Khoa học kỹ thuật Đại Việt thời Lê sơ

Khoa học kỹ thuật Đại Việt thời Lê Sơ phản ánh các thành tựu về khoa học tự nhiên như toán học, y học, thiên văn học và lịch pháp nước Đại Việt từ năm 1428 đến năm 1527.

Toán học

Môn toán thời Lê Sơ được triều đình khá coi trọng. Trên thực tế, việc xây cất cung điện, đền chùa, chế tạo vũ khí cũng như làm cơ sở cho các môn khoa học khác như thiên văn học, luôn đòi hỏi phải tính toán.

Toán học thời kỳ này là toán học ứng dụng, với trình độ giải quyết các phép tính lập phương, khai bình phương, sai phân, tích phân và còn mang nhiều cách tính theo lối dân gian.

Hai nhà toán học thời Lê sơ là Lương Thế Vinh và Vũ Hữu.

Lương Thế Vinh được gọi là Trạng Lường. Ông đã bỏ ra nhiều thời gian đo đạc, tính toán ruộng đất trên thực địa, rồi rút ra những quy tắc chung để truyền dạy cho đời. Tác phẩm ông để lại là Đại thành Toán pháp.

Vũ Hữu được đánh giá là nhà toán học xuất sắc nhất thế kỷ 15. Tác phẩm Lập thành toán pháp cùng phương pháp đo tính ruộng đất của ông được phổ biến ra cả nước. Có lần Vũ Hữu tính toán số gạch cần thiết để tu bổ các cổng thành Thăng Long mà số gạch vừa đủ, không thừa, không thiếu một viên nào[1].

Môn toán được sĩ tử theo học khá phổ biến và có sức hấp dẫn đối với nhiều người trong xã hội. Năm 1506, vua Lê Uy Mục mở kỳ thi toán ở sân điện Giảng Võ[2][cần dẫn nguồn], có tới 3 vạn người tới dự thi. Triều đình lấy đỗ 1519 người, trong đó 144 người đỗ loại giỏi. Theo Lịch sử Việt Nam, viện sử học[1], nhà Lê tổ chức thi toán 10 năm 1 lần. Tuy nhiên, theo Khâm định Việt sử Thông giám cương mục, các kì thi Toán được ghi chép lại trong giai đoạn Lê sơ được tổ chức vào các năm 1437, 1472, và 1505[3], lệnh cho thi toán 15 năm một lần.

Y học

Cơ quan đứng đầu triều đình về y học là Thái y viện chuyên lo chữa bệnh cho các thành viên trong cung đình. Đối với nhân dân, thường có các lang y ở các làng quê hành nghề chữa khám tư.

Lê Thánh Tông đề ra quy định giữ gìn vệ sinh an toàn thực phẩm và khám nghiệm pháp y khá nghiêm ngặt trong Luật Hồng Đức. Theo quy định, các nạn nhân bị chết trên đường mà thân thể có thương tích thì quan địa phương phải cho khám nghiệm pháp y rồi mới được chôn cất. Đồng thời, Lê Thánh Tông còn nghiêm cấm bán thịt hoặc chế biến thức ăn từ thịt thiu thối[4].

Hai nhà y học trong thời kỳ này là Phan Phu Tiên (đồng thời là nhà sử học) và Trạng nguyên Nguyễn Trực.

Phan Phu Tiên là tác giả sách Bản thảo thực vật toản yếu. Nội dung sách bao gồm các biện pháp chữa bệnh, nhưng chú trọng đến chế độ ăn uống hơn cả. Ông kê ra hơn 400 loại thức ăn động vật và thực vật ở Đại Việt và các công dụng của các loại thức ăn đó.

Nguyễn Trực có tác phẩm để lại là Bảo anh lương phương (Phương thuốc hay để bảo vệ trẻ nhỏ) viết xong năm 1455. Nguyễn Trực đã nêu ra 5 phép khám bệnh cho trẻ em, đi sâu vào bệnh đậu mùa và liệt kê 114 vị thuốc chữa bệnh này.

Thiên văn, lịch pháp và thủy văn

Cơ quan phụ trách công việc này trong triều đình là Thái sử viện. Người đứng đầu Thái sử viện là Thái sử lệnh, bên dưới có Thái sử thừa, Linh đài lang, thái chức và Chưởng lịch. Sang thời Lê Thánh Tông, cơ quan này đổi gọi là Tư thiên giám, với chức năng xem diễn biến thời tiết, thấy các "điềm lành" và "tai dị" được suy luận và làm tờ tấu trình.

