Taçlı Begüm veya Şah Bigi Hanım, (Azerbaycan Türkçesi: Taclı Bəyim, Farsça: تاجلو بیگم, d. ? - ö. 1540, Şiraz), Safevî Devleti Şahı I. İsmail'in eşi ve Elkas Mirza'nın annesi.[1]
Hayatı
Asıl ismi Bigi Hanım[2] olan Taçlı Begüm, Şamlu Türkmenlerinden Abidin Han’ın kızı[3] ya da Musullu Türkmenlerinden Hamza Bey Bektaşlı’nın oğlu Mihmad Bey’in kızıdır.[4] Şah İsmail’ in 1504 yılında gerçekleştirdiği seferde ele geçirdiği Asta kalesinde bulunan Bigi Hanım daha sonra Şah’ın haremine girdi. Şah’ın nikahlı eşi olarak sarayda önemli bir konuma yükseldi. Şah İsmail'le evlendikten sonra Şah Bigi Hanım, Taçlı Begüm olarak anılmaya başlandı.[5]
Osmanlıların esir aldığı iddiası
Taçlı Begüm'ün özellikle Çaldıran Savaşı sonrasındaki hayatı hakkında çeşitli görüşler bulunmaktadır. Bazı Osmanlı kaynaklarında Şah İsmail’ le birlikte savaş meydanında bulunan Taçlı Begüm'ün şahın tacı ve diğer değerli eşyalarıyla birlikte ele geçirildiği, daha sonra da Kazasker Tacizade Cafer Çelebi ile evlendirildiği belirtilmektedir. 1515 yılında yeniçerilerin Amasya dolaylarında çıkarttığı isyanda suçlu görülen Cafer Çelebi'nin idam edilmesiyle Yavuz Sultan Selim’in Taçlı Begüm’ e gerekli maddi yardımı yaptığı belirtilmekle birlikte daha sonraki hayatı hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.[3]
Diğer Osmanlı kaynaklarında ise Taçlı Begüm’ ün Vidin sancakbeyi Mesih Bey'in ya da Mesih Paşazade’nin adamları tarafından yakalandığı, onun değerli mücevherlerini Mesih Paşa'ya vererek ertesi günü serbest bırakıldığı ve Tebriz'e gittiği belirtilmektedir.[3] Safevi kaynakları ve günümüz bazı Batılı tarihçiler ise Taçlı Begüm'ün esir alınma olayının gerçekleşmediği, Şah İsmail’in ölümüne kadar yanında olduğu belirtilmektedir. Şah İsmail’in ölümünden sonra da etkinliğini sürdüren Taçlı Begüm I. Tahmasb’ın tahta geçmesinde de önemli rol oynamıştır.[3]
Ölümü
Safevi yönetiminde etkin rol alan Taçlı Begüm, Tahmasb’ın saltanatının 16. yılında haremdeki bir dedikoduya göre Şah Tahmasb’ın annesini zehirlemek istemiş[6] ve bunun üzerine Şah Tahmasb, Taçlı Begüm'ü haremden çıkarıp Şiraz’a gönderdi. Uzun bir yolculuktan sonra Şiraz’a varan Taçlı Hanım burada hastalanarak 1540 yılında vefat etti. Şiraz’ da bulunan Bibi Duhteran mezarlığına defnedildi.[4]
Kaynakça
- ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, Sayfa:108, 400 nolu dipnot
- ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. Baskı, Sayfa:132
- ^ a b c d [http http://www.akademiktarihvedusunce.org/ 1 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Taçlı Begüm’ ün Hayatı hakkında Yeni Olgular, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Cilt:1/Sayı:4/Aralık/2014, Minahanım Tekleli, Feride Aliyeva]
- ^ a b "Şah İsmail' in Eşi Taçlı Begüm, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi / Sayı 51, Gazi Üniversitesi, Tufan Gündüz". 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2015.
- ^ Tufan Gündüz, Son Kızılbaş Şah İsmail, 5. Baskı, Sayfa:134
- ^ Tufan Gündüz, Şah İsmail'in Eşi Taçlı Begüm adlı Makalesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi / Sayı 51, sayfa:230