Sülfolan (ayrıca tetrametilen sülfon), (CH2)4SO2 formülüne sahip bir siklik sülfon olan bir organosülfür bileşiğidir. Kimya endüstrisinde ekstraktif damıtma ve kimyasal reaksiyonlar için çözücü olarak yaygın olarak kullanılan renksiz bir sıvıdır.
Sülfolan, bir sülfonil fonksiyonel grubu içeren bir organosülfür bileşikleri grubu olan bir sülfon olarak sınıflandırılır. Sülfon grubu, iki oksijen atomuna çift bağlı ve iki karbon merkezine tek başına bağlı bir kükürt atomudur. Kükürt-oksijen çift bağı polardır ve suda iyi çözünürlük sağlarken, dört karbon halkası apolar stabilite sağlar. Bu özellikler, hem suda hem de hidrokarbonlarda karışabilmesine izin vererek, hidrokarbon karışımlarını saflaştırmak için bir çözücü olarak yaygın şekilde kullanılmasına neden olur.
Üretim
Shell Oil Company tarafından geliştirilen orijinal yöntem, önce bütadienin sülfolen vermek üzere bir reaksiyon yoluyla kükürt dioksit ile reaksiyona girmesine izin vermekti. Bu daha sonra sülfolan vermek üzere katalizör olarak Raney nikeli kullanılarak hidrojenlenir.[1][2]
Kullanımları
Sülfolan, özellikle hidrokarbon karışımlarından aromatik hidrokarbonların ekstraksiyonunda ve doğal gazı saflaştırmak için endüstriyel bir çözücü olarak yaygın olarak kullanılmaktadır.[1] Sülfolan ayrıca bir buhar bastırıcı olarak hidroflorik aside eklenir.
Sağlık üzerindeki etkileri
Uzun süreli in vivo hayvan çalışmaları yapılmamıştır; bu da sülfolanın kanserojen olup olmadığı konusunda kesin bir sonuca varılmasını engeller; ancak in vitro çalışmalar bakteri veya hayvan hücrelerinde herhangi bir kanserli değişiklik göstermede başarısız olmuştur. Hayvan çalışmalarında yüksek dozda sülfolan, merkezî sinir sistemi üzerinde hiperaktivite, konvülsiyonlar ve hipotermi dâhil olmak üzere olumsuz etkilere neden olmuştur. Daha düşük dozların özellikle uzun vadedeki etkileri hâlâ araştırılıyor.[3]
Kaynakça
^abHillis O. Folkins, "Benzene" in Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim, 2005. DOI:10.1002/14356007.a03_475
^Earl Clark, Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology, "Sulfolane and Sulfones", John Wiley & Sons, NY, 1997