Lý Hề

Lý Hề
李谿
Tên khácLý Khê
Tiểu tựLý Thư Lâu
Tên chữCảnh Vọng
Thụy hiệuVăn
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh
thế kỷ 9
Quê quán
Giang Đô
Mất
Thụy hiệu
Văn
Ngày mất
4 tháng 6, 895
Giới tínhnam
Gia quyến
Thân phụ
Li Shi
Hậu duệ
Li Yan
Chức quanTể tướng nhà Đường
Nghề nghiệpnhà văn
Quốc tịchnhà Đường

Lý Hề (李谿) (theo Tư trị thông giám và Cựu Ngũ Đại sử[1]) hay Lý Khê (李磎) (theo Cựu Đường thư và Tân Đường thư) (? - 4 tháng 6 năm 895[2][3]), tên tự Cảnh Vọng (景望), tiểu tự Lý Thư Lâu (李書樓), là một quan lại triều Đường, từng giữ đến chức Đồng bình chương sự dưới triều đại của Đường Chiêu Tông. Trong tình cảnh quyền lực của Hoàng đế suy giảm, các quân phiệt Lý Mậu Trinh, Vương Hành Du, và Hàn Kiến tiến quân vào kinh sư Trường An năm 895, giết chết Lý Hề cùng đồng cấp Vi Chiêu Độ.

Thân thế

Gia tộc ông xưng là hậu duệ của tướng Lý Mục (李牧) nước Triệu thời Chiến Quốc, và cũng xưng có tổ tiên làm quan dưới các triều đại nhà Tần, nhà Hán, và nhà Tấn.[4] Tổ phụ của ông là Lý Dong (李鄘) từng giữ chức Đồng bình chương sự trong một thời gian ngắn dưới triều đại của Đường Hiến Tông, trước khi từ vị.[5] Phụ thân của Lý Hề là Lý Thức (李拭), từng giữ chức Khởi cư xá nhân[4] và một số chức vụ quan trọng khác, như Kinh Triệu doãn, Hà Đông tiết độ sứ, Phượng Tường tiết độ sứ.[6]

Sự nghiệp ban đầu

Lý Hề được miêu tả là bác học đa thông văn chương, thi đỗ Tiến sĩ vào năm 859, ngay trong lần thi cử đầu tiên.[5] Sau đó, ông được bổ nhiệm giữ chức Hộ bộ lang trung, song nhậm chức tại đông đô Lạc Dương. Ông từng hặc tấu hoạn quan Hác Cảnh Toàn (郝景全) không giữ đúng phép tắc, đáp lại, Cảnh Toàn trích tấu Lý Hề phạm húy Đường Thuận Tông Lý Tụng (李誦) khi dùng chữ "tụng" (訟) trong tấu chương (mặc dù hai chữ này viết khác nhau), do vậy thoạt đầu Lý Hề bị cắt một phần bổng lộc. Lý Hề sau đó lại trình một tấu chương khác, nói rằng từ mà ông sử dụng từng xuất hiện trong chiếu chỉ của hoàng đế, vì thế ông không đáng bị trừng phạt, kết quả là ông không còn bị đoạt bổng lộc nữa.[6]

Dưới thời Đường Hy Tông, quân nổi dậy Hoàng Sào công chiếm Lạc Dương vào năm 879,[7], Lý Hề mang theo tám ấn của Thượng Thư tỉnh vượt qua Hoàng Hà, và chạy đến Hà Dương[chú 1].[6] Tướng lưu thủ Hà Dương là Lưu Doãn Chương (劉允章) trước đó đã đầu hàng Hoàng Sào,[7] vì thế đã cử người đến chỗ Lý Hề yêu cầu giao lại ấn, song Lý Hề từ chối. Lưu Doãn Chương nhận ra rằng mình không cần thiết phải quy phục Hoàng Sào, và sau đó quyết định từ bỏ lòng trung thành với Hoàng Sào.[6]

