PROFILPELAJAR.COM

Tràm
	Minh họa của tràm lá dài (Melaleuca leucadendra) vào thế kỷ 19
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Rosids
Bộ (ordo)	Myrtales
Họ (familia)	Myrtaceae
Chi (genus)	Melaleuca; L.
Các loài
	220-236; xem Danh sách các loài tràm

Chi Tràm (danh pháp khoa học: Melaleuca) là một chi thực vật có hoa trong họ Đào kim nương (Myrtaceae). Theo các ước tính khác nhau chi này chứa 220-236 loài, tất cả đều có mặt tại Úc với phần lớn các loài (khoảng 230) là đặc hữu của Úc, các loài còn lại có ở Malaysia, Indonesia, New Guinea, quần đảo Solomon và Nouvelle-Calédonie.

Đặc điểm

Tùy theo loài mà chúng có thể là cây bụi hay cây thân gỗ, cao tới 2–30 m, thông thường với lớp vỏ cây dễ tróc. Lá của chúng là thường xanh, mọc so le, hình trứng hay mũi mác, dài 1–25 cm và rộng 0,5–7 cm, mép lá nhẵn, màu xanh lục sẫm hay xanh xám. Hoa mọc thành cụm dày đặc dọc theo thân, mỗi hoa với các cánh hoa nhỏ và một chùm nhị mọc dày dặc; màu hoa từ trắng tới hồng, đỏ, vàng nhạt hay ánh lục. Quả là dạng quả nang nhỏ chứa nhiều hạt nhỏ.

Chi Melaleuca có quan hệ họ hàng gần với chi Callistemon, khác biệt chính giữa hai chi là các nhị hoa nói chung rời ở Callistemon nhưng mọc thành chùm ở Melaleuca.

Trong tự nhiên, các loài Melaleuca nói chung được tìm thấy trong các rừng thưa, rừng gỗ hay vùng đất có cây bụi, cụ thể là dọc theo các dòng suối và rìa các đầm lầy.

Một loài tràm khá nổi tiếng là cây tràm trà (Melaleuca alternifolia, tiếng Anh gọi là "Tea tree", một số tài liệu dịch thành cây trà, dễ gây nhầm lẫn với các loài trong chi Camellia), là đáng chú ý vì tinh dầu của nó có tác dụng kháng sinh và kháng khuẩn, trong khi vẫn an toàn trong sử dụng đối với các ứng dụng đắp ngoài da. Nó được sản xuất ở quy mô thương mại, và được tung ra thị trường dưới tên gọi Tea Tree Oil. Cây tràm trà trên thực tế không dùng làm trà uống, nhưng có lẽ được đặt tên như vậy là do màu nâu của nhiều nguồn nước do lá rụng của loài này cũng như của các loài tương tự gây ra, ví dụ nổi tiếng xem hồ Brown (đảo Stradbroke)). Tên gọi "tràm trà" cũng được sử dụng cho chi có quan hệ họ hàng là Leptospermum. Cả Leptospermum và Melaleuca trên thực tế đều là các loại cây dạng sim của họ Myrtaceae.

Tại Australia, các loài Melaleuca đôi khi bị ấu trùng của các loài sâu bướm trong họ Hepialidae (chủ yếu là chi Aenetus như A. ligniveren) phá hại. Chúng đào bới thân cây theo đường nằm ngang rồi sau đó theo chiều dọc xuống phía dưới.

Melaleuca là các cây trồng phổ biến trong vườn ở cả Australia và các khu vực nhiệt đới khác trên khắp thế giới. Tại các đầm lầy ở Hawaii và Florida, Melaleuca quinquenervia (tràm lá rộng) đã được đưa vào nhằm hỗ trợ cải tạo hệ thống thoát nước của các khu vực trũng đầm lầy. Tuy nhiên, kể từ đó nó đã trở thành loài xâm hại nguy hiểm. Quần thể tràm đã gần như tăng lên gấp 4 lần ở miền nam Florida trong một thập kỷ, như được ghi chú trong SRFer Mapserver Lưu trữ 2007-09-07 tại Wayback Machine của IFAS.

