Yahudilikte Ä°sa

Geleneksel Yahudilikte İsa, sahte mesihlerin en zarar verici olanı ve en başarılısı olarak görülmektedir.[1] Bununla birlikte geleneksel Yahudi inancına göre henüz mesih gelmediği ve Mesih Çağı henüz başlamadığı için İsa'nın mesihliğinin ya da tanrılığının reddi Yahudilikte merkezî önem arzeden bir konu olmamıştır.

Yahudilik hiçbir dönemde, Hristiyanlığın İsa'ya izafe ettiği nitelikleri kabul etmemiştir. Yahudiliğin temel inancı, Tanrı'nın tekliği ve kesin birliğidir. Bu yüzden bir kişiye tapmak putperestlik olarak görülmektedir.[2][3] Yahudi eskatolojisine göre Mesih'in gelişi, bazı alametlerin gerçekleşmesi ile birlikte olacaktır. Bu alametlerin bir kısmı gerçekleşmiş olsa da (örneğin Yahudilerin vatanları İsrail'e dönüşleri), bazıları gerçekleşmemiştir (örneğin Süleyman Tapınağı'nın yeniden inşası). Bu alametlerin içinde, barış dolu bir Mesih Çağı[4] ve bu çağda Tanrı bilgisinin bütün dünyada anlaşılması vardır.[5] Yahudiler, bu alametlerin hiçbirisi İsa'nın zamanında gerçekleşmediği için onun Mesih oluşunu reddetmektedirler.

İsa hakkındaki geleneksel Yahudi bakış açısı hep olumsuz olmuştur. Orta Çağ'da Yehuda Halevi ve İbn-i Meymun, İsa'yı ve Muhammed'i ilerideki evrensel ahlâkî tektanrıcılığın yaşanacağı Mesih Çağı'nın hazırlayıcıları olarak gördüklerini belirtmektedirler.[1] 18. asırda Jacob Emden ve Moses Mendelssohn ile başlayarak, bir grup Yahudi düşünür, gerçek tarihsel İsa'nın Hristiyanlığın öğrettiğinden çok daha fazla Yahudiliğe yakın olduğunu savunmaktadırlar.

Ayrılığın temelleri

İsa'nın tanrı, Tanrı'nın oğlu ya da bir üçlemenin kişilerinden birisi olduğu, Yahudi ilahiyatıyla uyumsuzdur. Yahudiler, İsa'nın beklenen mesihin alâmetlerini gerçekleştirmediğine inanmaktadırlar.[6] Yahudiliğin baskın otorite metinleri, İsa'nın tanrılığını, tanrısallığını, Tanrı ile insanlar arasında aracı oluşunu, mesihliğini ya da azizliğini reddetmektedirler. Diğer birçok uyumsuz unsurun yanı sıra teslise inanmak da Yahudilikle uyumsuzdur.

Yahudiliğin görüşleri ve İsa

Vahdet ve Tanrı'nın bölünmezliği

Yahudilikte, Tanrı'nın iki tane oluşu ya da teslis inancı sapkınlık, hattâ müşriklik olarak görülmektedir.[7] Yahudi inançlarına göre, Tanah'ta Tesniye kitabında (Tesniye 6:4) üçleme inancını ihtimal dışı bırakacak şekilde tevhidden bahsedilmektedir: "Kulak ver, ey İsrail! Yahve Tanrımız'dır, O tektir." A History of the Jews kitabında Paul Johnson, Yahudilerle Hristiyanlar arasındaki ayrılığı şu ilkeye bağlamaktadır:

" 'İsa Tanrı mıdır insan mıdır?', sorusuna Hristiyanlar, 'Her ikisi de' şeklinde cevap vermektedir. MS 70'ten sonra bu cevapları artık kamuya mâl olmuş durumdadır. Bu görüşleri, Yahudilikle kesin bir ayrılığa yol açmıştır."[8]

Yahudilik inancına göre bir kişinin Tanrı olduğunu, Tanrı'nın bir parçası olduğunu ya da kelimenin temel anlamıyla Tanrı'nın oğlu olduğunu iddia etmesi sapkınlıktır. Kudüs Talmudu'nda şöyle geçmektedir: "Eğer bir insan Tanrı olduğunu iddia ediyorsa, yalancıdır" (Taanit, 2:1).

