PROFILPELAJAR.COM

Chi Mộc tê
	Đông thụ (Osmanthus heterophyllus) nở hoa
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Plantae
(không phân hạng)	Angiospermae
(không phân hạng)	Eudicots
(không phân hạng)	Asterids
Bộ (ordo)	Lamiales
Họ (familia)	Oleaceae
Tông (tribus)	Oleeae
Phân tông (subtribus)	Oleinae
Chi (genus)	Osmanthus; Lour., 1790
Loài điển hình
	Osmanthus fragrans; Lour., 1790
Các loài
	29 loài. Xem văn bản.
Danh pháp đồng nghĩa
	Pausia Raf., 1836 in 1838 nom. inval.; Siphonosmanthus Stapf, 1929;

Chi Mộc tê hay chi Hoa mộc (danh pháp khoa học: Osmanthus) là một chi của khoảng 30 loài thực vật có hoa trong họ Ô liu (Oleaceae), chủ yếu có nguồn gốc ở vùng ôn đới ấm của châu Á (từ Kavkaz về phía đông tới Nhật Bản). Chúng dao động về kích thước từ cây bụi tới cây thân gỗ nhỏ, cao 2–12 m. Lá mọc đối, thường xanh và là loại lá đơn với mép nhẵn hay có răng cưa nhỏ hoặc răng cưa thô. Hoa nở về mùa xuân, hạ hay mùa thu (tùy loài), mỗi hoa dài khoảng 1 cm, màu trắng, với tràng hoa 4 thùy hình ống ('cánh hoa'). Hoa mọc thành các chùy hoa nhỏ, và ở một vài loài thì hoa có mùi thơm mạnh. Quả nhỏ (10–15 mm), là loại quả hạch vỏ cứng màu lam sẫm hay tía chứa một hạt. Tên gọi chủ yếu của chúng trong tiếng Việt là mộc, mộc tê v.v. Tuy nhiên, từ mộc thuần túy rất dễ gây nhầm lẫn với gỗ hay nghề mộc, nên ở đây dùng từ mộc tê làm chính trong tên gọi.

Lưu ý

Người Trung Quốc gọi các loài trong chi này là 桂 (quế). Tuy nhiên, trong tiếng Việt, quế được biết đến nhiều hơn là các loài cây trong chi Cinnamomum họ Lauraceae bộ Laurales, không có quan hệ họ hàng gần với chi Osmanthus này.

Tại thành phố Quế Lâm, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc, hoa quế được trồng khắp các nẻo đường, trong công viên, trong khuôn viên trường (Đại học Sư phạm Quảng Tây),... với 3 màu (vàng, trắng và cam).

Các loài

Osmanthus armatus Diels, 1900 - mộc tê chuôi hồng
Osmanthus attenuatus P.S.Green, 1958 - mộc tê lá hẹp
Osmanthus austrocaledonicus (Vieill.) Knobl., 1936
Osmanthus austrozhejiangensis Z.H.Chen, W.Y.Xie & Xi Liu, 2021
Osmanthus cooperi Hemsl., 1896 - mộc tê Ninh Ba
Osmanthus cymosus (Guillaumin) P.S.Green, 1963
Osmanthus decorus (Boiss. & Balansa) Kasapl., 1970 - mộc tê Kavkaz
Osmanthus delavayi Franch., 1886 - hoa quế núi
Osmanthus didymopetalus P.S.Green, 1958 - mộc tê cánh hoa chẵn
Osmanthus enervius Masam. & T.Mori, 1939 - mộc tê không gân lá
Osmanthus fordii Hemsl., 1889 - hoa quế núi đá
Osmanthus fragrans Lour., 1790 - mộc tê, hoa mộc
Osmanthus gracilinervis L.C.Chia ex R.L.Lu, 1989 - mộc tê gân lá nhỏ
Osmanthus hainanensis P.S.Green, 1958 - mộc tê gân lá to
Osmanthus henryi P.S.Green, 1958 - hoa quế Mông Tự
Osmanthus heterophyllus (G.Don) P.S.Green, 1958 - đông thụ
- Osmanthus heterophyllus var. bibracteatus - đông thụ lá kỳ dị
- Osmanthus heterophyllus var. heterophyllus - đông thụ (nguyên chủng)
Osmanthus insularis Koidz., 1914
Osmanthus iriomotensis T.Yamaz., 1994
Osmanthus kaoi (T.S.Liu & J.C.Liao) S.Y.Lu, 1985
Osmanthus lanceolatus Hayata, 1911 - mộc tê lá nhọn
Osmanthus monticola (Schltr.) Knobl., 1936
Osmanthus pubipedicellatus L.C.Chia ex H.T.Chang, 1982 - mộc tê chuôi lông
Osmanthus reticulatus P.S.Green, 1958 - mộc tê gân lưới
Osmanthus rigidus Nakai, 1918
Osmanthus serrulatus Rehder, 1916 - mộc tê tơ ngắn
Osmanthus suavis King ex C.B.Clarke, 1882 - mộc tê hoa thơm
Osmanthus urceolatus P.S.Green, 1958 - đàn hoa mộc tê
Osmanthus venosus Pamp., 1911 - mộc tê lông
Osmanthus yunnanensis (Franch.) P.S.Green, 1958 - quế hoa đồng

