Oxyrhynchus Papirüsleri

Oxyrhynchos

Oxyrhynchus Papirüsleri, arkeologlar tarafından 19. yüzyılın sonunda Mısır'daki tarihi Oxyrhynchus bölgesi yakınlarındaki eski bir çöplükte bulunan papirüs üzerine yazılmış el yazmalarıdır. Bu geniş papirüs koleksiyonu, antik Yunanca ve Latince binlerce belge, mektup ve edebi eser içermektedir. Ayrıca bazı parşömen el yazmaları ve kağıt üzerinde daha yeni Arapça el yazmaları da vardır (örneğin, Orta Çağ P. Oxy. VI 1006).

Tarih

1855'te Mısır'da, kökeni MÖ 7. yüzyıla ait 66 dizeden oluşan Alkman'dan bestelenen bir koro şarkısının papirüsü bulundu. Sonuç olarak, papirüs aramak amacıyla Avrupa'da özel ve bilimsel dernekler kuruldu.

Egypt Exploration Society (Mısır Keşif Cemiyeti) Londra'da kuruldu. İşbirlikçilerinden ikisi Bernard Grenfell ve Arthur Surridge Hunt, 1896'dan itibaren Oxyrhynchus'ta arkeolojik kazılar yaptılar. Grenfell daha sonra ilk izlenimini "çöp çukurları, çöp çukurlarından başka bir şey değil" olarak tanımlıyor.[1]

Aslında, Aşağı Mısır Yunan idari şehrinin eski çöplüğünde bugüne kadarki en büyük papirüs miktarını keşfettiler. Kalıntılar yaklaşık 400.000 parçadan oluşuyor ve şu anda büyük ölçüde Oxford'daki Ashmolean Müzesi'nde tutuluyor. Keşfedilmelerinden bu yana sürekli ve sistematik olarak işlenmiştir. 1898'de "Oxyrhynchus Papyri" serisinin ilk cildi çıktı. 2011 yılına kadar, envanterin yüzde birinden fazla olmayan, 5.100 metinli 76 cilt yayınlanmıştı. Cilt 82, 2016 yılında yayınlandı.

Nasıl alıntı yapılır:

  • İlk sayı (Cilt), bu el yazmasının yayınlandığı Oxyrhynchus Papirüsleri'nin cildidir (cilt).
  • İkinci sayı (Oxy), Oxyrhynchus Papirüsleri'nin tüm yayınlarının ardışık sayısıdır.
  • Oxyrhynchus Papirüsleri'nden yapılan alıntıların standart kısaltması: P. Oxy. <Romen rakamlarıyla cilt> <ardışık yayın numarası>.

Kutsal Kitap'la ilgili metinler

Kutsal Kitap'a ait olarak sınıflandırılan Oxyrhynchus Papirüsleri el yazmalarının tümü aşağıda listelenmiştir. Ancak bazı yazmalarda içeriği atamak zordur. Örneğin, bir muska üzerinde bulunan Mezmur 90'dan bir alıntı, Oxyrhynchus Papirüsleri'nin sihirli metinlerine atanabilir. Ayrıca Eski Ahit metinleri altında da sınıflandırılabilir.

İbranice Kutsal Yazılar

P. Oxy. VI 846: Amos 2 (LXX)
  • Bağlam her zaman Oxyrhynchus Papirüsleri'nin 70. cildi mi yoksa Septuagint'in mi (Paraf: LXX) kastedildiğini açıkça ortaya koyar.
  • P. Oxy. VIII 1073 Başlangıç kitabını içeren Vetus Latina'nın bir versiyonudur, başka el yazmaları büyük ihtimalle Septuaginta'nın kopyalarıdır.
  • Tarihler sonraki 50 yıla yuvarlanır.
Cilt Oxy Tarih (M.S.) İçerik Kuruluş Şehir Ülke
IV 656 2. yüzyıl Başlangıç 14:21-23; 15:5-9; 19:32-20:11;
24:28-47; 27:32-33, 40-41
Bodleian Library; MS.Gr.bib.d.5(P) Oxford İngiltere
VI 845 4./5. yüzyıl Mezmur 68, 70 Mısır Müzesi; JE 41083 Kahire Mısır
VI 846 6. yüzyıl Amos 2 University of Pennsylvania; E 3074 Philadelphia ABD
VII 1007 4./5. yüzyıl Başlangıç 2, 3 British Museum; Inv. 2047 Londra İngiltere
VIII 1073 4.yüzyıl Başlangıç 5, 6 British Museum; Inv. 2052 Londra İngiltere
VIII 1074 3. yüzyıl Çıkış 31, 32 University of Illinois; Inv. 1914.21.0021 (GP 1074) Urbana (Illinois) ABD
VIII 1075 3. yüzyıl Çıkış 11:26-32 British Library; Inv. 2053 (recto) Londra İngiltere
IX 1166 3. yüzyıl Başlangıç 16:8-12 British Library; Inv. 2066 Londra İngiltere
IX 1167 4. yüzyıl Başlangıç 31 Princeton Theological Seminary; Pap. 9 Princeton (New Jersey) ABD
IX 1168 4. yüzyıl Yeşu 4, 5, parşömen Princeton Theological Seminary; Pap. 10 Princeton (New Jersey) ABD
X 1225 4. yüzyıl Levioğulları 16 Princeton Theological Seminary; Pap. 12 Princeton (New Jersey) ABD
X 1226 3./4. yüzyıl Mezmur 7, 8 Liverpool University; Class. Gr. Libr. 4241227 Liverpool İngiltere
XI 1351 4. yüzyıl Levioğulları 27, parşömen Ambrose Swasey Library; 886.4