Quan niệm của người Việt Nam thế kỷ 15 vẫn xem các hiện tượng gió, mưa, sương, tuyết… đều do sự vận hành của trăng sao, tức là khí hậu thuộc về môn thiên văn. Do đó công việc làm lịch, quan sát thiên văn và thủy văn vẫn được đặt chung trong một cơ quan như thời nhà Trần trước đây.

Người Việt ở nước ngoài

Có hai nhà khoa học lớn của Việt Nam thế kỷ 15 là Hồ Nguyên Trừng và Nguyễn An, nhưng không phục vụ được cho đất nước mà vì hoàn cảnh lịch sử đã bị bắt sang Trung Quốc, phục vụ cho nhà Minh.

Hồ Nguyên Trừng là hoàng tử nhà Hồ, anh vua Hồ Hán Thương. Ông bị bắt sang Trung Quốc khi nhà Hồ thất bại. Tại Trung Quốc, ông đã chế ra súng Thần công gồm ba loại: đại, trung tiểu.

Nguyễn An là kiến trúc sư, xây dựng nhiều công trình ở Cố Cung Bắc Kinh và hệ thống cống, đập trên sông Hoàng Hà[5].

Xem thêm

Tham khảo

  • Viện sử học (2007), Lịch sử Việt Nam, tập 3, Nhà xuất bản Khoa học xã hội

Chú thích

  1. ^ a b Viện sử học, sách đã dẫn, tr 374 - 375
  2. ^ hanoimoi.vn (27 tháng 3 năm 2011). “Người Việt xưa học toán, thi toán”. hanoimoi.vn. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2024.
  3. ^ Volkov, Alexei. "On the origins of the Toan phap dai thanh (Great Compendium of Mathematical Methods)." From China to Paris: 2000 years transmission of mathematical ideas (2002): 369-410.
  4. ^ Viện sử học, sách đã dẫn, tr 374
  5. ^ “Vietsciences, vietnam, Việt Nam, bác học Việt Nam: Nguyễn An”. vietsciences.free.fr.

Read other articles:

Keuskupan Carúpano

Keuskupan CarúpanoDioecesis CarupaensisLokasiNegara VenezuelaProvinsi gerejawiCumanáStatistikLuas5.638 km2 (2.177 sq mi)Populasi- Total- Katolik(per 2004)432.147429,107 (99.3%)InformasiRitusRitus LatinPendirian4 April 2000 (23 tahun lalu)KatedralCatedral Santa Rosa de LimaKepemimpinan kiniPausFransiskusUskupJaime Villarroel RodríguezPeta Keuskupan Carúpano (bahasa Latin: Dioecesis Carupaensis) adalah sebuah keuskupan yang terletak di kota Carúp...

 

Pulau Merapas

Artikel ini perlu diwikifikasi agar memenuhi standar kualitas Wikipedia. Anda dapat memberikan bantuan berupa penambahan pranala dalam, atau dengan merapikan tata letak dari artikel ini. Untuk keterangan lebih lanjut, klik [tampil] di bagian kanan. Mengganti markah HTML dengan markah wiki bila dimungkinkan. Tambahkan pranala wiki. Bila dirasa perlu, buatlah pautan ke artikel wiki lainnya dengan cara menambahkan [[ dan ]] pada kata yang bersangkutan (lihat WP:LINK untuk keterangan lebih lanjut...

 

Синелобый амазон

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт�...

National War Memorial (India)

Indian national monument dedicated to its armed forces National War Memorial IndiaClockwise from top: The Stambh (obelisk) houses the immortal flame, A section of the Tyag Chakra, View of a bust at the Param Vir Chakra sectionFor Indian military dead of all warsEstablished2019Unveiled25 February 2019Location28°36′46″N 77°13′59″E / 28.612772°N 77.233053°E / 28.612772; 77.233053C Hexagon, India Gate Circle, New Delhi, IndiaDesigned byYogesh Chandrah...

 

Flan cake

Filipino sponge cake Flan cakeTypeDessertPlace of originPhilippinesServing temperatureRoom temperature or cold Flan cake, also known as leche flan cake or crème caramel cake, is a Filipino chiffon or sponge cake (mamón) baked with a layer of leche flan (crème caramel) on top and drizzled with caramel syrup. It is sometimes known as custard cake, which confuses it with yema cake.[1][2][3][4] Modern versions of flan cake can be cooked with a variety of added i...

