Đại Việt, ông lui về ở ẩn một thời gian, sau đó đến với nghĩa quân Lam Sơn và được Lê Lợi trọng dụng. Đời Lê Thái Tông, ông giữ chức Trung thư lệnh rồi Khinh xa đô úy. Đời Lê Nhân Tông ông giữ chức Tả Nạp ngôn, rồi Tri quân dân Bắc đạo, cùng Bình chương Lê Thụ đi đánh Chiêm Thành, trở về được vinh phong là Vinh Lộc đại phu.[5]

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Thiên thì: Nguyễn Mộng Tuân, tự Văn Nhược, hiệu Cúc Pha, sinh năm 1380, không rõ năm mất, quê ở xóm Chằm, làng Viên Khê, xã Đông Khê, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ông đỗ Thái Học Sinh, kỳ thi năm Canh Thìn (1400), tháng 8 mùa thu, đời nhà Hồ, với đầu đề bài thi là "Linh Kim Tàng Phú" hỏi về chuyện Hán Cao tổ (Lưu Bang bên Trung Quốc) có cái kho chứa gươm. Khi khởi nghĩa Lam Sơn, ông tìm đến Lê Lợi và được Lê Lợi tin dùng. Sau đại thắng quân Minh ngày 15 tháng 4 năm 1428, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế. Nguyễn Mộng Tuân được phong tước Á Hầu giữ chức Khu Mật Mật Đại Sử. Đến thời Lê Thái tông (1434-1442), ông giữ chức Trung thư lệnh và Đô úy. Sang đời Lê Nhân tông (1442-1459), ông giữ chức Tả nạp ngôn, Thượng Khinh Xa Đô Úy, Tri quân dân Bắc đạo; Nguyễn Mộng Tuân cùng với Lê Thụ đi đánh Chiêm Thành, thắng lợi trở về được ban tước Vinh Lộc đại phu.[6]

Quan nghiệp

Nguyễn Mộng Tuân tham gia giám khảo các kỳ thi Tiến sĩ khoa Nhâm Tuấn (1442) với vai trò là Trung Thử sảnh, Trung Thư Thị Lang; và kỳ thi năm Mậu Thìn (1448) - Môn hạ sảnh Tả ty Tả nạp ngôn Tri Bắc đạo quân dân bạ tịch. Nguyễn Mộng Tuân từng tiếp các đoàn sứ bộ của các nước, đặc biệt ông còn được mời vào dạy vua học ở tòa Kinh Diên, và từng giữ chức Tế tửu (hiệu trưởng) Quốc Tử Giám, được vua trọng ban cho lễ ưu đãi tuổi già.

Nhưng cuối đời Nguyễn Mộng Tuân vẫn không tránh được hậu họa. Hậu duệ của Nguyễn Mộng Tuân đã chuyển đến làng Phủ Lý Nam xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa sinh sống kể từ cuối thế kỷ XV và đổi tên lót từ Nguyễn Mộng sang Nguyễn Xuân kể từ đó.

"…Tể thần như Lê Sủng, Lê Sát thì ngu si không phân biệt sáu loại súc vật, Chưởng binh Lê Điên, Lê Luyện, thì mù tịt, chẳng sao hiểu được bốn mùa một năm. Bậc lương thần như Trịnh Khả, Khắc Phục thì kèn cựa mà giết đi, người tài sĩ như Nguyễn Mộng Tuân thì đẩy vào vòng tai họa. Oan uổng không chỉ kêu xin, mọi việc thảy đều đổ nát. Văn giai như Công Soạn tuổi gần tám mươi, tể thần như Lê Ê không biết một chữ. Bọn trẻ không biết nghĩ, làm bậy ngông cuồng, người già chẳng chết đi, trở thành mối họa, Bán quan mua kiện, ưa giàu ghét nghèo…". Trích Đại Việt sử ký toàn thư, bản kỷ thực lục Quyển 1, đời hậu Lê (1433 – 1459.

Văn nghiệp

Nguyễn Mộng Tuân là tác giả của Cúc Pha tập (143 bài), là tác gia để lại số lượng phú lớn nhất (41 bài) trong văn học cổ Việt Nam. Tuy nhiên hiện Cúc Pha tập đã bị thất truyền.

Thơ

Theo Phan Huy Chú trong Lịch triều hiến chương loại chí, thiên Nghệ văn chí: "Cúc Pha tập can quyển, Nguyễn Mộng Tuân soạn, thi bách dư giai thất ngôn cận thể". Nghĩa là: "Tập thơ Cúc Pha không rõ mấy quyển, Nguyễn Mộng Tuân soạn hơn trăm bài, đều là thơ thất ngôn cận thể". Như vậy, theo Phan Huy Chú thì số bài thơ của Cúc Pha Nguyễn Mộng Tuân là một con số ước chừng[7]

Còn Lê Quý Đôn trong Toàn Việt thi lục đã đưa ra một con số cụ thể là "cận thể nhất bách tứ thập tam thủ", tức 143 bài thơ cận thể[7].