Các loài

Có hơn 200 loài tràm được công nhận, phần lớn trong số chúng là loài đặc hữu của Úc.^[1] Một số ít loài có mặt ở Malesia và 7 loài đặc hữu của New Caledonia.^[1]^[2] Dưới đây là danh sách các loài:

Melaleuca arenicola S.Moore, 1920
Melaleuca acacioides F.Muell., 1862
Melaleuca acuminata F.Muell., 1858
- Melaleuca acuminata subsp. websteri (S.Moore) Barlow ex Craven, 1999
Melaleuca acutifolia (Benth.) Craven & Lepschi, 2010
Melaleuca adenostyla K.J.Cowley, 1990
Melaleuca adnata Turcz., 1852
Melaleuca aestuosa G.Forst., 1786
Melaleuca agathosmoides C.A.Gardner, 1939
Melaleuca alsophila A.Cunn. ex Benth., 1867
Melaleuca alternifolia (Maiden & Betche) Cheel, 1924, - Arbre à thé
Melaleuca amydra Craven, 1999
Melaleuca apodocephala Turcz., 1852
Melaleuca apostiba K.J.Cowley, 1990
Melaleuca araucarioides Barlow, 1992
Melaleuca arcana S.T.Blake, 1968
Melaleuca argentea W.Fitzg., 1918
Melaleuca armillaris (Sol. ex Gaertn.) Sm., 1797
Melaleuca aspalathoides Schauer, 1844
Melaleuca atroviridis Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca barlowii Craven, 1999
Melaleuca basicephala Benth., 1867
Melaleuca beardii Craven, 1999
Melaleuca biconvexa Byrnes, 1984
Melaleuca bisulcata F.Muell., 1862
Melaleuca blaeriifolia Turcz., 1847
Melaleuca boeophylla Craven, 1999
Melaleuca borealis Craven, 1999
Melaleuca bracteata F.Muell., 1858
Melaleuca bracteosa Turcz., 1852
Melaleuca brevifolia Turcz., 1852
Melaleuca brevisepala (J.W.Dawson) Craven & J.W.Dawson 1998
Melaleuca bromelioides Barlow, 1988
Melaleuca brongniartii Däniker, 1933
Melaleuca brophyi Craven, 1999
Melaleuca buseana (Guillaumin) Craven & J.W.Dawson, 1998
Melaleuca caeca Craven, 1999
Melaleuca cajuputi Powell, 1809 - Cajeput
Melaleuca cajuputi subsp. cumingiana (Turcz.) Barlow, 1997
Melaleuca calcicola (Barlow ex Craven) Craven & Lepschi, 2010
Melaleuca calothamnoides F.Muell., 1862
Melaleuca calycina R.Br., 1812
Melaleuca calyptroides Craven, 1999
Melaleuca campanae Craven, 1999
Melaleuca camptoclada F.C.Quinn, 1990
Melaleuca capitata Cheel, 1924
Melaleuca cardiophylla F.Muell., 1859
Melaleuca carrii Craven, 1999
Melaleuca cheelii C.T.White, 1932
Melaleuca ciliosa Turcz., 1862
Melaleuca citrolens Barlow, 1987
Melaleuca clarksonii Barlow, 1997
Melaleuca clavifolia Craven, 1999
Melaleuca cliffortioides Diels, 1904
Melaleuca coccinea A.S.George, 1966
Melaleuca concinna Turcz., 1852
Melaleuca concreta F.Muell., 1862
Melaleuca condylosa Craven, 1999
Melaleuca conothamnoides C.A.Gardner, 1964
Melaleuca cordata Turcz., 1852
Melaleuca cornucopiae Byrnes, 1984
Melaleuca coronicarpa D.A.Herb., 1922
Melaleuca croxfordiae Craven, 1999
Melaleuca ctenoides F.C.Quinn, 1990