 

Levice

For the comune in Italy, see Levice, Piedmont. Town in SlovakiaLeviceTownFrom the top, Levice Castle, Levice Town Hall, Saint Michael church in Levice Coat of armsLeviceLocation in Nitra RegionShow map of Nitra RegionLeviceLocation in SlovakiaShow map of SlovakiaCoordinates: 48°12′59″N 18°36′29″E / 48.21639°N 18.60806°E / 48.21639; 18.60806Country SlovakiaRegionNitraDistrictLeviceFirst mentioned1156Government • MayorRNDr. Ján KrtíkArea ...

Società Polisportiva Monselice 1979-1980

Questa voce sull'argomento Stagioni delle società calcistiche italiane è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Voce principale: Associazione Sportiva Dilettantistica Nuovo Monselice Calcio. Società Polisportiva MonseliceStagione 1979-1980Sport calcio Squadra Monselice Allenatore Mauro Gatti Presidente Vittorio Brunello Serie C29º nel girone B Coppa Italia SemiprofessionistiEliminato nel...

 

Bruce Lee: The Man Only I Knew

Bruce Lee: The Man Only I Knew Book coverPengarangLinda Lee CadwellNegaraAmerika SerikatBahasabahasa InggrisGenreBiografiPenerbitWarner Books IncTanggal terbitApril, 1975Jenis mediaPrint (Paperback)Halaman207ISBNISBN 0-446-78774-4 Bruce Lee: The Man Only I Knew (ISBN 978-0-446-89407-4) adalah sebuah buku tentang legenda seni bela diri Bruce Lee, yang ditulis oleh jandanya Linda Lee Cadwell.[1] Buku itu ditulis mendekati saat kematian Bruce Lee, sehingga buku ini masih dalam ...

 

Church of Scotland

National church of Scotland Church of ScotlandKirk o ScotlandMotto: Nec tamen consumebaturYet it was not consumedAbbreviationCoSTypeCommunionClassificationProtestantOrientationReformedTheologyCalvinismPolityPresbyterian[1]GovernanceGeneral Assembly of the Church of ScotlandModeratorThe Rt Revd Shaw PatersonLord High CommissionerPrince Edward, Duke of EdinburghAssociations Action of Churches Together in Scotland Churches Together in Britain and Ireland Communion of Protestant Churches ...

Munisipalitas Lolland

Peta lokasi Munisipalitas Lolland Munisipalitas Lolland adalah munisipalitas (Denmark: kommune) di Region Sjælland di Denmark. Munisipalitas Lolland memiliki luas sebesar 892 km² dan memiliki populasi sebesar 48.219 jiwa. Referensi Municipal statistics: NetBorger Kommunefakta Diarsipkan 2007-08-12 di Wayback Machine., delivered from KMD aka Kommunedata (Municipal Data) Municipal merges and neighbors: Eniro new municipalities map Diarsipkan 2007-10-11 di Wayback Machine. lbsPemukiman di...

 

Books in Spain

Part of a series on theCulture of Spain History People Languages Mythology and folklore Cuisine Festivals Religion Christianity Catholicism Protestantism Orthodox Islam Ahmadiyya Judaism Bahá'í Hinduism Art LiteratureComics Music Media Radio Television Cinema Sport Monuments World Heritage Sites Symbols Flag Coat of arms National anthem Spain portalvte In 2018, two firms in Spain ranked among the world's biggest publishers of books in terms of revenue: Grupo Planeta and Grupo Santillan...

 

1998 Atlantic hurricane season

1998 Atlantic hurricane seasonSeason summary mapSeasonal boundariesFirst system formedJuly 27, 1998Last system dissipatedDecember 1, 1998Strongest stormNameMitch • Maximum winds180 mph (285 km/h)(1-minute sustained) • Lowest pressure905 mbar (hPa; 26.72 inHg) Seasonal statisticsTotal depressions14Total storms14Hurricanes10Major hurricanes(Cat. 3+)3Total fatalities>12,007 total (Second-deadliest Atlantic season on record)Total damage$17.08 billion (1998 USD)Related ...