Tiếp đó, khi Tương vương Lý Uân xưng đế vào năm 886,[8] Lý Hề khi đó đang ở tại Hoài Nam[chú 2], ông cố gắng thuyết phục Hoài Nam tiết độ sứ Cao Biền không công nhận Lý Uân, song vô ích. Sau đó, Lý Hề được triệu về Trường An giữ chức Trung thư xá nhân, Hàn lâm học sĩ. Về sau, ông từ vị và lui về Hoa Âm, song một lần nữa lại được triệu đến kinh sư làm học sĩ.[6]

Làm Đồng bình chương sự

Năm 894, Đường Chiêu Tông bổ nhiệm Hàn lâm học sĩ thừa chỉ Lý Hề giữ chức Đồng bình chương sự. Tuy nhiên, do đồng cấp Thôi Chiêu Vĩ không ưa Lý Hề và lo sợ rằng Lý Hề sẽ khiến quyền lực của mình bị ảnh hưởng, Thôi Chiêu Vĩ do đó đã thuyết phục Thủy bộ lang trung Lưu Tri Chế (劉崇魯) mạng áo tang và khóc lóc trong lúc thượng triều. Lưu Tri Chế nói rằng Lý Hề gian tà và trở thành Hàn lâm học sĩ là do dựa vào các hoạn quan Dương Phục Cung và Tây Môn Quân Toại (西門君遂), vì thế xã tắc lâm nguy. Đường Chiêu Tông do vậy quyết định hủy bỏ việc thăng chức cho Lý Hề, thay vào đó cho ông giữ chức Thái tử thiếu phó. Đáp lại, Lý Hề dâng 10 biểu để bảo vệ mình và buộc tội Lưu Tri Chế, còn nói đến chuyện phụ thân của Lưu Tri Chế là Lưu Phù (劉符) tự vẫn khi bị phát hiện tham nhũng, và cáo buộc Lưu Tri Chế và huynh đệ của ông ta là Lưu Sùng Vọng (劉崇望) mới là những người có quan hệ với các hoạn quan. Ông vẫn không dừng thượng biểu ngay cả sau khi Đường Chiêu Tông đình chỉ công tác của Lưu Tri Chế.[9]

Đường Chiêu Tông vẫn xem trọng tài năng của Lý Hề, và đến mùa xuân năm 895, ông lại được bổ nhiệm là Đồng bình chương sự, cùng Hộ bộ thị lang. Thôi Chiêu Vĩ khi đó có quan hệ thân thiết với Phượng Tường[chú 3] tiết độ sứ Lý Mậu Trinh và Tĩnh Nan[chú 4] tiết độ sứ Vương Hành Du, Thôi Chiêu Vĩ thông báo với hai người này rằng Vi Chiêu Độ là người ngăn cản việc trao chức Thượng thư lệnh cho Vương Hành Du và tiến cử Lý Hề làm Đồng bình chương sự; thậm chí còn nói rằng Vi Chiêu Độ và Lý Hề ủng hộ tiến hành một chiến dịch chống lại Lý Mậu Trinh và Vương Hành Du như Đỗ Nhượng Năng lúc trước. Do đó, Lý Mậu Trinh và Vương Hành Du sau đó nhiều lần thỉnh cầu phản đối việc bổ nhiệm Lý Hề làm Đồng bình chương sự, Đường Chiêu Tông buộc phải bãi chức Lý Hề, giáng ông làm Thái tử thiếu sư.[2]

Qua đời

Ngay sau đó, Lý Mậu Trinh, Vương Hành Du và Trấn Quốc[chú 5] tiết độ sứ Hàn Kiến đã quyết định tiến vào Trường An để buộc Đường Chiêu Tông phải chấp thuận một kiến nghị khác của họ. Sau khi đến Trường An, họ yêu cầu Đường Chiêu Tông ra lệnh hành quyết Lý Hề và Vi Chiêu Độ. Đường Chiêu Tông từ chối, song họ đã tự ý xử tử Lý Hề và Vi Chiêu Độ.[2] Con của Lý Hề là Lý Duyện (李沇) cũng bị giết. Sau khi Lý Khắc Dụng tiến công và đánh bại Vương Hành Du, Đường Chiêu Tông truy phục quan tước cho Lý Hề, truy phong là Tư đồ.[6]

