Panoptikon

Bir Panoptikon hapishane tasarımı. Her hücre hem dışarıya hem de içeriye bakmaktadır. Bu sebeple gözetleme işlemi tüm görme alanlarını kapsar.
1791 yılında Willey Reveley tarafından çizilmiş Panopticon'un tasarımı.

Panoptikon, İngiliz filozof ve toplum kuramcısı Jeremy Bentham'ın 1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelidir. Tasarımın konsepti gözetlenme üzerine kuruludur. Panoptikon kavramı, Grekçe kökenli “pan” ve “opticon” olarak iki farklı kelimeden türetilmiştir. “Pan” sözcüğü "bütün" anlamına gelmekte iken, “opticon” sözcüğü ise "gözlemlemek" anlamına gelmektedir. Buradan yola çıkarak bina, görevine uygun bir biçimde ‘’Bütünü Gözetlemek’’ anlamına gelen Panoptikon ismini almıştır.[1] Her hücre bu halkanın iç kısmına açıktı ve halkanın dış cephesindeki duvarda birer pencere vardı. Halkanın ortasında mahpuslardan tamamen saklanmış konumdaki gözlemcilerin kaldığı bir nöbet kulesi yer almaktaydı.

Panoptikon'un temelinde yatan ilke, tek odalı hücrenin içindeki sakine saklanacak hiçbir yer bırakmaması, buna karşılık dış cephedeki duvarın penceresinden gelen dış ışığın kuledeki nöbetçilere mahpusun her hareketinin bir silüetini izleme olanağını sağlamasıydı. Bentham'ın yaklaşımına göre, gözlemlenen her yanlış davranışının ceza getireceğini bilen, ama davranışlarının aslında ne zaman gözlemlendiğini bilmeyen mahpusun, aklını başına toplayarak her zaman izleniyormuşçasına davranmaktan başka seçeneği yoktu. Böylece mahkûm bizzat kendi hareketlerini kollamak durumunda kalacaktı.[2] Bu sebeple Panoptikon, bireylerin üzerinde kesinti olmaksızın gözetime bağlı, sürekli bir şekilde kontrol ve denetim mekanizması uygulanan disipline eden bir özellik göstermektedir.[3]

Bentham, Panoptikon'u "bir üst aklın, gücü elde etmesinin yeni bir modeli" olarak ifade etmiştir.[4] Foucault'ya göre ise bir toplum ve iktidar türünün ütopyasıdır.[5]

Hapishanenin dizaynı

Çevrede halka şeklinde bir bina ve merkezde bir kule; bu kulenin, halkanın iç kısmına bakan geniş pencereleri bulunur; çevre bina ise hücrelere bölünmüştür. Bunlardan her birisi binanın tüm kalınlığını örtmektedir; bunların birisi içe bakan ve kuleninkilere karşı gelen, öteki ise dışarıya bakan ve ışığın hücreye girmesine imkân veren ikişer pencereleri vardır. Buna göre, merkezî kuleye bir kişi koymak yeterli olur.[3][6] Geriden gelen ışık sayesinde ise, çevre binadaki hücrelerin içine kapatılmış olan küçük siluetleri olabildiğince görmek mümkündür. Ne kadar kafes var ise o kadar küçük tiyatro bulunur, bu tiyatrolarda her oyuncu bir tek başınadır ve tamamen bireyselleşmiştir ve de sürekli bir şekilde görülebilir durumdadır.[7] Görülmeden gözetim altında tutmaya imkân veren bu düzenleme, sürekli bir şekilde görmeye ve hemen tanımlamaya olanak veren mekânsal birimlerden oluşur. Sonuçta, hücre uygulaması tersine döndürülmekte ve onun üç işlevi olan kapatmak, ışığı kesmek ve saklamak gibi işlevler tersyüz edilmektedir; bunlardan sadece birincisi korunurken diğer ikisi kaldırılmaktadır. Tamamıyla ışık altında olmak ve gözetlenmenin aslında koruyucu karanlıktan daha çok yakalayıcı olur.[7] Görünürlük aslında bir tuzaktır.[3] Hapishanedeki tüm alan, kuledeki gözetleyen kişinin bakış açısına girmektedir. Foucault'ya göre gözetlenen kişinin gözetleyeni görmesi, görünürlüğün tuzağıdır.[3][8] Görünürlük ise, yalnızca sembolik olduğu için, görünürlük kandırmacasına düşenler, aslında kendilerinin gözetlenmelerini, gözetleyen kişilerin emrine vermiş durumdadır.[9] Panoptikon'da gözetlenen bireyler, gözleyen olarak sadece kuleyi görebilmekte, gözetleyen kişinin ise kim olduğunu hiçbir zaman bilememektedir.[10]