Woolwich Dockyard

Naval dockyard in Kent, England; in use from 1512 to 1869For the railway station of the same name, see Woolwich Dockyard railway station.This article is about the dockyard in England. For the dockyard in Australia, see Woolwich Dock. HM Dockyard, Woolwich Woolwich, NW Kent Clock House (Dockyard offices, 1783–1784), the earliest surviving building on the Woolwich Dockyard site)Coordinates51°29′40″N 0°3′22″E / 51.49444°N 0.05611°E / 51.49444; 0.05611Site in...

 

SMA Negeri 10 Padang

Koordinat: 0°56′11″S 100°21′50″E / 0.9363°S 100.36395°E / -0.9363; 100.36395 SMA Negeri 10 PadangInformasiDidirikan1988JenisSekolah Menengah Atas NegeriAkreditasiA (dengan nilai 92,38 per 9 November 2011)[1]Kepala SekolahMuhammad Isya, MPdJumlah kelas30 [2] [2022]Jurusan atau peminatanMIA, IIS, dan FaseRentang kelasX–XIIKurikulumKurikulum 2013 dan Kurikulum MerdekaJumlah siswa1000 siswa (2022)StatusDiakuiAlamatLokasiJalan Si...

 

Irman Sugema

Irman Sugema Karopal Slog Polri Informasi pribadiLahir0 Juli 1971 (umur 52)Bandung, Jawa BaratAlma materAkademi Kepolisian (1993)Karier militerPihak IndonesiaDinas/cabang Kepolisian Negara Republik IndonesiaMasa dinas1993—sekarangPangkat Brigadir Jenderal PolisiNRP71070351SatuanLantasSunting kotak info • L • B Brigjen. Pol. Irman Sugema, S.H., S.I.K., M.H. (lahir Juli 1971) adalah seorang perwira tinggi Polri yang sejak 24 Juni 2023 mengemban amanat sebagai Karo...

Village (United States)

Administrative division at the local government level in the United States A Shaker village's main street in Massachusetts. In the United States, the meaning of village varies by geographic area and legal jurisdiction. In formal usage, a village is a type of administrative division at the local government level. Since the Tenth Amendment to the United States Constitution prohibits the federal government from legislating on local government, the states are free to have political subdivisions c...

 

Sextus Julius Caesar (consul en -91)

Pour les articles homonymes, voir Iulius Caesar. Sextus Julius CaesarPièce de monnaie frappée par Sextus Julius Caesar.FonctionsSénateur romainjusqu'en 90 av. J.-C.Consulavec Lucius Marcius Philippus91 av. J.-C.Préteuravant 93 av. J.-C.BiographieNaissance Rome antiqueDécès 90 av. J.-C.Ascoli Piceno (Rome antique)Nom dans la langue maternelle Sex. Iulius C.f. CaesarÉpoque République romaine tardive (en)Activités Homme politique de la Rome antique, militaire romainFamille Julii Caesar...

 

مارغريت إنجلز

مارغريت إنجلز معلومات شخصية الميلاد 25 أكتوبر 1892(1892-10-25)باريس (كنتاكي) الوفاة 13 ديسمبر 1971 (79 سنة)ليكسينغتون (كنتاكي) مواطنة الولايات المتحدة  الحياة العملية المدرسة الأم جامعة كنتاكي المهنة هندسة ميكانيكية موظفة في شركة كارير سبب الشهرة رائدة في تطوير تكييف الهواء. أول خر�...

Topic map

Knowledge organization system Information mapping Topics and fields Business decision mapping Data visualization Graphic communication Infographics Information design Knowledge visualization Mental model Morphological analysis Ontology (information science) Schema (psychology) Visual analytics Visual language Node–link approaches Argument map Cladistics Cognitive map Concept lattice Concept map Conceptual graph Decision tree Dendrogram Graph drawing Hyperbolic tree Hypertext Issue map Issue...

 

Turkmenistan women's national football team

Turkmenistan women's national association football team This article is about the women's team. For the men's team, see Turkmenistan national football team. TurkmenistanAssociationFootball Federation of Turkmenistan(Türkmenistanyň Futbol federasiýasy)ConfederationAFC (Asia)Sub-confederationCAFA (Central Asia)Head coachKamil Mingazow[1]CaptainMariýa ÇaryýewaTop scorerSwetlana Prýannikowa (1)FIFA codeTKM First colours Second colours FIFA rankingCurrent 139 (14 June 2024)[2 ...