Melaleuca cucullata Turcz., 1852
Melaleuca cuticularis Labill., 1806
Melaleuca dawsonii Craven, 1999
Melaleuca dealbata S.T.Blake, 1968
Melaleuca deanei F.Muell., 1887
Melaleuca decora (Salisb.) Britten, 1916
Melaleuca decussata R.Br., 1812
Melaleuca delta Craven, 1999
Melaleuca dempta (Barlow) Craven, 1999
Melaleuca densa R.Br., 1812
Melaleuca densispicata Byrnes, 1984
Melaleuca depauperata Turcz., 1852
Melaleuca depressa Diels, 1904
Melaleuca dichroma Craven & Lepschi, 2001
Melaleuca diosmatifolia Dum.Cours., 1811
Melaleuca diosmifolia Andrews, 1806
Melaleuca dissitiflora F.Muell., 1863
Melaleuca eleuterostachya F.Muell., 1862
Melaleuca elliptica Labill., 1806
Melaleuca ericifolia Sm., 1797
Melaleuca erubescens Nees, 1820
Melaleuca eulobata Craven, 1999
Melaleuca eurystoma Craven, 1999
Melaleuca eximia (K.J.Cowley) Craven, 199
Melaleuca exuvia Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca fabri Craven, 1999
Melaleuca ferruginea Craven & Cowie, 2011
Melaleuca filifolia F.Muell., 1862
Melaleuca fissurata Barlow, 1992
Melaleuca fluviatilis Barlow, 1997
Melaleuca foliolosa A.Cunn. ex Benth., 1867
Melaleuca fulgens R.Br., 1812
- Melaleuca fulgens subsp. corrugata (J.M.Black ex Eardley) K.J.Cowley, 1990
- Melaleuca fulgens subsp. steedmanii (C.A.Gardner) K.J.Cowley, 1990
Melaleuca genialis Lepschi, 2010
Melaleuca gibbosa Labill., 1806
Melaleuca glaberrima F.Muell., 1862
Melaleuca glauca Domin, 1928
Melaleuca glena Craven, 1999
Melaleuca globifera R.Br., 1812
Melaleuca glomerata F.Muell., 1859
Melaleuca gnidioides Brongn. & Gris, 1864
Melaleuca grieveana Craven, 1999
Melaleuca groveana Cheel & C.T.White, 1924
Melaleuca halmaturorum F.Muell. ex Miq., 1859
- Melaleuca halmaturorum subsp. cymbifolia (Benth.) Barlow, 1988
Melaleuca halophila Craven, 1999
Melaleuca hamata Field. & G.A.Gardner, 1843
Melaleuca hamulosa Turcz., 1847
Melaleuca haplantha Barlow, 1988
Melaleuca hemisticta S.T.Blake ex Craven, 2009
Melaleuca hnatiukii Craven, 1999
Melaleuca hollidayi Craven, 1999
Melaleuca holosericea Schauer, 1847
Melaleuca howeana Cheel, 1924
Melaleuca huegelii Endl., 1837
Melaleuca huttensis Craven, 1999
Melaleuca hypericifolia Sm., 1797
Melaleuca idana Craven, 1999
Melaleuca incana R.Br., 1819
- Melaleuca incana subsp. tenella (Benth.) Barlow, 1992
Melaleuca interioris Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca irbyana F.Muell. ex R.T.Baker, 1912 publ. 1913
Melaleuca johnsonii Craven, 1999
Melaleuca keigheryi Craven, 1999
Melaleuca kunzeoides Byrnes, 1984
Melaleuca laetifica Craven, 1999
Melaleuca lanceolata Otto, 1821
- Melaleuca lanceolata subsp. planifolia Barlow, 1988
- Melaleuca lanceolata subsp. thaeroides Barlow, 1988