Kavramsal tarihi

"Morals reformed — health preserved — industry invigorated — instruction diffused — public burthens lightened — Economy seated, as it were, upon a rock — the gordian knot of the poor-law not cut, but untied — all by a simple idea in Architecture!"[11]

Bentham, panoptikon fikrini, çok sayıda insanın bir arada bulunduğu ve kargaşa çıkması muhtemel bir ortamın varlığında oluşabilecek sorunların çözümü için kardeşi Samuel'in ilk olarak düşündüğü, Paris'te bulunan bir askeri okul planından kaynaklandırmıştır.

Panoptik Çağ'ın sonu

Jean Baudrillard'a göre Panoptik Çağ Loud ailesi 1 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. deneyiyle son bulmuştur. Bu deneyin sonucunda 1971 yılında sosyoekonomik düzeyi orta üstü olan tipik bir Amerikan ailesi seçilip, yedi ay boyunca belli anları kamera kaydına alınıp, işlenmeden 20 milyon Amerikan izleyicisine sunulan 300 saatlik bir belgesel film ortaya çıkmıştır. Baudrillard'a göre Panoptik Çağ'ın bitişi izleyici ve izlenen arasındaki sınırın kalkması, kutupların birbirine karışıp ayırt edilemez hale gelmesiyle birliktedir.

Sosyal Medya ve Post-Panoptikon Devri

Byung-Chul Han, panoptikonun sonunu değil, tümüyle yeni perspektifsiz bir panoptikonun başlangıcını yaşadığımızı söylemiştir. O’na göre artık tek bir gardiyan (gözlemci/iktidar) ve gözlemlenen tek tip mahkum (topluluk) yoktur.

Yerkürenin tümü bir panoptikon haline gelmiştir ve böylelikle her yer şeffaf hale gelip içeriyi ve dışarıyı birbirinden ayıracak duvarlar ortadan kalkmıştır. Perspektifsiz post-panoptikon, herkesin her yerde ve her şekilde gözlemlenebilir durumda olduğu, istenilerek katılınan bir panoptikondur.

Kaynakça

  1. ^ Özdel, Gizem (2012). "Foucault Bağlamında İktidarın Görünmezliği ve Panoptikon ile İktidarın Gözü Göstergeleri". The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC. 2 (1, 22 - 29, 01.03.2012). s. 22-29. 29 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2024. 
  2. ^ Lang, Silke Berit. "The Impact of Video Systems on Architecture" 9 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., dissertion, Swiss Federal Institute of Technology, 2004.
  3. ^ a b c d Foucault, M. (2006). Hapishanenin Doğuşu. (Çev. M. A. Kılıçbay). İstanbul: İmge Kitabevi. s.295
  4. ^ Bentham, Jeremy. Panopticon (Preface) 11 Şubat 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Miran Bozovic (ed.), The Panopticon Writings, London: Verso, 1995, 29-95.
  5. ^ Nurdoğan Rigel (2005). "‪Kadife Karanlık: McLuhan, Foucault, Chomsky, Baudrillard, Postman, Lacan, Zizek‬". scholar.google.com.tr. Su Yayınları. 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2024. 
  6. ^ Sabahçı, Betül. “SANAL ORTAMLARDA PANOPTİKON KAVRAMI VE GÖZETİM TOPLUMU 28 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/13 (Haziran 2023), s.117.
  7. ^ a b Sabahçı, 2023, s.118.
  8. ^ Sabahçı, 2023, s.119.
  9. ^ Lyon, D. (2013). Gözetim Çalışmalarına Genel Bir Bakış. (Çev. A. Toprak). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık. s.44
  10. ^ Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü/ Seçme Yazılar 4. (Çev. I. Ergüden). F. Keskin (Ed.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. s.292
  11. ^ Jeremy Bentham. Panopticon 11 Şubat 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Miran Bozovic (ed.), The Panopticon Writings, London: Verso, 1995, 29-95.

