Sarnıçlı Han, İstanbul'un Fatih ilçesi Beyazıt Mahallesi’nde Çadırcılar Caddesi üzerinde yer alan bir handır.
Adını altındaki Bizans sarnıcı bulunması sebebiyle almıştır.[1] Karışık yapım tekniği kullanılan hanın bodrum katı 18.yüzyıla, üst yapısı ise 20.yy’a tarihlenir.[2]
Kullanım
Geçmişte han odalarının bazılarında üretim bazılarında satış yapıldığı bilinmektedir. Bodrum kat ise depo amaçlı kullanılmaktadır.[1]
Bugün han dükkanlarında satılan ve üretilen ürünler ayakkabı, dış giyim, bakır eşya, elektronik eşya, ev eşyası gibi sıralanabilir.[1]
Mimari özellikleri
Altındaki sarnıçtan dolayı avlusu cadde kotundan yüksekte kalan hana giriş 6 basamakla sağlanır. Hanın, bodrum katı dışında avlunun etrafında yükselen iki katı bulunmaktadır. Avlunun tamamı revakla çevrilmemiş olmakla beraber, odalara ulaşım avludan revaklara, revaklardan odalara şeklinde olmaktadır. Odalar genellikle 4x5 m ölçülerinde yapılmıştır.[1] Dükkanlardan bir kısmı avlu revaklarına değil hanın dışında caddeye açılmaktadır. Han odaları çoğunlukla iki pencereye sahip olup, pencereler taş söveli ve sivri kemerlidir.[1]
Müdahale
Günümüze kadar birtakım müdahaleler görmüştür, avluya bakan pencere düzeni değişmiş fakat revakları taşıyan sütunlar orijinal düzenindedir.
1972 yılında onaylanan kararla restitüsyonu yapılarak değişikliğe uğradığı belirtilir.[1]
Sarnıç
Dikdörtgen planlı kapalı sarnıç tiplerinin birçoğunda olduğu gibi Sarnıçlı Han’ın altındaki sarnıç da yapıldığı arazide düz kot oluşmasını sağlamıştır.
Hanın bodrumundaki sarnıca tek ulaşım, avludan aşağıya inen merdivenlerdendir. Bu merdivenler, girişin karşısına denk gelen cephenin önüne denk gelen yerdeki metal kapağın kaldırılmasıyla ortaya çıkar.
Bizans döneminden kaldığı düşünülen sarnıç, rölöve çalışmasına kadar su dolu kalmış. Varlığı pek çok kimse tarafından bilinmeyip literatürde de yer almamıştır. Avludaki metal kapak görünür olmasına rağmen altından bir sarnıç çıkması handa otuz yıldır çalışan kişileri bile şaşırtmıştır.[1] Bir dönem ziyarete açık olduğu[3] bilinmekle beraber, bugün görmek isteyenlere han esnafı yardımcı olabilmektedir.
Metal kapak açıldığında sarnıca inen merdivenlerden 3-4 basamak görülüp devamındaki basamaklar sarnıcın dokuz kubbesinden birine ulaştıktan sonra iki kubbe boyunca devam eder ve sonrasında sarnıç kotuna ulaşır. Sarnıçtaki su zaman zaman artmakta olup merdivenlerden zemin seviyesine ulaşmak her zaman mümkün olmamaktadır.
9 kubbe, ortadaki kubbenin etrafındaki 4 sütun ve çevrelerindeki kemerlerle taşınır. Sütunlar ve sütun başlıkları devşirme malzemedendir.[3] En dıştaki kemerlerin altı örülüp sarnıcı çevrelemiş bulunmaktadır.
Sütunlardan bir tanesinin altında, korint bir başlığın kaide olarak kullanıldığı görülür.[1]
Sarnıç inşa tekniği bakımından Orta Bizans dönemine tarihlendirilebilir.[3]
Kaynakça
^abcdefghBenli, G., & Ekizce, E. G. (2017). Rölövede Yersel Lazer Tarayıcının Katkısı Üzerine Bir Örneklem; Tarihi Yarımada’daki Sarnıçlı Han ve Avlusundaki Sarnıç. Megaron, 420-428.
^Benli, G. (2007). İstanbul Tarihi Yarımadada Bulunan Han Yapıları ve Avlulu Hanların Koruma Sorunları. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
^abcAltuğ, K. (2013, Haziran). İSTANBUL’DA BİZANS DÖNEMİ SARNIÇLARININ MİMARİ ÖZELLİKLERİ VE KENTİN TARİHSEL TOPOGRFYASINDAKİ DAĞILIMI. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