Theo ghi chép thì Lý Hề là người ham học và có một bộ sưu tập sách lớn, do vậy mà có tiểu tự là Thư Lâu, tức là lầu sách. Ông cũng là một nhà văn và nhà chú giải có nhiều tác phẩm.[6] Tuy nhiên, sau khi ông qua đời, bộ sưu tập bị thất lạc.[5]

Chú thích

  1. ^ 河陽, nay thuộc Lạc Dương, Hà Nam
  2. ^ 淮南, trị sở nay thuộc Dương Châu, Giang Tô
  3. ^ 鳳翔, trị sở nay thuộc Bảo Kê, Thiểm Tây
  4. ^ 靜難, trị sở nay thuộc Hàm Dương, Thiểm Tây
  5. ^ 鎮國, trị sở nay thuộc Vị Nam, Thiểm Tây

Tham khảo

  1. ^ Cựu Ngũ Đại sử, quyển 58.
  2. ^ a b c Tư trị thông giám, quyển 260.
  3. ^ [1]Viện Nghiên cứu Trung ương (Đài Loan) Chuyển hoán lịch Trung-Tây 2000 năm.
  4. ^ a b Tân Đường thư, quyển 72.[2] Lưu trữ 2008-11-20 tại Wayback Machine[3] Lưu trữ 2012-02-06 tại Wayback Machine
  5. ^ a b c Cựu Đường thư, quyển 157.
  6. ^ a b c d e f g Tân Đường thư, quyển 146.
  7. ^ a b Tư trị thông giám, quyển 254.
  8. ^ Tư trị thông giám, quyển 256.
  9. ^ Tư trị thông giám, quyển 259.

Read other articles:

Arca Ganesha Candi Banon

Ada usul agar artikel ini digabungkan dengan Candi Banon. (Diskusikan) Mitologi Foto Arca Ganesha yang diambil dari Museum Nasional Indonesia dengan kondisi yang sudah diperbaiki pada beberapa bagian. Ganesha dalam mitologi Agama Hindu merupakan anak dari seorang Dewa Siwa dan Dewi Parwati. Ia juga dikenal sebagai Dewa Ilmu Pengetahuan, Kebijaksanaan, dan Penghancur Rintangan.[1] Dewa Ganesha digambarkan sebagai laki-laki dengan perut buncit atau disebut dengan tundila, berkepala gaja...

 

Edward Lloyd

Gambaran kafe milik Edward Lloyd Edward Lloyd adalah seorang pemilik kedai kopi di London.[1][2] Dia lahir pada tahun 1648 di London dan meninggal pada tanggal 15 Februari, 1713.[1] Dia menjadikan tempat usahanya yang terletak di Lombrad Street sebagai pusat pertukaran berbagai keterangan, pelelangan kapal-kapal dan sebagai langkah berikutnya, ialah mengasuransikannya.[1] Dari sini tumbuhlah Lloyd’s (underwriters), yakni suatu organisasi besar di kalangan pet...

 

Синелобый амазон

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт�...

Daftar Menteri Sekretaris Negara Indonesia

Menteri Sekretaris Negara IndonesiaLambangPetahanaPratiknosejak 27 Oktober 2014Ditunjuk oleh Presiden IndonesiaPejabat perdanaAbdoel Gaffar PringgodigdoDibentuk19 Agustus 1945; 78 tahun lalu (1945-08-19) Berikut adalah daftar orang yang pernah menjabat sebagai Menteri Sekretaris Negara Indonesia. No Foto Nama Kabinet Dari Sampai Keterangan 1 Abdoel Gaffar Pringgodigdo Kabinet Presidensial 19 Agustus 1945 14 November 1945 2 Mohammad Ichsan&Abdul Wahab Surjodiningrat Kerja III 6 M...

 

Monty Noble

Australian cricketer Monty NobleNoble in about 1905Personal informationFull nameMontague Alfred NobleBorn(1873-01-28)28 January 1873Chinatown, Sydney, AustraliaDied22 June 1940(1940-06-22) (aged 67)Randwick, New South Wales, AustraliaNicknameMA, Alf, Mary AnnHeight1.85 m (6 ft 1 in)BattingRight-handedBowlingRight-arm medium paceRoleAll-rounderInternational information National sideAustraliaTest debut (cap 76)1 January 1898 v EnglandLast Test9 August...