Kitaplar

  • Baudrillard, Jean (2017). Simülakr ve Simülasyonlar. Doğu Batı Yayınları. 
  • Han, Byung-Chul (2018). Şeffaflık Toplumu. Metis Yayınları. 

Read other articles:

Joe Sutter

Joe SutterJoe Sutter in 2006LahirMarch 21, 1921Seattle, Washington, U.S.Meninggal30 Agustus 2016(2016-08-30) (umur 95)Bremerton, Washington, U.S.PendidikanAeronautical engineeringAlmamaterUniversity of Washington, B.S. 1943Tempat kerjaBoeing Commercial AirplanesDikenal atasChief engineer for the development of the Boeing 747Karya terkenal747: Creating the World's First Jumbo Jet and Other Adventures from a Life in AviationSuami/istriNancy French[1]Anak3PenghargaanUnited States M...

 

Georg Bleibtreu

Georg Bleibtreu Georg Bleibtreu (27 Maret 1828 – 16 Oktober 1892) adalah seorang pelukis adegan militer dan sejarah Jerman. Biografi Lahir di Xanten pada 27 Maret 1828), Bleibtreu adalah seorang pelukis, litografer, desainer dan 'graveur sur bois'. Dia adalah anggota Akademi Berlin, menerima dua medali emas untuk karyanya; ia juga menerima medali di Wina pada tahun 1873. Seperti banyak pelukis sejarah abad ke-19, ia belajar di Akademi Düsseldorf antara tahun 1843 dan 1848, da...

 

Keuskupan Cassano all'Jonio

Keuskupan Cassano all’IonioDioecesis CassanensisKatolik LokasiNegaraItaliaProvinsi gerejawiCosenza-BisignanoStatistikLuas1.311 km2 (506 sq mi)Populasi- Total- Katolik(per 2013)108.100 (perkiraan)104,187 (98.5%)Paroki47[1]Imam65 (diosesan)13 (Ordo Relijius)InformasiDenominasiGereja KatolikRitusRitus LatinPendirianAbad ke-5KatedralKelahiran Bunda MariaPelindungBiagio Vescovo e MartireKepemimpinan kiniPausFransiskusUskupFrancesco SavinoUskup agungSalv...

Ctidružice

Cet article est une ébauche concernant une localité tchèque. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Ctidružice Chapelle à Ctidružice.   Administration Pays Tchéquie Région Moravie-du-Sud District Znojmo Région historique Moravie Maire Jarmila Kratochvílová Code postal 671 54 Démographie Population 299 hab. (2020) Densité 24 hab./km2 Géographie Coordonnées 48° 58′...

 

Œuvre libre

Pour les articles homonymes, voir Publication libre. Ne doit pas être confondu avec Libre de droits. Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (octobre 2020). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la se...

