Khám Lớn Sài Gòn

Khám Lớn Sài Gòn trên một tấm bưu thiếp thời Pháp thuộc

Khám Lớn Sài Gòn (Maison Centrale de Saigon) là một nhà tù tại Sài Gòn vào thời Pháp thuộc. Đây được xem là khám đường lớn nhất Nam Kỳ lúc bấy giờ. Địa điểm này hiện là Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh trên đường Lý Tự Trọng tại Quận 1.

Lịch sử

Khám Lớn Sài Gòn do nhà cầm quyền Pháp ở Sài Gòn cho khởi công xây dựng vào năm 1886, đến năm 1890 thì hoàn thành [1].

Công trình tọa lạc trên nền đất mà xưa kia là chợ Cây Da Còm. Theo Trương Vĩnh Ký, sở dĩ chợ có tên Cây Da Còm, vì nó nhóm dưới gốc một cây da nhánh còm, lá gie khòm xuống mặt đất. Xưa, nơi đây chuyên bán trống, bán lọng, yên ngựa, và mão tú tài.

Ban đầu, khám đường dài 30 m và rộng 15 m, ở giữa có lối đi rộng 2 m chạy dọc giữa hai dãy khám, mà mặt chính được rào bằng những song sắt. Tường khám sơn màu đen, phía trên cao có trổ cửa, cũng có lưới sắt. Thiết kế như vậy, cốt vừa để thông hơi, vừa để lính canh từ bên ngoài có thể quan sát bên trong phòng giam. Tuy nhiên, vì thiếu ánh sáng, vệ sinh kém, và vì số tù nhân ngày một tăng lên, nên trong phòng giam rất ngột ngạt, luôn phát sinh dịch bệnh.

Bên trong phòng giam, nền tô bằng xi măng, các tù nhân đều nằm trên sàn, một chân đút vào cái cùm dài suốt chiều dài xà lim.

Ở đây, còn có một xà lim (cellule) dành cho tù nhân lãnh án tử hình. Đó là một hầm 3 m x 5 m, ba mặt là tường kín và mặt còn lại là một cửa sắt có đục lỗ nhỏ.

Sau một thời gian, do số tù nhân quá đông[2], nhà cầm quyền Pháp phải xây thêm nhiều phòng mới, gồm hai dãy nhà một tầng và hai dãy nhà trệt, phân chia thành nhiều khu vực để giam cầm nhiều hạng tù khác nhau.

Một khám đường rộng lớn ở giữa lòng thành phố, nhà cầm quyền thừa hiểu đó là điều không hay; nhưng sau khi cân nhắc, họ vẫn quyết định cho khởi công, vì khám sẽ nằm gần Tòa án Sài Gòn (xây năm 1881-1885), rất thuận tiện cho việc quản lý và áp giải tù nhân.[3]

Tại Khám Lớn Sài Gòn, người Pháp có đặt một máy chém cao 4,5 mét, lưỡi dao nặng 50kg được đưa từ Pháp sang năm 1917. Vào khoảng năm 1925, mỗi lần thi hành án tử hình, người quản lý khám, cho đặt máy chém giữa đường, khoảng 5 giờ sáng, thì việc đã xong. Lập tức, họ cho xe vòi rồng đến xịt nước để tẩy rửa dấu vết.[3]

Ngày 23 tháng 11 năm 1940, cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ bị thất bại, rất nhiều quân dân Việt kháng Pháp bị bắt giam. Do Khám Lớn Sài Gòn, bót Catina và các đồn khác không đủ chỗ giam giữ; và cũng vì khám nằm ở trung tâm thành phố, nơi các cuộc đấu tranh chống Pháp diễn ra thường xuyên; cho nên 16 tháng 12 năm 1941, Thống đốc Nam Kỳ đã phê duyệt kế hoạch xây Khám Chí Hòa tại ấp Chí Hòa (nay ở tại số 1 đường Hòa Hưng, Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh), nhưng đến 1943 mới khởi công. Rồi vì Nhật đảo chính Pháp, việc xây cất bị gián đoạn một thời gian, đến ngày 8 tháng 3 năm 1953[4], công trình mới hoàn thành.