Thơ chữ Hán của Nguyễn Mộng Tuân được chép rải rác trong nhiều sách khác nhau, số bài được tuyển cũng khác nhau, sách chép nhiều nhất là 140 bài, ít nhất là 6 bài. Cụ thể như sau:

Sách Hoàng Việt thi tuyển có 6 bài.

Sách Hoàng Việt tùng vịnh: thơ của Nguyễn Mộng Tuân được tuyển 6 bài.

Sách Tinh tuyển chư gia luật thi chép 99 bài thơ của Nguyễn Mộng Tuân.

Đặc biệt là Toàn Việt thi lục chép số lượng thơ của ông nhiều nhất, gồm 140 bài thơ.

Phú

Ngoài thơ, Nguyễn Mộng Tuân cũng là một tác gia có số lượng đáng kể về thể loại phú chữ Hán. Sách Quần hiền phú tập chép được 41 bài của Nguyễn Mộng Tuân, đó là con số ít thấy ở các tác gia Hán Nôm. Trong đó có nhiều bài thể hiện chan chứa tình cảm yêu thương đất nước, không khí chiến thắng vang dội một thời như: Lam Sơn giai khí phú, Kỳ nghĩa phú...[7].

Văn

Về văn, ông soạn Thái úy từ đường chi bi - bia viết về Thái úy Trịnh Khả (hiện nay tấm bia đặt ở từ đường Trịnh Khả thuộc xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa, tình trạng bia khá mờ), và có một bài trong sách Thanh Trì, Quang Liệt Chu thị di thư[7].

Bạn văn

Hạ Thừa chỉ Ức Trai tân cư

Nguyễn Mộng Tuân đến với nghĩa quân Lam Sơn muộn hơn Nguyễn Trãi, nhưng ông đã nhanh chóng có được mối thâm giao với Nguyễn Trãi. Khi Nguyễn Trãi làm nhà mới, Nguyễn Mộng Tuân liền tặng bạn bài Hạ Thừa chỉ Ức Trai tân cư, Nguyễn Trãi họa bài đó bằng Thứ vận Hoàng môn Thị lang Nguyễn Cúc Pha hạ tân cư thành. Khi khác Nguyễn Mộng Tuân tặng Nguyễn Trãi bài Tặng Gián nghị đại phu Nguyễn công; đáp lại tình cảm ấy Nguyễn Trãi làm lại tặng Nguyễn Mộng Tuân bài Thứ Cúc Pha tặng thi[7].

Trong Toàn Việt thi lụcHoàng Việt thi tuyển có thơ văn của Nguyễn Mộng Tuân và Vũ Mộng Nguyên xướng họa cùng nhau. Ví dụ như bài Tặng Tế tửu Vũ công trí sĩ của Nguyễn Mộng Tuân đề tặng Vũ Mộng Nguyên khi tiễn bạn về hưu.

Ghi danh

Tên của Nguyễn Mộng Tuân đã được đặt cho các đường phố ở thành phố Thanh Hoá, thành phố Đà Nẵng và một trường phổ thông (gồm hai cấp: trung học cơ sở và trung học phổ thông) của huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hoá.

Tháng 12 năm 2011, Từ đường họ Nguyễn, nơi thờ Nguyễn Mộng Tuân, tại xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hoá, tỉnh Thanh Hoá đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh[8].

Chú thích

  1. ^ Năm sinh của ông ghi theo Nguyễn Xuân Thiên, "Cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Mộng Tuân".
  2. ^ tức cuốn Đỉnh khiết Đại Việt lịch triều đăng khoa lục của Nguyễn Hoãn (1713-1791), ký hiệu VHv.650/1-2, Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm.
  3. ^ hay Lịch đại đại khoa lục, ký hiệu A.2119, Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm.
  4. ^ Thạc sĩ, Viện Nghiên cứu Hán Nôm
  5. ^ Nguyễn Kim Măng, "Về tiểu sử và tác phẩm của Cúc Pha Nguyễn Mộng Tuân".
  6. ^ Nguyễn Xuân Thiên, "Cuộc đời và sự nghiệp của danh nhân Nguyễn Mộng Tuân".
  7. ^ a b c d e ThS. Nguyễn Kim Măng, Viện Nghiên cứu Hán Nôm. Tạp chí Hán Nôm, Số 1 (80), 2007; Tr.27-31.
  8. ^ Quyết định số 4136/QĐ-UBND ngày 13 tháng 12 năm 2011 của Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa.