12. yüzyılda İbn-i Meymun, Yahudiliğin akîdelerini kânunlaştırdı. Buna göre, Tanrı her şeyin sebebidir, birdir. Bir olması, bir çiftten biri, -birçok üyesi olan- bir türün bir tanesi ya da unsurlardan meydana gelen bir nesne gibi bir tane varlık anlamında değildir. Birçok parçaya bölünebilen bir varlığın bir oluşu gibi bir de değildir. Tanrı, kendisi gibi başka bir örnek olmayan bir vahiddir.[9]

Bazı Yahudi uzmanlar, yaygın bilinen bir Yahudi şiirsel tabiri olan "Gökteki Babamız"ın İsa tarafından kelimenin gerçek anlamıyla "Gökteki Babam" anlamında kullanıldığını savunmaktadırlar (bkz. Pederimiz).[10]

Yahudiliğin mesih anlayışı

Yahudilikteki mesih anlayışı, Hristiyanlıktan çok farklı özelliklere sahiptir. Yahudilikte, mesihin görevi Mesih Çağı'nı getirmesidir, bir kerelik bir vakâdır ve mesihlik alâmetlerini gerçekleştirmeden önce ölen birisi mesih olamaz. Bu alâmetlerden bazıları şunlardır; bütün İsrailoğullarını Tevrat'ın kurallarına göre yaşamaya yöneltmesi, dînî kurallara uymada yaşanan itaatsizlikleri ortadan kaldırması, Tanrı'nın savaşlarını gerçekleştirmesi, Tapınak'ı olması gereken yerde inşa etmesi, bütün dağılmış İsrailoğullarını bir araya getirmesi. İbn-i Meymun mesihle ilgili şu hususu vurgulamaktadır:

"Eğer bütün bu hususları gerçekleştirmemiş ya da öldürülmüş ise, o kesinlikle Tevrat'ta müjdelenen Mesih değildir.. ve Tanrı onu sadece insanları imtihan etmek için zuhur ettirmiştir."[1]

Yahudiler, mesihin, Yeşeya ve Hezekiel'deki bütün kehanetleri gerçekleştireceğine inanmaktadırlar.[6] Yeşeya'da geçtiğine göre, mesih baba tarafından Davud'un soyundan gelecektir.[11] Mesih, Yahudileri memleketlerine geri döndürecek ve Tapınak'ı inşa edecek, kral olarak hüküm sürecek ve bir barış çağına öncülük edecektir.[4] Mesih Çağı'nda bütün insanlık Tanrı bilgisi ile dolacaktır.[5] Mesih, bütün milletleri İsrailoğullarına yaptıkları yanlışları kabul ettirecektir.[12] Hezekiel'de geçtiğine göre, mesih Yahudileri kurtuluşa erdirecektir.[13]

İsa, İkinci Tapınak henüz yıkılmamışken yaşamıştır. O yaşarken Yahudiler sürgünde değildi. İsa hiçbir zaman krallık yapmadı ve onun zamanında bir barış çağı ya da büyük bir bilgi çağı yaşanmadı. İsa, geleneksel Hristiyan öğretisine göre, mesihin gerçekleştireceği vadedilen işleri gerçekleştirmeden öldü ve mesihin Yahudilikteki alâmetlerinden olmayan İkinci Geliş'i müjdeledi. Yahudiler onun zamanından bir süre sonra, kurtuluşa ermek yerine vatanlarından sürüldüler. Bu farklılıklar, İsa'nın çağdaşı olan Yahudi bilginleri tarafından vurgulanmıştır. Ayrıca 1263'te Musa ibn Nahman, Katoliklerle yaptığı bir münazarada kendi döneminin Yahudi bilginlerinin tamamının İsa'nın mesihliğini inkâr ettiğini dile getirmektedir. Ayrıca, Yahudiler, Hristiyanların Tanah'tan İsa ile ilgili kendi görüşlerini destekleyen cümleler çıkarmasını, yanlış tevil olarak görmektedirler.[14][15] Onlara göre, İsa, Mesih'in niteliklerini taşımamaktadır.[16]

Peygamberlik ve Ä°sa

Tanah'a göre, bir kişi, peygamber olmasının ya da Tanrı adına konuşmasının geçerli olması için, İsrailoğullarının Tanrısı adına konuşmalıdır, başka bir tanrı adına konuşmamalıdır, Tanrı'yı Yahudiliğin kutsal metinlerinde geçtiğinden farklı tarif etmemelidir, Tanrı'nın sözlerini değiştirmemeli ve Tanrı'nın fikrini değiştirdiğini, daha önceden söylediği ezeli sözden farklı bir söz söylemeye karar verdiğini savunmamalıdır, ayrıca bu kişinin verdiği haberler gerçekleşmelidir.[17][18] Hristiyanlığın öğretilerinden olan, mesihin dini yasayı tamama erdirip, Yahudileri, Tanrı tarafından belirlenmiş olan emirler ve yasaklardan (mitsva) azad etme gibi bir görevi olduğu inancı Yahudilikte yer almaz.