Thủ tướng Quốc gia Việt Nam lúc bấy giờ là Nguyễn Văn Tâm (cầm quyền từ 23 tháng 6 năm 1952 đến 7 tháng 12 năm 1953), liền cho phóng thích một số tù nhân ở Khám Lớn Sài Gòn, số còn lại khoảng 1.600 người cùng với chiếc máy chém, được chuyển về khám đường mới, tức Khám Chí Hòa.

Kể từ khi ấy, Khám Lớn Sài Gòn chỉ còn là nơi giam giữ phụ và sau đó đã bị chính quyền Việt Nam Cộng Hòa cho phá hủy, để xây lên đó Trường Đại học Văn Khoa (thành lập năm 1957, trực thuộc Viện Đại học Sài Gòn), rồi Thư viện Quốc gia, và nay là Thư viện Khoa học Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh[3].

Một số sự kiện

Tại Khám Lớn Sài Gòn, vào đêm 16 tháng 2 năm 1916, khoảng 300 hội viên của hội kín Thiên Địa Hội, với giáo mác, đã tấn công nơi đây nhằm giải thoát cho thủ lĩnh Phan Xích Long, nhưng thất bại, dẫn đến cái chết của 57 hội viên[5].

Nhiều nhà yêu nước và cách mạng nổi tiếng của Việt Nam cũng đã từng bị giam giữ nơi Khám Lớn Sài Gòn như: Nguyễn An Ninh, Phan Xích Long, Phan Văn Hùm, Tạ Thu Thâu, Nguyễn Văn Tạo, Nguyễn Văn Nguyễn, Trần Phú, Lê Hồng Phong, Ngô Gia Tự, Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Cừ, Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Văn Tần, Phan Đăng Lưu, Lý Tự Trọng, Phạm Văn Đồng, Phạm Hùng, Lê Văn Lương, Tống Văn Trân, Mai Chí Thọ, v.v… trong đó nhiều người đã bị hành quyết tại đây như Ngô Thêm, Trần Trương Công, Lý Tự Trọng, Nguyễn Thị Minh Khai,...

Văn học

Ngày 28 tháng 9 năm 1928, Phan Văn Hùm cùng Nguyễn An Ninh đi Bến Lức (Long An), vô cớ bị cảnh sát xét hỏi giấy tờ tùy thân rồi còn bị đánh đòn. Theo ông Hùm, vì ông đánh trả nên bị vu cáo tội cướp, phải vào ở Khám Lớn Sài Gòn. Những ngày ở trong tù, ông viết tác phẩm Ngồi tù Khám Lớn. Đây là một tập ký sự cá nhân mô tả lại những cảnh sinh hoạt đã và đang diễn ra trong khám đường: việc tra khảo dã man, bức cung, bắt người tùy tiện; cảnh sống vô vàn khổ sở, đói khát của tù nhân, thói hành xử tàn ác của bọn cai tù...

Nhà văn Thiếu Sơn nhận xét tác phẩm như sau: "Ngồi tù Khám Lớn" là một cuốn sách có giá trị về nhiều phương diện: nội dung, hình thức, giáo dục, luân lý, nhân bản, xã hội. Tác giả chẳng những có văn tài mà lại có văn tâm[6].