Melaleuca lara Craven, 1999
Melaleuca lasiandra F.Muell., 1862
Melaleuca lateralis Turcz., 1852
Melaleuca lateriflora Benth., 1867
Melaleuca lateritia A.Dietr., 1834
Melaleuca laxiflora Turcz., 1852
Melaleuca lazaridis Craven, 2009
Melaleuca lecanantha Barlow, 1988
Melaleuca leiocarpa F.Muell., 1877
Melaleuca leiopyxis F.Muell. ex Benth., 1867
Melaleuca leptospermoides Schauer, 1844
Melaleuca leucadendra (L.) L., 1767
Melaleuca leuropoma Craven, 1999
Melaleuca linariifolia Sm., 1797
Melaleuca linguiformis Craven, 1999
Melaleuca linophylla F.Muell., 1862
Melaleuca longistaminea (F.Muell.) Barlow ex Craven, 1999
Melaleuca lutea Craven, 2010
Melaleuca macronychia Turcz., 1852
Melaleuca manglesii Schauer, 1844
Melaleuca megacephala F.Muell., 1862
Melaleuca megalongensis Craven & S.M.Douglas, 2009
Melaleuca micromera Schauer, 1844
Melaleuca microphylla Sm., 1812
Melaleuca minutifolia F.Muell., 1859
Melaleuca monantha (Barlow) Craven, 1999
Melaleuca montis-zamiae Craven, 2009
Melaleuca nanophylla Carrick, 1979
Melaleuca nematophylla F.Muell. ex Craven, 1999
Melaleuca nervosa (Lindl.) Cheel, 1945
- Melaleuca nervosa subsp. crosslandiana (W.Fitzg.) Barlow ex Craven, 1999
Melaleuca nesophila F.Muell., 1862
Melaleuca nodosa (Sol. ex Gaertn.) Sm., 1797
Melaleuca ochroma Lepschi, 2010
Melaleuca oldfieldii F.Muell., 1862
Melaleuca orbicularis Craven, 1999
Melaleuca ordinifolia Barlow, 1992
Melaleuca osullivanii Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca oxyphylla Carrick, 1979
Melaleuca pallescens Byrnes, 1984
Melaleuca pancheri (Brongn. & Gris) Craven & J.W.Dawson, 1998
Melaleuca papillosa Craven, 1999
Melaleuca parviceps Lindl., 1839
Melaleuca parvistaminea Byrnes, 1984
Melaleuca pauciflora Turcz., 1847
Melaleuca pauperiflora F.Muell., 1862
Melaleuca penicula (K.J.Cowley) Craven, 1999
Melaleuca pentagona Labill., 1806
Melaleuca phatra Craven, 2009
Melaleuca phoidophylla Barlow ex Craven, 1999
Melaleuca platycalyx Diels, 1904
Melaleuca plumea Craven, 1999
Melaleuca podiocarpa Barlow ex Craven, 1999
Melaleuca polycephala Benth., 1867
Melaleuca pomphostoma Barlow, 1992
Melaleuca preissiana Schauer, 1844
Melaleuca pritzelii (Domin) Barlow, 1992
Melaleuca procera Craven, 1999
Melaleuca propinqua Schauer, 1835
Melaleuca protrusa Craven & Lepschi, 2010
Melaleuca psammophila Diels, 1904
Melaleuca pulchella R.Br., 1812
Melaleuca pungens Schauer, 1844
Melaleuca pustulata Hook.f., 1847
Melaleuca pyramidalis Craven, 1999
Melaleuca quadrifaria F.Muell., 1886
Melaleuca quercina Craven, 2009
Melaleuca quinquenervia (Cav.) S.T.Blake, 1958
Melaleuca radula Lindl., 1839
Melaleuca rhaphiophylla Schauer, 1844