 

طقس أنطاكي

منظر من داخل كاتدرائية مار جرجس المارونية في وسط بيروت. نشأ الطقس الأنطاكي في حدود بطريركية أنطاكية.[1] نشأت الطقوس المسيحيّة الأولى في أورشليم والتي دعيت أم الكنائس وسرعان ما نشأت عواصم أخرى للطقوس المسيحية، مثل أنطاكية حيث دعي المسيحيين بهذا الاسم للمرة الأولى والره�...

Charles the Simple

King of West Francia from 898 to 922 This article is about the king of West Francia. For the King of France sometimes derogatorily called Charles the Simple, see Charles X. Charles the SimpleKing of West FranciaReign898–922PredecessorOdo ISuccessorRobert IKing of LotharingiaReign911–923PredecessorLouis the ChildBorn17 September 879Died7 October 929 (aged 50)Péronne, FranceBurialCollégiale Saint-Fursy de Péronne [de; fr], FranceSpousesFrederuna(m. 907; d. 917) Eadgifu of We...

 

Bridgewater, Connecticut

Town in Connecticut, United StatesBridgewater, ConnecticutTownTown of BridgewaterA historic house in the town center Seal Litchfield County and Connecticut Western Connecticut Planning Region and ConnecticutShow BridgewaterShow ConnecticutShow the United StatesCoordinates: 41°31′33″N 73°21′39″W / 41.52583°N 73.36083°W / 41.52583; -73.36083Country United StatesU.S. state ConnecticutCountyLitchfieldNECTADanburyRegionWestern CTIncorporated...

 

Tufanganj I

Community development block in West Bengal, IndiaTufanganj ICommunity development blockCoordinates: 26°24′57″N 89°35′45″E / 26.415833°N 89.595833°E / 26.415833; 89.595833Country IndiaStateWest BengalDistrictCooch BeharGovernment • TypeRepresentative democracyArea • Total317.00 km2 (122.39 sq mi)Population (2011) • Total248,595 • Density780/km2 (2,000/sq mi)Languages • ...

Mateja Kežman

Mateja Kežman Informasi pribadiNama lengkap Mateja KežmanTanggal lahir 12 April 1979 (umur 45)Tempat lahir Belgrade, YugoslaviaTinggi 1,82 m (6 ft 0 in)Posisi bermain PenyerangKarier junior1986–1996 ZemunKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)1996–1997 Radnički Pirot 17 (11)1997–1998 Loznica 13 (5)1998 Sartid Smederevo 14 (4)1998–2000 Partizan 54 (33)2000–2004 PSV Eindhoven 122 (105)2004–2005 Chelsea 25 (4)2005–2006 Atlético Madrid 30 (8)2006–2009 Fenerba...

 

Menara-menara Athena

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Januari 2023. Menara AthenaInformasi umumStatusSelesaiJenisKantorLokasiAthena, YunaniMulai dibangun1968Rampung1971Tinggi103 m (338 ft) - Menara Athena 165 m (213 ft) - Menara Athena 2Data teknisJumlah lantai28 - Menara Athena 115 - Menara Athena ...

 

King and Queen of the Ring (2024)

WWE pay-per-view and livestreaming event King and Queen of the RingPromotional poster featuring Logan Paul, Cody Rhodes, Sami Zayn, Becky Lynch, Jade Cargill, and Bianca BelairPromotionWWEBrand(s)RawSmackDownDateMay 25, 2024CityJeddah, Saudi ArabiaVenueJeddah Super DomeWWE Network event chronology ← PreviousBacklash France Next →NXT Battleground King of the Ring chronology ← Previous2015 Next →— King of the Ring tournament chronology ← Previous2021 Nex...

Colony Club

Private social club in New York City For the gentleman's club, see Old Colony Club. For the former private members' drinking club in London, see The Colony Room Club. United States historic placeOld Colony ClubU.S. National Register of Historic PlacesNew York City Landmark No. 0236 The original Colony Club building in Madison AvenueLocation62nd Street and Park AvenueManhattan, New YorkCoordinates40°44′44″N 73°59′5.6″W / 40.74556°N 73.984889°W / 40...