Liên kết ngoài

Read other articles:

Provinsi RhineRheinprovinzProvinsi di Prusia1822–1946 Panji daerah Coat of arms Provinsi Rhine (merah) di Kekaisaran JermanIbu kotaKoblenzLuas • Coordinates50°22′N 7°36′E / 50.367°N 7.600°E / 50.367; 7.600Koordinat: 50°22′N 7°36′E / 50.367°N 7.600°E / 50.367; 7.600  • 193924.477 km2 (9.451 sq mi)Populasi • 1905 6435778• 1939 7931942 SejarahSejarah • Didirikan...

 

Болгары в Аргентине (болг. Българи в Аржентина, исп. Búlgaros en Argentina) — жители Аргентины болгарского происхождения, численностью от 3 тысяч до 80 тысяч человек[1], что составляет 0,2 % населения страны. История С 1920 по 1935 год в Аргентину в поисках лучшей жизни прибывает б�...

 

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Makupa Causeway Bridge – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2023) (Learn how and when to remove this template message) BridgeMakupa courseway bridgeCompleted Makupa Causeway BridgeCoordinates4°02′02″S 39°39′09″E / 4.034�...

Cargo airline of the United States For the Yellowcard album, see Southern Air (album). Not to be confused with China Southern Airlines, Southern Airways, Southern Airways Express, or Southern Airways Ltd. Southern Air IATA ICAO Callsign 9S SOO SOUTHERN AIR Founded1947; 77 years ago (1947) (as Southern Air Transport)March 5, 1999; 25 years ago (1999-03-05) (as Southern Air)Commenced operationsNovember 1999; 24 years ago (1999-11)Ceased...

 

Episode 20 der Reihe Ein starkes Team Titel Verraten und verkauft Produktionsland Deutschland Originalsprache Deutsch Länge 92 Minuten Altersfreigabe FSK 12[1] Regie Johannes Grieser Drehbuch Leo P. Ard Christa Kosmala Birgit Grosz Produktion Norbert Sauer Dirk Beinhold (Producer) Musik Robert Schulte-Hemming Jens Langbein Kamera Michael Sigloch Schnitt Esther Bartz Premiere 29. Sep. 2001 auf ZDF Besetzung Maja Maranow: Verena Berthold Florian Martens: Otto Garber Leonard ...

 

Motorsports venue in the United States Gresham Motorsports ParkGresham Motorsports Park in 2021LocationJefferson, Georgia, United StatesCoordinates34°10′0″N 83°33′9″W / 34.16667°N 83.55250°W / 34.16667; -83.55250Opened19672020 (one race event only)Closed2014Major eventsWorld Crown 300SurfaceAsphaltLength.5 miles (.8 km)Turns4Banking12° Gresham Motorsports Park (formerly Jefco Speedway, Georgia International Speedway and Peach State Speedway) is a half-mile...

Brazilian footballer (born 1984) For other people named Robinho, see Robinho (disambiguation). RobinhoRobinho in 2006Born (1984-01-25) 25 January 1984 (age 40)[1]São Vicente, BrazilHeight1.72 m (5 ft 8 in)[1]Criminal statusGuiltyCriminal chargeSexual assaultPenalty9 years in jail Association football careerPosition(s) ForwardYouth career1996–2002 SantosSenior career*Years Team Apps (Gls)2002–2005 Santos 138 (65)2005–2008 Real Madrid 101 (25)2008–20...

 

Symphony by Franz Schubert Symphony No.9The Greatby Franz SchubertSchubert in 1825KeyC majorCatalogueD 944Composed1824-1826Published1849PublisherBreitkopf & HärtelDuration55 minutesMovements4 The Symphony No. 9 in C major, D 944, known as The Great, is the final symphony completed by Franz Schubert. It was first published by Breitkopf & Härtel in 1849 as Symphonie / C Dur / für großes Orchester[1] and listed as Symphony No. 8 in the New Schubert Edition.[2 ...

 

For general information about the team, see Michigan Wolverines football. Fielding H. Yost in 1902 at the start of the Yost era The History of Michigan Wolverines football in the Yost era covers the period from the hiring of Fielding H. Yost as head coach in 1901 through Yost's firing of Tad Wieman as head coach after the 1928 season. The era includes the brief head coaching tenures of George Little (head coach in 1924 during Yost's first retirement) and Tad Wieman (head coach after Yost's s...

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Desember 2022. August Albert Max Heinhold (27 Juni 1881 – 23 Maret 1946) adalah seorang insinyur pertambangan Jerman dan Manager dalam Industri Pertambangan. Riwayat Hidup Setelah meninggalkan sekolah pada Paskah 1900 Yayasan Francke di Halle, Max He...