Lai ghép

Osmanthus × burkwoodii (Burkwood & Skipwith) P.S.Green, 1972 (= O. decorus × O. delavayi)
Osmanthus × fortunei Carrière, 1864 (= O. fragrans × O. heterophyllus)

Chuyển đi

Osmanthus americanus (L.) A.Gray, 1878 = Cartrema americana (L.) G.L.Nesom, 2012^[4] - hoa mộc Mỹ
Osmanthus floridanus Chapm., 1892 = Cartrema americana (Chapm.) G.L.Nesom, 2012^[4]
Osmanthus marginatus (Champ. ex Benth.) Hemsl., 1889 = Chengiodendron marginatum (Champ. ex Benth.) C.B.Shang, X.R.Wang, Yi F.Duan & Yong F.Li, 2020^[5] - mộc tê mép dày.
Osmanthus matsumuranus Hayata, 1911 = Chengiodendron matsumuranum (Hayata) C.B.Shang, X.R.Wang, Yi F.Duan & Yong F.Li, 2020^[5] - mộc cọng, ngưu thỉ.
Osmanthus minor P.S.Green, 1958 = Chengiodendron minor (P.S.Green) C.B.Shang, X.R.Wang, Yi F.Duan & Yong F.Li, 2020^[5] - nguyệt quế lá nhỏ .

Trồng và sử dụng

Các loài trong chi Osmanthus là các loại cây bụi phổ biến trong các công viên và vườn hoa trong khu vực ôn đới ấm. Một vài giống lai và giống cây trồng đã được tạo ra. Tại Trung Quốc, chè quế (gọi là 桂花茶, guì huā chá - quế hoa trà) được sản xuất bằng cách ướp hoa khô của cây mộc tê (Osmanthus fragrans) (guì huā, 桂花 - quế hoa) với lá chè đen hoặc chè xanh giống như chè nhài bằng cách người ta ướp hoa nhài trong chè.

Các loài mộc tê ra nhiều hoa trên các cây già và nếu như chúng không bị xén tỉa. Nếu đã xén tỉa thì chúng chỉ ra lá mà không ra hoa trong ít nhất từ 1-5 năm, nhằm phục hồi các cành đã bị xén.

Chú thích

^ João de Loureiro, 1790. Osmanthus. Flora cochinchinensis 1: 17.
^ João de Loureiro, 1790. Osmanthus. Flora cochinchinensis 1: 28.
^ João de Loureiro, 1790. Osmanthus fragrans. Flora cochinchinensis 1: 29.
^ ^a ^b Nesom G. L., 2012. Synopsis of American Cartrema (Oleaceae). Phytoneuron 2012-96: 1-11, Tập tin pdf.
^ ^a ^b ^c Li Y. F., Zhang M., Wang X. R., Sylvester S. P., Xiang Q. B., Li X., Li M., Zhu H., Zhang C., Chen L. & Yi X. G., 2020. Revisiting the phylogeny and taxonomy of Osmanthus (Oleaceae) including description of the new genus Chengiodendron. Phytotaxa 436(3): 283-292. doi:10.11646/phytotaxa.436.3.6.