 

Air Force Medal

AwardAir Force MedalReverse of medalTypeMilitary decoration.Awarded for...acts of courage or devotion to duty whilst flying, though not in active operations against the enemy.[1]Presented byUK and CommonwealthEligibilityBritish, Commonwealth, and allied forces non-commissioned officers and menStatusDiscontinued in 1993.Established3 June 1918Ribbon bar Order of WearNext (higher)Distinguished Flying Medal[2]Next (lower)Constabulary Medal (de jure)[2]Queen's Ga...

世界政區索引

此條目可能包含不适用或被曲解的引用资料，部分内容的准确性无法被证實。 (2023年1月5日)请协助校核其中的错误以改善这篇条目。详情请参见条目的讨论页。 各国相关 主題列表 索引 国内生产总值 石油储量 国防预算 武装部队（军事） 官方语言 人口統計 人口密度 生育率 出生率 死亡率 自杀率 谋杀率 失业率 储蓄率 识字率 出口额 进口额 煤产量 发电量 监禁率 死刑 国债 ...

 

Brondi

Disambiguazione – Se stai cercando altri significati, vedi Brondi (disambigua). Questa voce o sezione sull'argomento aziende italiane non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Commento: troppi commenti non neutri poggiati su due fonti, di cui una è l'azienda stessa e l'altra un sito non utile se non a fontare solo un dettaglio Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimen...

 

Jack Betts

American actor For the newspaper columnist, see Jack Betts (journalist). Jack BettsBetts in 2010Other namesHunt PowersAlma materActors StudioOccupationActorYears active1953–present Jack Betts, also credited as Hunt Powers, is an American character actor. He has acted in film, on stage, and on television. He starred in several Spaghetti western films such as Sugar Colt. Career Betts (right) with Fred Willard in 2010 Betts was raised in Jersey City, New Jersey. When he was ...

Torneo di Wimbledon 2017 - Qualificazioni singolare maschile

Torneo di Wimbledon 2017Qualificazioni singolare maschileSport Tennis Tornei Singolare uomini (q) donne (q)   ragazzi ragazze Doppio uomini (q) donne (q) misto ragazzi ragazze Singolare carrozzina uomini donne Doppio carrozzina uomini donne Doppio Leggende maschile femminile seniors 2016 2018 Voci principali: Torneo di Wimbledon 2017, Torneo di Wimbledon 2017 - Singolare maschile. Le qualificazioni del singolare maschile del Torneo di Wimbledon 2017 sono state un torneo di tennis prelimi...

 

Jalal al-Dawla

Buyid amir of Iraq from 1027 to 1044 Jalal al-DawlaAmir of Iraq Amir al-umaraReign1027–1044PredecessorMusharrif al-DawlaSuccessorAbu KalijarBorn993 or 994DiedMarch 1044IssueAl-Malik al-AzizAbu Mansur AliUnnamed daughterNamesLaqab: Jalal al-DawlaKunya: Abu TahirGiven name: Firuz KhusrauFatherBaha' al-DawlaReligionShia Islam Abu Tahir Firuz Khusrau (Persian: ابوطاهر فیروزخسرو), better known by his laqab of Jalal al-Dawla (993 or 994 – March 1044), was the Buyid amir of Iraq ...

 

.gp

.gp البلد فرنسا  الموقع الموقع الرسمي  تعديل مصدري - تعديل   gp. هو نطاق إنترنت من صِنف مستوى النطاقات العُليا في ترميز الدول والمناطق، للمواقع التي تنتمي إلى جزيرة غواديلوب.[1][2] مراجع ^ النطاق الأعلى في ترميز الدولة (بالإنجليزية). ORSN [الإنجليزية]. Archived from the original ...

Conseil des représentants (Bahreïn)

Ne doit pas être confondu avec Conseil des représentants (Irak). Conseil des représentants(ar) Majlis Al-Nuwabمجلس النواب 6e législature Armoiries du Bahreïn.Présentation Type Chambre basse Corps Assemblée nationale de Bahreïn Création 2002 Lieu Manama Durée du mandat 4 ans Présidence Président Ahmed Bin Salman Almusalam Élection 12 décembre 2022 Structure Membres 40 représentants Données clésDonnées clésÉlection Système électoral Uninominal majoritaire �...