 

فكر انتحاري

فكر انتحاري معلومات عامة الاختصاص علم النفس السريري  من أنواع تفكير  الأسباب الأسباب اضطراب نفسي  تعديل مصدري - تعديل   الفكر الإنتحاري الفكر الانتحاري المعروف إيضا ب «أفكار انتحاريه» [1] هو الفكر الذي يهتم بالأفكار أو الانهماك غير الطبيعي في الانتحار. يختلف �...

 

Clifton, New Jersey

City in Passaic County, New Jersey, US City in New JerseyClifton, New JerseyCityClifton viewed from above. The Garden State Parkway is visible on the left, with the Passaic River in the upper right and New Jersey Route 3 near the bottom SealNickname: The City that Cares[1]Map of Clifton in Passaic County. Inset: location of Passaic County highlighted in the State of New Jersey.Census Bureau map of Clifton, New Jersey Interactive map of Clifton, New JerseyCliftonLocation in Passai...

Cucina milanese

Voce principale: Milano. Risaie a Vermezzo, alle porte di Milano La cucina milanese è, allo stesso tempo, fortemente caratterizzata dagli elementi del territorio e influenzata sia dalle tradizioni culinarie dei dominatori che si sono succeduti nel tempo in città sia dal suo storico ruolo di centro di scambio. Dalla risicoltura praticata nella bassa milanese deriva l'ampia diffusione dei risotti, mentre dall'allevamento di bovini e suini traggono origine i tipici piatti di carne e salumi. T...

 

Carl Peters (film)

1941 film Carl PetersDirected byHerbert SelpinWritten byErich zu KlampenHerbert SelpinWalter Zerlett-OlfeniusErnst von SalomonProduced byC.W. TettingStarringHans AlbersKarl DannemannFritz OdemarCinematographyFranz KochEdited byFriedel BuckowMusic byFranz DoelleProductioncompanyBavaria FilmDistributed byBavaria FilmRelease date 21 March 1941 (1941-03-21) Running time110 minutesCountryNazi GermanyLanguageGerman Carl Peters is a 1941 German historical drama film directed by Herber...

 

نادي خدمات رفح موسم 2019–20

هذه مقالة غير مراجعة. ينبغي أن يزال هذا القالب بعد أن يراجعها محرر؛ إذا لزم الأمر فيجب أن توسم المقالة بقوالب الصيانة المناسبة. يمكن أيضاً تقديم طلب لمراجعة المقالة في الصفحة المخصصة لذلك. (سبتمبر 2020) نادي خدمات رفح موسم 2019–20 المدرب اسلام أبو عويضة الملعب ملعب رفح البلدي ال�...

Mark Prebble

New Zealand civil servant Mark PrebbleCNZMPrebble in 2009State Services CommissionerIn officeMay 2004 – 30 June 2008Prime MinisterHelen ClarkPreceded byMichael WintringhamSucceeded byIain RennieDeputy Secretary to the TreasurySecretary of the Department of the Prime Minister and CabinetIn office1998–2004Preceded bySimon Murdoch Personal detailsBorn1951 (age 72–73)Auckland, New ZealandRelativesRichard Prebble (brother)Tom Prebble (brother)Antonia Prebble (niece) Mark Pr...

 

Gemintang Hatiku

Gemintang HatikuSingel oleh Lyodra Ginting, Tiara AndiniDirilis28 Februari 2020 (2020-02-28)FormatUnduhan digitalDirekam2020StudioBro's Studio, Jakarta SelatanGenrePop dansa, Pop elektro, DiskoDurasi3.37, 3.55 LabelUniversal Music IndonesiaPenciptaLaleilmaninoProduserLaleilmanino Kronologi singel Lyodra Ginting Dear Dream (2017) Gemintang Hatiku (2020) Mengapa Kita #terlanjurmencinta (2020) Kronologi singel Tiara Andini Gemintang Hatiku(2020) Maafkan Aku #terlanjurmencinta(2020...