Melaleuca rigidifolia Turcz., 1852
Melaleuca ringens Barlow, 1992
Melaleuca ryeae Craven, 1999
Melaleuca sabrina Craven, 1999
Melaleuca saligna Schauer, 1843
Melaleuca sapientes Craven, 1999
Melaleuca scabra R.Br., 1812
Melaleuca scalena Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca sciotostyla Barlow, 1988
Melaleuca sclerophylla Diels, 1904
Melaleuca sculponeata Barlow, 1992
Melaleuca seriata Lindl., 1839
Melaleuca sericea Byrnes, 1984
Melaleuca serpentina Craven, 2009
Melaleuca sheathiana W.Fitzg., 1902
Melaleuca sieberi Schauer, 1843
Melaleuca similis Craven, 1999
Melaleuca societatis Craven, 1999
Melaleuca sophisma Lepschi, 2010
Melaleuca sparsiflora Turcz., 1847
Melaleuca spathulata Schauer, 1844
Melaleuca spectabilis (Barlow ex Craven) Craven & Lepschi, 2010
Melaleuca sphaerodendra Craven & J.W.Dawson, 1998
- Melaleuca sphaerodendra var. microphylla (Virot) Craven & J.W.Dawson, 1998
Melaleuca spicigera S.Moore, 1902
Melaleuca squamea Labill., 1806
Melaleuca squamophloia (Byrnes) Craven, 1997
Melaleuca squarrosa Sm., 1802
Melaleuca stenostachya S.T.Blake, 1968
Melaleuca stereophloia Craven, 1999
Melaleuca stipitata Craven, 1997
Melaleuca stramentosa Craven, 1999
Melaleuca striata Labill., 1806
Melaleuca strobophylla Barlow, 1988
Melaleuca styphelioides Sm., 1797
Melaleuca subalaris Barlow, 1988
Melaleuca suberosa (Schauer) C.A.Gardner, 1931
Melaleuca subfalcata Turcz., 1852
Melaleuca subtrigona Schauer, 1844
Melaleuca sylvana Craven & A.J.Ford, 2004
Melaleuca systena Craven, 1999
Melaleuca tamariscina Hook., 1848
Melaleuca teretifolia Endl., 1837
Melaleuca teuthidoides Barlow, 1988
Melaleuca thapsina Craven, 1999
Melaleuca thymifolia Sm., 1797
Melaleuca thymoides Labill., 1806
Melaleuca thyoides Turcz., 1847
Melaleuca tinkeri Craven, 1999
Melaleuca torquata Barlow, 1988
Melaleuca tortifolia Byrnes, 1984
Melaleuca trichophylla Lindl., 1839
Melaleuca trichostachya Lindl., 1848
Melaleuca triumphalis Craven, 1998
Melaleuca tuberculata Schauer, 1844
- Melaleuca tuberculata var. arenaria (C.A.Gardner) Craven, 1999
Melaleuca ulicoides Craven & Lepschi, 2010
Melaleuca uncinata R.Br., 1812
Melaleuca undulata Benth., 1867
Melaleuca urceolaris F.Muell. ex Benth., 1867
Melaleuca uxorum Craven, G.Holmes & Sankowsky, 2003
Melaleuca venusta Craven, 1999
Melaleuca villosisepala Craven, 1999
Melaleuca viminea Lindl., 1839
Melaleuca vinnula Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca violacea Schauer, 1844
Melaleuca viridiflora Sol. ex Gaertn., 1788
Melaleuca wilsonii F.Muell., 1860
Melaleuca wonganensis Craven, 1999
Melaleuca xerophila Barlow, 1988
Melaleuca zeteticorum Craven & Lepschi, 2004
Melaleuca zonalis Craven, 1999