 

Badalone

Badalone (ca + es) Badalona Héraldique Drapeau La rambla de Badalone. Administration Pays Espagne Statut Commune Communauté autonome Catalogne Province Province de Barcelone Comarque Barcelonès District judic. Badalone Budget 278,3 millions € (2022) Maire Mandat Xavier García Albiol (PP) 2023-2027 Code postal 08910–08918 Démographie Gentilé Badalonais, -aise Population 225 957 hab. (2023) Densité 10 658 hab./km2 Géographie Coordonnées 41° 26�...

 

Virudhunagar Assembly constituency

One of the 234 State Legislative Assembly Constituencies in Tamil Nadu, in India VirudhunagarConstituency No. 206 for the Tamil Nadu Legislative AssemblyConstituency detailsCountryIndiaRegionSouth IndiaStateTamil NaduTotal electors2,24,099Member of Legislative Assembly16th Tamil Nadu Legislative AssemblyIncumbent A. R. R. Seenivasan Party  DMKElected year2021 Virudhunagar is a legislative assembly constituency in the Indian state of Tamil Nadu. Elections were not held in year 1957 a...

Élections départementales de 2015 dans le Puy-de-Dôme

2011 2021 Élections départementales de 2015 dans le Puy-de-Dôme 62 sièges au sein du conseil départemental les 22 et 29 mars 2015 Type d’élection Élections départementales Campagne Du 9 mars 2015 au 21 mars 2015 Du 23 mars 2015 au 28 mars 2015 Corps électoral et résultats Population 652 680 Inscrits au 1er tour 451 810 Votants au 1er tour 238 550   52,80 % Votes exprimés au 1er tour 225 686 Votes blancs au 1er tour 8 479 Votes nuls au 1e...

 

浦臼町

うらうすちょう 浦臼町 浦臼神社 浦臼町旗1968年5月9日制定 浦臼町章1968年5月9日制定 国 日本地方 北海道地方都道府県 北海道（空知総合振興局）郡 樺戸郡市町村コード 01431-1法人番号 8000020014311 面積 101.83km2総人口 1,584人 [編集]（住民基本台帳人口、2024年7月31日）人口密度 15.6人/km2隣接自治体 美唄市、樺戸郡新十津川町、月形町、空知郡奈井江町石狩振興局：石狩郡�...

 

Bobby Heenan

Pour les articles homonymes, voir Heenan. Bobby HeenanBooby Heenan dans les années 1980.Données généralesNom de naissance Raymond Louis HeenanNom de ring Bobby HeenanNationalité AméricainNaissance 1er novembre 1944ChicagoDécès 17 septembre 2017 (à 72 ans)LargoTaille 6′ 0″ (1,83 m)[1]Poids 190 lb (86 kg)[1]Catcheur mortFédération American Wrestling AssociationWorld Wrestling FederationWorld Championship WrestlingCarrière pro. 1967 - 1984[a]modifier - m...

Tausend Fenster

Cet article est une ébauche concernant une chanson, le Concours Eurovision de la chanson et l’Autriche. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Tausend Fenster Chanson de Karel Gott auConcours Eurovision de la chanson 1968 Sortie 1968 Langue Allemand Genre Schlager, pop Auteur Walter Brandin Compositeur Udo Jürgens Classement 13e (ex æquo) (2 points) Chansons représentant l'Autriche au Concour...

 

Роман Ростиславич

Роман Ростиславич Вокняжение Романа I Смоленского на киевском престоле[1] Князь Смоленский 1167 — 1180 Предшественник Ростислав Мстиславич Преемник Давыд Ростиславич Великий князь киевский 1171 — 1173 Предшественник Владимир Мстиславич Преемник Ярослав Изяславич 117...