 

Частина серії проФілософіяLeft to right: Plato, Kant, Nietzsche, Buddha, Confucius, AverroesПлатонКантНіцшеБуддаКонфуційАверроес Філософи Епістемологи Естетики Етики Логіки Метафізики Соціально-політичні філософи Традиції Аналітична Арістотелівська Африканська Близькосхідна іранська Буддій�...

 

Primary cholinesterase in the body ACHE redirects here. For other uses, see Ache. Not to be confused with Cholinesterase or Choline acetyltransferase. acetylcholinesteraseAcetylcholinesterase catalyzes the hydrolysis of acetylcholine to acetate ion and cholineIdentifiersEC no.3.1.1.7CAS no.9000-81-1 DatabasesIntEnzIntEnz viewBRENDABRENDA entryExPASyNiceZyme viewKEGGKEGG entryMetaCycmetabolic pathwayPRIAMprofilePDB structuresRCSB PDB PDBe PDBsumGene OntologyAmiGO / QuickGOSearchPMCarticlesPubM...

Conflicts over Comanche lands, 1706 to 1870s Comanche WarsPart of the Texas–Indian warsA map showing the Comanche lands (Comancheria) during the 1800sDate1706 – 1875LocationSouth-central United States (Texas, Oklahoma, New Mexico, Kansas, Colorado) and northern MexicoResult Comanche victory over Spain and Mexico Final Texan and United States victoryBelligerents  Spain Mexico Republic of TexasChoctaw Republic[1] United States Comanche Texas Comanche wars 183...

 

3°8′N 101°41′E / 3.133°N 101.683°E / 3.133; 101.683   提示:此条目页的主题不是大吉隆坡。 吉隆坡KL首都、联邦直辖区吉隆坡联邦直辖区Wilayah Persekutuan Kuala LumpurFederal Territory of Kuala Lumpur其他文字轉寫 • 马来语Kuala Lumpurکوالا لومڤور‎(爪夷文) • 英语Kuala Lumpur • 粵语吉隆坡gat1 lung4 bo1(粤拼) • 淡米尔语கோல�...

 

American actor This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Moses Storm&#...

LGBT rights in Saudi ArabiaSaudi ArabiaStatusIllegal: Sharia (Islamic law) is appliedPenaltyCapital punishment,[1] prison terms (indeterminate length),[2] flogging, fines, deportationGender identityNoMilitaryNoDiscrimination protectionsNo protectionsFamily rightsRecognition of relationshipsNo recognition of same-sex relationshipsAdoptionNo Lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) people in Saudi Arabia face repression and discrimination.[3] The government of Sau...

 

Adam van Vianen with a hammer in hand, by his son Christiaen and the engraver Theodorus van Kessel Adam van Vianen (1568– 1627) was a leading silversmith of the early Dutch Golden Age, who trained as an engraver and was also a medallist. Unlike his brother Paul van Vianen, he spent little time away from his native Utrecht. Together they developed the auricular style which bridges the gap between Northern Mannerist and Baroque ornament.[1] Biography Van Vianen was born and died i...

 

此條目需要擴充。 (2017年3月7日)请協助改善这篇條目,更進一步的信息可能會在討論頁或扩充请求中找到。请在擴充條目後將此模板移除。 聖厄弗冷希腊希俄斯新修道院马赛克(11世纪)执事;精修圣人;教会圣师;可敬的教父出生约306年罗马帝国 尼西比斯(今土耳其 努賽賓)逝世373年6月9日罗马帝国 埃德萨(今土耳其 尚勒烏爾法)敬礼於羅馬天主教 东正教聶斯脫里派教�...

Suburb of Copenhagen in Gentofte Kommune The street Strandvejen through the northern Copenhagen district Hellerup. Rotunden at Strandvejen in Hellerup. Hellerup (Danish pronunciation: [ˈhelˀəʁɔp]) is a very affluent district of Gentofte Municipality in the suburbs of Copenhagen, Denmark. The most urban part of the district is centred on Strandvejen and is bordered by Østerbro to the south and the Øresund to the east. It comprises Tuborg Havn, the redeveloped brewery site of Tub...

 

Soviet diplomat (1903–1964) Arkady Sobolev (seated, second from right) at the Dumbarton Oaks Conference, August 1944 Arkady Alexandrovich Sobolev (‹See Tfd›Russian: Арка́дий Алекса́ндрович Со́болев, 1903–December 1, 1964) was a Russian Soviet diplomat who served as the Soviet ambassador to the United Nations between 1955 and 1960.[1] He was a specialist in international law. He was also under-secretary for Security and Political Affairs between 19...