Sử dụng

Truyền thống

Thổ dân Úc sử dụng lá tràm cho nhiều mục đích y học, như nhai lá non để giảm đau đầu hay cho các mục đích chữa trị khác.

Độ mềm và dẻo của tràm làm cho nó trở thành cây cực kỳ hữu ích cho thổ dân Australia. Nó được dùng để lớp lót coolamon (một kiểu đồ đựng của thổ dân Úc) khi dùng như là chiếc nôi cho trẻ em, cũng như để làm băng trong băng bó vết thương, chiếu ngủ hay trong vai trò của vật liệu xây dựng các túp lều. Nó cũng được dùng để bao gói thực phẩm khi nấu nướng (tương tự như các tấm nhôm lá mỏng ngày nay), hay làm áo mưa dùng một lần, cũng như để chèn các lỗ hổng trong xuồng canoe. Trong ngôn ngữ Gadigal, nó được gọi là Bujor.^[3]

Hiện đại

Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng tinh dầu từ cây tràm trà (Melaleuca alternifolia) có tính kháng khuẩn và kháng sinh hiệu quả cao trong điều trị dạng thuốc đắp, mặc dù nó có thể gây ngộ độc khi sử dụng dưới dạng thuốc uống với liều lượng lớn hay khi người bệnh là trẻ em. Trong một vài trường hợp, các sản phẩm thuốc đắp có thể bị hấp thụ theo đường da và gây ra ngộ độc.

Tinh dầu tràm có thể được tìm thấy trong các dung dịch hữu cơ cho các loại dược phẩm mà được tuyên bố là có thể loại bỏ các dạng mụn cóc, như virus u nhú ở người. Tuy nhiên, chưa có chứng cứ khoa học nào chứng minh cho tuyên bố này ("Forces of Nature: Warts No More").

Tinh dầu tràm là thành phần hoạt hóa trong Burn-Aid, một loại thuốc phổ biến để sơ cứu các vết bỏng nhỏ.

Tinh dầu tràm trà cũng được sử dụng trong nhiều loại thuốc chữa bệnh cho cá cảnh (chẳng hạn Melafix và Bettafix) để xử lý nhiễm khuẩn và nhiễm nấm. Bettafix là dung dịch loãng của dầu tràm trà trong khi Melafix là dung dịch đặc hơn. Chúng được sử dụng chủ yếu để gia tăng tái phát triển vây và mô. Các loại thuốc này hay dùng cho cá chọi Xiêm nhưng cũng có thể dùng cho các loài cá khác.

Xâm hại

Một loài tràm là tràm lá rộng (Melaleuca quinquenervia) được du nhập Florida (Hoa Kỳ) vào đầu thế kỷ 20 để giúp mở rộng đất đai bằng cách rút nước các đầm lầy. Cây này cũng được trồng lấy bóng mát trong vườn. Không ngờ, tràm lá rộng mọc lan thành khóm dày đặc, ganh đua với thảm thực vật bản địa và gây thiệt hại môi sinh, nhất là vũng lầy khoảng 391.000 mẫu Anh ở phía nam Florida. Cây này nay bị liệt trong danh sách các loài xâm hại nguy hiểm, nên bị ngăn cấm của DEP.^[4]

Ảnh

Cây tràm tại Melbourne
Vỏ cây tràm lá rộng (Melaleuca quinquenervia) cho thấy lớp vỏ dễ bóc
Rừng tràm Trà Sư ở An Giang (ảnh 1)
Rừng tràm Trà Sư ở An Giang (ảnh 2)
Tràm lá dài thường được trồng ven theo kênh rạch ở miền Nam Việt Nam.

Chú thích

^ ^a ^b Craven, Lyn. “Melaleuca group of genera”. Centre for Plant Biodiversity Research. Truy cập ngày 8 tháng 4 năm 2008.
^ “Genre Melaleuca L.”. Endémía - Faune & Flore de Nouvelle-Calédonie. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 12 năm 2014. Truy cập ngày 8 tháng 4 năm 2008.
^ “aboriginal_bush_foods”. Bản gốc lưu trữ ngày 2 tháng 5 năm 2006. Truy cập ngày 13 tháng 10 năm 2007.
^ “Melaleuca”. Plant Conservation Alliance's Alien Plant Working Group Least Wanted. National Park Service (United States). ngày 27 tháng 6 năm 2006. Truy cập ngày 13 tháng 1 năm 2007.