Tanah'ta iki tür sahte peygamberlik anlatılmaktadır. Herhangi bir put adına peygamberlik yapan kişi ve İsrailoğullarının Tanrısı adına peygamberlik yaptığını iddia ettiği hâlde, Tevrat'ta bildirilen emirleri ve yasakları değiştiren ya da kutsal metinlere uymayan bildirilerde bulunan kişinin peygamberliği sahte kabul edilmektedir.[19] Geleneksel Yahudiliğe göre Tanrı'nın sözü ezelidir yani değişmez, bu yüzden Tanrı'nın adına konuştuğunu savunan fakat onun daha önceden beyan ettiği sözleri değiştirmeye çalışan kişinin ilahi yetki ile hareket etmediğine inanılır.[20][21]

Eğer peygamber olduğunu iddia eden kişi olağanüstü fiiller ve işaretler gösterirse bile, kimse Tanah'ta yazılı kuralları değiştiremez. Bu yüzden İsa'nın geleneksel Yahudilikten farklı olarak savunduğu görüşler, onu peygamber olmaktan çıkarmaktadır.[19][22] Bu bakış açısı, İsa'nın çağdaşı olan Yahudi bilginlerinin onun hakkındaki görüşüydü. Talmud'un Sota kitabında şöyle geçmektedir, "Malaki öldüğünde, peygamberlik İsrailoğullarını terk etti".[23] Geleneksel bilgiye göre, Malaki, İsa'dan yaklaşık dört asır önce yaşadığı için, Sota'daki sözün sahibi olan yaklaşık miladi birinci asrın Yahudi bilginlerinin İsa'yı peygamber olarak kabul etmediği anlaşılmaktadır. Ayrıca Tanah'ta bir sahte peygamber örneği olarak Belam ibn Baura anlatılmaktadır.[24]

KurtuluÅŸ ve Ä°sa

Yahudilikte, Hristiyanlıktaki kurtuluş anlayışı yoktur. Bunun sebebi, insanların aslî günah ile doğmadığı inancıdır.[25] Yahudiliğin günah anlayışına göre, bir insanın günah işlemesi mümkündür ve insan bu günahından tövbe edebilir, çoğu kez de tövbesi kabul edilir.[26]

Tanrı maddi değildir

İbn-i Meymun'un Onüç İman Esası, Tanrı'nın bedeni olmadığını ve fiziksel özelliklerin ona atfedilemeyeceğini de içermektedir.[27][28] Dünyanın çeşitli yerlerindeki sinagoglardaki dua kitaplarında mevcut olan Yigdal duasında şöyle geçmektedir: "O, beden benzeri bir varlık değildir ve O maddi de değildir". Tanrı'nın fiziksel özellikleri olmaması[29] ve Tanrı'nın varlığının idrak ötesi oluşu inancı Yahudiliğin temel unsurlarındandır. Bu yüzden, Hristiyanlıktaki bir insana tanrı özelliği atfetmeye Yahudilikte asla rastlanmaz.[30][31][32][33]