Colgate Rochester Crozer Divinity School
(özel satıştan önce[2])

Rochester (New York) ABD
XI 1352 4. yüzyılın birinci yarısı Mezmur 82, 83, parşömen Mısır Müzesi; JE 47472 Kahire Mısır
XV 1779 4. yüzyıl Mezmur 1 United Theological Seminary Dayton (Ohio) ABD
XVI 1928 5./6. yüzyıl Mezmur 90, muska Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XVII 2065 5./6. yüzyıl Mezmur 90 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XVII 2066 5./6. yüzyıl Özdeyişler 6-7 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXIV 2386 5./6. yüzyıl Mezmur 83, 84 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
L 3522 1. yüzyıl Eyüp 42:11-12 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LX 4011 6. yüzyıl Mezmur 75 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4442 3. yüzyılın birinci yarısı Çıkış 20:10-17, 18-22 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4443 1./2. yüzyıl Ester 6, 7 Ashmolean Museum Oxford İngiltere

M.Ö. kaleme alınan apokrif yazılar

Bunlar Yunanca Septuagint tercümesinde ve Vetus Latina'nın Latince el yazmalarında bulunan, ancak İbranice Kutsal Kitap'ta bulunmayan metinlerdir.

  • PP. Oxy. XIII 1594 ve LXV 4444 parşömendir (listede „parşömen“ olarak işaretlendi).
  • Tobit'in iki kopyası Septuaginta'nın metninin farklı şeklidir (listede: „LXX değil“).
Cilt Oxy Tarih (M.S.) İçerik Kuruluş Şehir Ülke
III 403 4./5. yüzyıl Suriyeli Baruk-Apokalipsi 12-14 St. Mark's Library
General Theological Seminary
New York ABD
VII 1010 4. yüzyıl 4. Ezra 16:57-59 Bodleian Library; MS.Gr.bib.g.3(P) Oxford İngiltere
VIII 1076 6. yüzyıl Tobit 2 (LXX değil) John Rylands University Library; 448 Manchester İngiltere
XIII 1594 3. yüzyıl'ın ikinci yarısı Tobit 12 (parşömen, LXX değil) Universitätsbibliothek Cambridge; Add. MS. 6363 Cambridge İngiltere
XIII 1595 6. yüzyıl Ecclesiasticus 1 Badè Museum of Biblical Archaeology Berkeley (Kaliforniya) ABD
XVII 2069 4./5. yüzyıl 1. Hanok 85:10-86:2; 87:1-3 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XVII 2074 5. yüzyıl Hikmet kitabına hitap (Apostrof) [?] Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4444 4. yüzyıl Hikmet kitabı 4:17-5:1 (parşömen) Ashmolean Museum Oxford İngiltere

Başka Papirüsler

Cilt Oxy Tarih İçerik Kuruluş Şehir Ülke
IX 1173 3. yüzyıl İskendiriyeli Philon Bodleian Library Oxford İngiltere
XI 1356 3. yüzyıl İskendiriyeli Philon Bodleian Library Oxford İngiltere
XVIII 2158 3. yüzyıl İskendiriyeli Philon Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXXVI 2745 4./5. yüzyıl İbranice isimlerin derlemesi (Onomastikon) Ashmolean Museum Oxford İngiltere

Yunanca Kutsal Yazılar

Papirüs : Matta İncili 1

Oxyrhynchus papirüsleri, Yeni Ahit'in en eski kopyalarının en büyük alt grubudur. Bunlar, papirüs üzerine Yunanca Onsiyallarla (büyük harflerle) ve Kodeks (kitap) şeklinde yazılmış olan kısımlardır. İlkleri 20. yüzyılın başında Oxyrhynchus'ta (Mısır) Bernard Pyne Grenfell ve Arthur Surridge Hunt tarafından kazılmıştır. Kayıtlı 127 Yeni Ahit papirüsleri'nin 50'si (yüzde 40) Oxyrhynchus'tan geliyor. Papirüslerin en eskisi 2. yüzyılın ortalarına tarihlenmektedir.[3]