Chú thích

  1. ^ Ghi theo Hỏi đáp lịch sử Việt Nam tập 4, Nhà xuất bản Trẻ, 2007, tr. 308-309. Từ điển Bách khoa Việt Nam (bản điện tử) ghi Khám Lớn Sài Gòn được khởi công xây dựng năm 1865, hoàn thành năm 1866. Trong sách Bến Nghé xưa, nhà văn Sơn Nam không cho biết năm khởi công, chỉ ghi Khám Lớn được "tu chỉnh lại năm 1866, lần lượt mở rộng thêm trên nền của xưởng đúc tiền thời xưa" (Nhà xuất bản Văn nghệ TP. HCM, 1981, tr. 68).
  2. ^ Theo Phan Hoàng, Khám Lớn Sài Gòn giam giữ tù nhân người Việt, người Hoa lẫn người Âu Châu, có lúc lên tới 1.500-2.000 người. [1] Lưu trữ 2009-06-17 tại Wayback Machine
  3. ^ a b c Ghi theo Hỏi đáp lịch sử Việt Nam tập 4, tr. 308-310
  4. ^ Ghi theo Hỏi đáp lịch sử Việt Nam tập 4 và bài viết của Phan Hoàng [2] Lưu trữ 2009-06-17 tại Wayback Machine. Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam ghi Khám Chí Hòa hoàn thành năm 1950.
  5. ^ Xem thêm trang Phan Xích Long và bài viết liên quan tại đây: Khám lớn Sài gòn và cuộc giải thoát Phan Xích Long Lưu trữ 2009-06-17 tại Wayback Machine
  6. ^ Thiếu Sơn, Những văn nhân, chính khách một thời, Nhà xuất bản Công an nhân dân, 2006, tr.80

Read other articles:

Kuil Romawi

Maison Carrée di Nîmes Kuil Romawi kuno adalah salah satu bangunan paling penting dalam sejarah Romawi kuno, dan beberapa bangunan terkaya dalam arsitektur Romawi kuno, meskipun hanya sedikit yang masih ada dalam keadaan lengkap. Saat ini, mereka masih dianggap simbol paling menonjol dari arsitektur Romawi.[1] Konstruksi dan keutamaan mereka menjadi bagian besar dari agama di Romawi kuno, dan seluruh kota penting memiliki setidaknya hampir satu kuil utama, serta kuil-kuil yang lebih...

 

Kissing

Kissing Lambang kebesaranLetak Kissing di Aichach-Friedberg NegaraJermanNegara bagianBayernWilayahSchwabenKreisAichach-FriedbergPemerintahan • MayorManfred Wolf (SPD)Luas • Total23,12 km2 (893 sq mi)Ketinggian523 m (1,716 ft)Populasi (2013-12-31)[1] • Total11.139 • Kepadatan4,8/km2 (12/sq mi)Zona waktuWET/WMPET (UTC+1/+2)Kode pos86438Kode area telepon08233Pelat kendaraanAICSitus webwww.kissing.de Kissin...

 

History of Irish Americans in Washington, D.C.

Part of a series onEthnicity in Washington, D.C. African Americans Ethiopians Hispanics Irish Jews Koreans Native Americans vte Maple School of Irish Dance at the 48th Annual St. Patrick’s Day Parade of Washington, DC (2018) People of Irish descent form a distinct ethnic group in Washington, D.C.,[1] and have had a presence in the region since the pre-American Revolution period.[2] History 18th century By the mid to late 1700s, there were a number of first- and second-gener...

Daftar Wakil Wali Kota Ternate

Wakil Wali Kota TernateLambang Kota TernatePetahanaJasri Usmansejak 26 April 2021Masa jabatan5 tahunDibentuk2000Pejabat pertamaIskandar M. DjaeSitus webternatekota.go.id Wakil Wali Kota Ternate adalah posisi kedua yang memerintah Kota Ternate di bawah Wali Kota Ternate. Posisi ini pertama kali dibentuk pada tahun 2000. Daftar No. Potret Wakil Wali Kota Mulai menjabat Akhir menjabat Partai Wali Kota Periode Ref. 1 Iskandar M. Djae 2000 2005 Syamsir Andili 1 2 Amas Dinsie 2005 2010 2 3 Ari...

 

Jean-Claude Iranzi

Rwandan footballer This article needs to be updated. Please help update this article to reflect recent events or newly available information. (July 2014) Jean-Claude Iranzi Iranzi playing for Rwanda in 2016Personal informationDate of birth (1990-10-05) 5 October 1990 (age 33)Place of birth Kigali, RwandaHeight 1.81 m (5 ft 11 in)Position(s) MidfielderYouth career2004–2005 Kiyovu SportSenior career*Years Team Apps (Gls)2006–2008 Kiyovu Sport 36 (2)2009–2016 APR 2016�...