Kaynakça

  1. ^ a b c Musa ibn Meymun; çev. Eliyahu Touge; Mishneh Torah 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sefer Shofetim, Melachim uMilchamot, Chapter 11, Halacha 4 27 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Tesniye, 6:4
  3. ^ İsa'nın tanrılığına inanmak Yahudilikle uyumsuz bir durumdur:
    • "Mesele ÅŸu ki, Kilise'nin kristolojisi, insanlığı günahtan ve ölümden kurtarmak için çarmıhta ölen Tanrı'nın OÄŸlu meselesi hakkındaki öğretileri Yahudilikle uyumsuzdur. Yahudilikten önceki Ä°branilikle de uyumlu deÄŸildir." John D. Rayner; A Jewish Understanding of the World; s. 187;Berghahn Books; 1998; ISBN 1-57181-974-6.
    • "Ä°sa'ya Mesih olarak inanmanın yanı sıra Hristiyanlık, Yahudilikteki birçok temel öğretinin tabiatını deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir" Aryeh Kaplan; The Aryeh Kaplan Anthology: Volume 1, Illuminating Expositions on Jewish Thought and Practice; s. 264; Mesora Publication; 1991; ISBN 0-89906-866-9.
    • "Mesih ile ilgili öğretiler Yahudi dînî düşünce dünyasına yabancıydı ve hep yabancı kalacaktır." Stephen M. Wylen; Settings of Silver: An Introduction to Judaism; s. 75; Paulist Press; 2000; ISBN 0-8091-3960-X.
    • "Bir Yahudi için her türlü ÅŸituf, kelimenin tam anlamıyla putperestliÄŸin ta kendisidir. Bu yüzden bir Yahudinin Ä°sa'yı tanrı olarak veya Tanrı'nın aracısı, Kurtarıcı (Mesih) veya peygamber olarak kabul etmesi YahudiliÄŸe ihanettir." Rabbi J. Emmanuel Schochet; "Judaism has no place for those who betray their roots"; The Canadian Jewish News; 29 Temmuz 1999; EriÅŸim Tarihi=11 Mart 2015.
    • "EÄŸer Ä°sa'nın Mesih olduÄŸuna, baÅŸkalarının günahı için öldüğüne, Tanrı'nın seçilmiÅŸ oÄŸlu olduÄŸuna ya da Hristiyanlığın diÄŸer bir dogmasına inanıyorsanız, Yahudi deÄŸilsinizdir." Rabbi Susan Grossman; "Jews for Jesus: Who's Who & What's What 23 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi."; belief.net; 28 AÄŸustos 2006. EriÅŸim Tarihi=1 Åžubat 2017.
    • "Ä°ki bin sene boyunca Yahudiler, Ä°sa'nın Tanah'ta zikredilen Mesihlik alâmetlerini gerçekleÅŸtirdiÄŸini ve Kilise Babalarının onun hakkındaki ürettikleri dogmaları reddetmiÅŸlerdir. Bu dogmalardan olarak, bakireden dünyaya gelmesi, Tanrı'nın oÄŸlu olması, bir teslisin parçası olması ve ölümünden sonra dirilmesi inançları sayılabilir... Ä°ki bin senedir Hristiyanların en büyük arzularından birisi Yahudilerin Ä°sa'yı kabul etmeleri olmuÅŸtur, çünkü böylece Yahudiler, kendi kitaplarındaki alâmetleri Ä°sa'nın gerçekleÅŸtirdiÄŸini kabul etmiÅŸ olacaklardı." ed. Gregory A. Barker; Jesus In The World's Faiths: Leading Thinkers From Five Faiths Reflect On His Meaning eserinde Susannah Heschel; "Jewish Views of Jesus"; s. 149; Orbis Books; 2005; ISBN 1-57075-573-6.
    • "Hiçbir Yahudi, Ä°sa'nın Mesih olduÄŸunu kabul etmez. Bir kiÅŸi böylece bir inancı ifade ettiÄŸinde, o artık bir Hristiyan olmuÅŸtur. Birisinin aynı anda hem Hristiyan hem de Yahudi olması imkânsızdır." Rabbi Barry Dov Lerner; "Why don't Jews accept Jesus as the Messiah? 1 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi."
  4. ^ a b YeÅŸeya, 2:4
  5. ^ a b YeÅŸeya, 11:9
  6. ^ a b Rabbi Shraga Simmons; "Why Jews Don't Believe in Jesus 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Erişim Tarihi=02.02.2017.
  7. ^ Teslis inancı Yahudilikle uyumsuzdur:
  8. ^ Paul Johnson; A History of the Jews; 1987; s. 144; HarperCollins; ISBN 0-06-091533-1
  9. ^ Musa ibn Meymun; çev. Eliyahu Touge; Mishneh Torah 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sefer Madda, Yesodei haTorah, Chapter 1:7 3 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Aryeh Kaplan; From Messiah to Christ . The Real Messiah? A Jewish Response to Missionaries; s. 33; (1985) [1976]; New York: National Conference of Synagogue Youth; ISBN 1-879016-11-7. Hayatı süresince İsa, "Gökteki Babam" tabirini kullanmıştır. Bu tabir, Yahudilerce iyi bilinen şiirsel bir sözdür. Günümüzde de Yahudi dualarında geçmektedir. Ancak bu hususa vâkıf olmayan Centiller nazarında bu tâbirin anlamı daha mecazsızdır, kelimenin temel anlamıyladır.
