Polikistik böbrek hastalığı

Polikistik böbrek hastalığı, böbreklerin görece sık karşılaşılan kistik hastalıklarındandır. 2 tip polikistik böbrek hastalığı vardır;[1][2][3]

  1. Otosomal dominant polikistik hastalık
  2. Otosomal resesif polikistik hastalık
Polikistik böbrek hastalığı (erişkin tipi)
Polikistik böbrek hastalığı (erişkin tipi): Çok sayıda, irili-ufaklı kistik boşluklar

Otosomal dominant polikistik hastalık (erişkin tipi; autosomal-dominant polycystic kidney disease; ADPKD)

Her iki böbreği etkileyen, sayıları ve büyüklükleri giderek artarak böbrek dokusunun işlevlerini bozan ve zamanla böbrek yetmezliği bulgularının ortaya çıkabildiği kalıtsal bir hastalıktır.[3][4] Olguların çoğunda böbreğin temel yapısını oluşturan nefronların küçük bir bölümü etkilenir; bu nedenle, klinik belirtiler 30’lu yaşlardan sonra ortaya çıkar. Otosomal dominant yolla aktarılan hastalıkta etkilenen genler 16p13.3 kromozomu üzerindeki PKD1 geni (%85) ve 4g21 üzerindeki PKD2 (%15) genidir.[5][6] PKD1 genindeki mutasyonla ortaya çıkan hastalıkta tablo daha ağır seyreder.[6][7]

Klinik bulgular

Çoğu olgu uzunca bir süre belirti vermez. Sırt ağrısı, karında şişlik (irileşmiş böbrekler), kanlı ve pıhtı içeren idrar (hematüri), yineleyen böbrek ve mesane enfeksiyonları (pyelonefrit; sistit) ve hipertansiyon ilk belirtiler arasında öne çıkanlardır. İlerleyen olgularda bulgulara idrarda protein varlığı (proteinüri) belirlenir. Zamanla böbrek yetmezliğinin önemli bulgusu olan üremi ortaya çıkar. İlerleyen aşamalarda diyaliz ve transplantasyon zorunlu hale gelir.[1][2][3][4][8] Hastaların yarıya yakını kalp sorunları (hipertansif kalp hastalığı ve koroner arter hastalığı) nedeniyle kaybedilir. Üriner sistem enfeksiyonlarının komplikasyonları (sepsis, septik şok) ve beyin kanamaları öteki ölüm nedenleridir.[9]

Patoloji

Çıplak gözle incelenen böbrekler ileri derecede büyük ve ağırlaşmıştır. Yüzeylerinde kabarıklıklar oluşturan 1–4 cm çaplarında çok sayıda kistik oluşum vardır. Kistik boşluklar berrak, kahverengimsi ya da kanlı bir sıvıyla doludur. Mikroskopla yapılan incelemelerde, bazıları sırt sırta vermiş kistik boşluklar görülür. Kistlerin içyüzünde ince bir epitel döşeyebilir. Nefron sayısı azalsa da arada etkilenmemiş nefronlar vardır. Bowman boşlukları balonsu bir görünüm kazanmış glomerüllere ve geniş tubuluslara rastlanır. Bu yapılar arasında irili ufaklı kümeler oluşturan lenfositler bulunur. Enfeksiyonun eklendiği olgularda kistik boşluklarda ve aralarındaki bağ dokusunda nötrofil polimorlar saptanır.[3][8]

Böbrek bulguları ön planda olmakla birlikte başkaca önemli bulgulara da rastlanır: dalak, pankreas ve karaciğer kistleri, aort çıkışında anevrizma, beyin tabanındaki Willis poligonunu oluşturan arterlerde anevrizmalar, mitral kapak prolapsusu başlıcalarıdır. Hastalardaki hipertansiyon atakları sırasında Willis poligonundaki anevrizmalar yırtılarak beyin kanamalarına (subaraknoidal kanama) yol açabilir. Hipertansiyondan etkilenen kalpte “hipertansif kalp hastalığı” tablosu gelişebilir.[3][8][9]

Polikistik böbrek hastalığı (çocuk tipi)

Otosomal resesif polikistik hastalık (çocuk tipi; autosomal-recessive polycystic kidney disease; ARPKD)

Her iki böbreği etkileyen, erişkin tipine kıyasla seyrek görülen kalıtsal bir hastalıktır. Klinik belirtilerin ortaya çıkış zamanlarına göre alt grupları (yenidoğan tipi, bebek tipi, çocuk tipi) vardır. Yenidoğan tipi en sık görülenidir. Bebeğin yaşamının ilk aylarında böbrek yetmezliği bulguları saptanır. Otosomal resesif yolla aktarılan hastalıkta etkilenen gen 6p21-23 kromozomu üzerindeki PKHD1 genidir.[3][6]

Patoloji

Böbrekler büyük ancak yüzeyleri düzgündür. Kesit yapılarak incelendiğinde, korteks ve medullada, sünger görümünü oluşturan çok sayıda küçük kist bulunur. Mikroskopla yapılan incelemelerde, tubuluslarda silindirik ya da kese biçiminde genişlemeler saptanır. Böbrek bulgularına ek olarak karaciğerde fibrozis ve safra kanalları hücrelerinde çoğalmalar görülür. Bebeklik ve çocukluk çağına dek yaşayabilen hastalarda karaciğerdeki fibrozis yoğunlaşır (konjenital hepatik fibrozis).[3][8]

Kaynakça

  1. ^ a b Wilson PD. Polycystic kidney disease. New England Journal of Medicine, 350:151-164, 2004
  2. ^ a b Gardner KD Jr, Bernstein J. The Cystic Kidney. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht,1990
  3. ^ a b c d e f g Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
  4. ^ a b Grantham JI: The pathogenesis, etiology and treatment of autosomal dominant polycystic kidney disease. American Journal of Kidney Disseases, 28:788-803, 1996
  5. ^ Polycystic kidney disease: the complete structure of the PKD1 gene and its protein. The International Polycystic Kidney Disease Consortium. Cell, 81(2):289-298, 1995
  6. ^ a b c Hateboer N, v Dijk MA, Bogdanova N, et al. Comparison of phenotypes of polycystic kidney disease types 1 and 2. European PKD1-PKD2 Study Group. Lancet, 353(9147):103-107, 1999
  7. ^ Rossetti S, Burton S, Strmecki L, et al. The position of the polycystic kidney disease 1 (PKD1) gene mutation correlates with the severity of renal disease. Journal of American Society of Nephrology, 13(5):1230-1237, 2002
  8. ^ a b c d Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
  9. ^ a b Watson MC. Complications of APKD. Kidney International, 51:353- 365, 1997