 

Handsome-Handsome Kucing Garong

Handsome-Handsome Kucing GarongPoster resmiGenre Horor Supernatural Komedi Fantasi Drama PembuatTobali Putra ProductionDitulis olehTeam TobaliSutradara Sondang Pratama Boy Rano Reza Aditya (Ko-sutradara) Pemeran Miller Khan Olivia Jensen Tarra Budiman Penggubah lagu temaImanineLagu pembukaCeria — J-RocksLagu penutupCeria — J-RocksPenata musikMatthews SiahaanNegara asalIndonesiaBahasa asliBahasa IndonesiaJmlh. musim1Jmlh. episode16 (daftar episode)ProduksiProduser eksekutifUtojo Sut...

大字 (数字)

この項目には、一部のコンピュータや閲覧ソフトで表示できない文字が含まれています（詳細）。 数字の大字（だいじ）は、漢数字の一種。通常用いる単純な字形の漢数字（小字）の代わりに同じ音の別の漢字を用いるものである。 概要 壱万円日本銀行券（「壱」が大字） 弐千円日本銀行券（「弐」が大字） 漢数字には「一」「二」「三」と続く小字と、「壱」「�...

 

George Black (physician)

Scottish physician George BlackBorn1854EdinburghDied5 May 1913TorquayOccupation(s)Physician, writer George Black (1854 – 5 May 1913) was a Scottish physician who operated a vegetarian hotel in Belstone called Dartmoor House. Black was born in Edinburgh where he obtained his M.B. He was Medical Officer of Health to the Keswick Urban Council.[1] He worked as a medical doctor at Greta Bank on Greenway Road in Chelston, Torquay.[2] He became a vegetarian in 1896 for humanitarian...

 

Loggia dei Lanzi

Loggia dei Lanzi. Loggia dei Lanzi, juga disebut Loggia della Signoria, adalah sebuah bangunan yang terletak di salah satu sudut Piazza della Signoria di Firenze, Italia. Bangunan ini terletak bersebelahan dengan Galeri Uffizi. Loggia ini dibangun dari tahun 1376 hingga 1382 oleh Benci di Cione dan Simone di Francesco Talenti.[1] Perancangnya kemungkinan besar adalah Jacopo di Sione. Tujuan pendirian bangunan ini adalah untuk mengadakan pertemuan rakyat dan upacara-upacara resmi,[...

Es Semara Province

Smara,Zawiya Es Semara is a province in the Moroccan economic region of Laâyoune-Sakia El Hamra, and the disputed territory of Western Sahara. Its population in 2004 was 60,426.[1] Its major town is Es Semara.[2] Subdivisions The province is divided administratively into the following:[3] Name Geographic code Type Households Population Foreign population Moroccan population Notes Es Semara 221.01.01. Municipality 7300 40347 7 40340 Amgala 221.03.01. Rural commune 226 ...

 

Tagsatzung

Legislative and executive council of the Swiss Confederacy This article is about the historical Swiss legislature. For the modern legislature, see Federal Assembly (Switzerland). Tagsatzung of 1531 in Baden (1790s drawing). Tagsatzung of 1807 at Grossmünster in Zürich The Federal Diet of Switzerland (German: Tagsatzung, IPA: [ˈtaːkˌzatsʊŋ]; French: Diète fédérale; Italian: Dieta federale) was the legislative and executive council of the Old Swiss Confederacy and existed in v...

 

Goti

Questa voce o sezione sull'argomento storia è ritenuta da controllare. Motivo: voce ampiamente incompleta, con sezioni fondamentali ancora vuote, mentre quelle presenti sono carenti di fonti e comunque coprono solo parzialmente i temi trattati Partecipa alla discussione e/o correggi la voce. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Questa voce o sezione sull'argomento gruppi etnici non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa v...