  11. ^ YeÅŸeya, 11:1 11 Åžubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.
  12. ^ YeÅŸeya, 52:13 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi., 53:5 11 Åžubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.
  13. ^ Hezekiel, 16:55 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.
  14. ^ Michoel Drazin; "Their Hollow Inheritance. A Comprehensive Refutation of Christian Missionaries 25 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."; 1990; Gefen Publishing House, Ltd. ISBN 965-229-070-X.
  15. ^ Isaac Troki; "Faith Strengthened 11 Åžubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi."; jewsforjudaism.org; 22.12.2007; EriÅŸim Tarihi=10.02.2017
  16. ^ Shraga Simmons; "Why Jews Don't Believe in Jesus 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."; Aish HaTorah. "Yahudiler İsa'nın mesihliğini kabul etmemektedirler, çünkü:
    1. İsa, mesihlik kehanetlerini gerçekleştirmemiştir.
    2. İsa'ya izafe edilen Tanah referansları yanlış tevillerdir.
    3. Yahudi inancı, Yahudi milletine inecek bir vahyi, aydınlanmayı içermektedir.
  17. ^ Tesniye, 13:1-5 10 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi., 18:18-22 10 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.
  18. ^ Musa ibn Meymun; çev. Eliyahu Touge; Mishneh Torah 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sefer Madda, Yesodei haTorah, Chapter 8 18 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  19. ^ a b Tesniye, 18:20 10 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.
  20. ^ Tracey Rich, "Prophets and Prophecy 2 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.", Judaism 101, EriÅŸim Tarihi=10.04.2017
  21. ^ Rabbi Pinchas Frankel, "Covenant of History 10 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.", Orthodox Union of Jewish Congregations of America, EriÅŸim Tarihi=10.04.2017
  22. ^ Rabbi Ephraim Buchwald, "Re'eh 5764-2004: Identifying a True Prophet 11 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.", National Jewish Outreach Program, EriÅŸim Tarihi=14 Mart 2006
  23. ^ Talmud, Sota, 48b 5 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  24. ^ "Balaam, the Prophet of Error 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.", The Church of God International, EriÅŸim Tarihi=10.04.2017
  25. ^ Alfred Kolatch; "Judaism and Christianity"; The Second Jewish Book of Why; s. 61-64; Middle Village, NY; Jonathan David Publishers: 2000 (1985); ISBN 978-0-8246-0314-4. "Aslî günah, bakireden doğum, teslis, başkası için kefarette bulunma, Hristiyanların benimsediği fakat Yahudilerin reddettiği öğretilerdendir. Aslî günah öğretisi Yahudiler açısından tamamen kabul edilmezdir (Baptistler ve Tanrı'nın Meclisleri gibi bazı mutaassıp Hristiyan mezheplerinde de böyledir). Yahudiler, insanın dünyaya günahsız doğduğuna, saf, masum ve kirlenmemiş bir ruhla dünyaya geldiğine inanmaktadırlar."
  26. ^ Yonah Gerondi; שערי תשובה [The Gates of Repentance] 1981 (1505); translation Shraga Silverstein. Nanuet, New York. Feldheim Publishers. ISBN 978-0-87306-252-7.
  27. ^ "Judaism 101: The Nature of G-d 12 Åžubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi.". www.jewfaq.org. EriÅŸim Tarihi= 08.05.2017.
  28. ^ "Principal Beliefs of Judaism - Israel & Judaism Studies 9 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". www.ijs.org.au. Erişim Tarihi= 08.05.2017.
  29. ^ "Anthropomorphism | Jewish Virtual Library 3 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". www.jewishvirtuallibrary.org. Erişim Tarihi= 08.05.2017.
  30. ^ "Tesniye, 4:12". 2 AÄŸustos 2017 tarihinde kaynağından arÅŸivlendi. EriÅŸim tarihi: 8 Mayıs 2017. 
  31. ^ "Mısır'dan Çıkış, 33:20". 2 AÄŸustos 2017 tarihinde kaynağından arÅŸivlendi. EriÅŸim tarihi: 8 Mayıs 2017. 
  32. ^ Rabbi Mordechai Blumenfeld; "Maimonides #3 - God's Incorporeality 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arÅŸivlendi."; aish.com; EriÅŸim Tarihi= 08.05.2017.
  33. ^ Rabbi Yaakov Feldman; "Chapter 1: G-D – Part 1 30 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."; torah.org; Erişim Tarihi= 08.05.2017.