Diversidad genética

Diversidad genética en maíz Zea mays La diversidad genética es el número total de características genéticas diferentes entre los individuos de una especie. Es el componente básico de la biodiversidad. Representa la capacidad para encontrar individuos que suplantan a otros afectados por dolencias congénitas, malformaciones, debilidad ante patógenos y otros problemas hereditarios. Cuanto mayor diversidad genética, mayores probabilidades tienen las especies de sobrevivir los cambios de...

 

Herman Van Rompuy

Bá tướcHerman Van RompuyChủ tịch Hội đồng châu ÂuNhiệm kỳ1 tháng 12 năm 2009 – 1 tháng 12 năm 20145 năm, 0 ngàyTiền nhiệmFredrik ReinfeldtKế nhiệmDonald TuskThủ tướng BỉNhiệm kỳ30 tháng 12 năm 2008 – 25 tháng 11 năm 2009330 ngàyVuaAlbert IIPhó Thủ tướngDidier ReyndersTiền nhiệmYves LetermeKế nhiệmYves LetermeChủ tịch Hạ việnNhiệm kỳ12 tháng 7 năm 2007 – 30 tháng 12 nă...

 

Francis Marion

American military officer, planter and politician (1732–1795) Francis MarionNickname(s)The Swamp FoxBornc. 1732Berkeley County, South Carolina, British America[1]DiedFebruary 27, 1795(aged c. 63)Berkeley County, South Carolina, U.S.BuriedSt. Stephen, South CarolinaAllegiance Great Britain  United StatesService/branch South Carolina Militia Continental ArmyYears of service1757–1782RankLieutenant colonel Continental ArmyBrigadier General South Carolina Milit...

كاثرين سوفي درير

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) كاثرين سوفي درير (بالإنجليزية: Katherine Dreier)‏    معلومات شخصية الميلاد 10 سبتمبر 1877 [1][2]  بروكلين[3][4]  الوفاة 29 مارس 1952 (74 سنة) [1][2 ...

 

Marc-Aurèle de Foy Suzor-Coté

Marc-Aurèle de Foy Suzor-CotéMarc-Aurèle de Foy Suzor-Coté, Autoportrait (1894),Victoriaville, musée Laurier.Naissance 6 avril 1869Arthabaska, Québec, CanadaDécès 29 janvier 1937 (à 67 ans)Daytona Beach, Floride, États-UnisSépulture Cimetière de la paroisse de Saint-Christophe-d'Arthabaska (d)Nom de naissance Hypolite Wilfrid Marc-Aurèle CôtéNationalité CanadienneActivité Peintre, sculpteurFormation École des beaux-arts de Paris, académies Julian et ColarossiMaître Jo...

 

Flavio Sosipatro Carisio

Grammatico e allievo, formella di Luca della Robbia Flavio Sosipatro Carisio (in latino Flavius Sosipater Charisius; Africa, ... – IV secolo) è stato un grammatico e politico romano. Indice 1 Biografia 2 Ars Grammatica 3 Note 4 Bibliografia 5 Altri progetti 6 Collegamenti esterni Biografia Appartenente alla illustre famiglia Flavia e forse nativo dell'Africa, fu convocato a Costantinopoli per prendere il posto di Euanzio, un noto commentatore di Terenzio[1]. Ars Grammatica Car...

Andreas Wank

German ski jumper This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Andreas Wank – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2014) (Learn how and when to remove this message) Andreas W...

 

Hélène Pelletier-Baillargeon

Hélène Pelletier-BaillargeonBorn1932Montreal, Quebec, CanadaAlma materUniversité de MontréalSorbonneSchool for Advanced Studies in the Social SciencesOccupationsfemme de lettresjournalistessayistbiographerKnown forpolitical advisor (1981-1983) to Minister Camille Laurin, in the area of educationAwards 1985, Finalist, Prix du Gouverneur général 1985, Prix Maxime-Raymond 1991, Member, Conseil supérieur de la langue française 1999, Knight, National Order of Quebec 2002, Prix Od...