Grenfell ve Hunt, 1896/97 kışındaki kazının ikinci gününde Yeni Ahit'in ilk papirüsünü () keşfettiler. Bu keşif, diğer erken buluntularla birlikte 1898'de "Oxyrhynchus Papyri"nin ilk cildinde yayınlandı.[4]

  • Üçüncü sütun (GA [Gregory/Aland]), Institut für Neutestamentliche Textforschung (Münster, Almanya) tarafından belirlendiği gibi, Caspar René Gregory ve Kurt Aland'a göre Yeni Ahit el yazmalarının alıntıları için günümüzün standart numaralandırmasını ifade eder.
  • bir papirüs el yazması, sıfır ile başlayan bir sayı, parşömen üzerine onsiyal yazı olduğunu gösterir.
  • İçerik bölümler içerir, ayetler listelenmemiştir.
Cilt Oxy GA Tarih (M.S.) İçerik Kuruluş Şehir Ülke
I 2 250 Matta İncili 1 University of Pennsylvania Philadelphia ABD
I 3 069 500 Markos İncili 10-11 University of Chicago; 2057 Chicago ABD
II 208 = 1781 250 Yuhanna İncili 1, 16, 20 British Library Londra İngiltere
II 209 350 Romalılar 1 Houghton Library (Harvard) Cambridge (Massachusetts) ABD
III 401 071 500 Matta İncili 10, 11 Harvard Semitic Museum; 3735 Cambridge (Massachusetts) ABD
III 402 250 1. Yuhanna 4 Houghton Library (Harvard) Cambridge (Massachusetts) ABD
IV 657 250 İbraniler 2-5, 10-12 British Library Londra İngiltere
VI 847 0162 300 Yuhanna İncili 2 Metropolitan Museum of Art New York ABD
VI 848 0163 450 Yahiy 16 Metropolitan Museum of Art New York ABD
VII 1008 250 1. Korintoslular 7, 8 Mısır Müzesi Kahire Mısır
VII 1009 300 Filipililer 3, 4 Mısır Müzesi Kahire Mısır
VIII 1078 350 İbraniler 9 University of Cambridge Cambridge İngiltere
VIII 1079 300 Vahiy 1 British Library Londra İngiltere
VIII 1080 0169 350 Vahiy 3-4 Robert Elliott Speer Library Princeton (New Jersey) ABD
IX 1169 0170 500 Matta İncili 6 Robert Elliott Speer Library Princeton (New Jersey) ABD
IX 1170 400 Matta İncili 10, 11 Bodleian Library Oxford İngiltere
IX 1171 250 Yakup 2-3 Harvey S. Firestone Memorial Library Princeton (New Jersey) ABD
X 1227 400 Matta İncili 12 Muhlenberg College Allentown (Pennsylvania) ABD
X 1228 250 Yuhanna İncili 15, 16 Glasgow University Library Glasgow İskoçya, (İngiltere)
X 1229 250 Yakup 1 University of Illinois Urbana (Illinois) ABD
X 1230 350 Vahiy 5, 6 Franklin Trask Library Newton (Massachusetts) ABD
XI 1353 0206 350 1. Petrus 5 United Theological Seminary Dayton (Ohio) ABD
XI 1354 600 Romalılar 1 Joseph S. Bridwell Library Dallas ABD
XI 1355 250 Romalılar 8, 9 Cambridge University Library Cambridge İngiltere
XIII 1596 250 Yuhanna İncili 6 Gifford Combs Koleksiyonu Los Angeles ABD
XIII 1597 250 Elçilerin İşleri 26 Bodleian Library Oxford İngiltere
XIII 1598 250 1. Selanikliler 4, 5; 2. Selanikliler 1 Universiteit Gent Gent Belgien
XV 1780 250 Yuhanna İncili 8 Ambrose Swasey Library Rochester (New York) ABD
XV 1781 = 208 250 Yuhanna İncili 1, 16, 20 British Library Londra İngiltere
XVIII 2157 400 Galatyalılar 1 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXIV 2383 250 Luka İncili 22 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXIV 2384 250 Matta İncili 2, 3, 11, 12, 24 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXIV 2385 350 Matta İncili 19 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXXIV/LXIV 2683/4405 200 Matta İncili 23 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XXXIV 2684 300 Yahuda Ashmolean Museum Oxford İngiltere
L 3523 150 Yuhanna İncili 18, 19 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXIV 4401 250 Matta İncili 3, 4 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXIV 4402 300 Matta İncili 4 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXIV 4403 200 Matta İncili 13, 14 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXIV 4404 150 Matta İncili 21? Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXIV 4406 500 Matta İncili 27-28 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4445 250 Yuhanna İncili 1 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4446 250 Yuhanna İncili 17 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4447 250 Yuhanna İncili 17, 18 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4448 250 Yuhanna İncili 21 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXV 4449 300 Yakup 3-5 Sackler Library Oxford İngiltere
LXVI 4494 350 Matta İncili 10 Sackler Library Oxford İngiltere
LXVI 4495 250 Luka İncili 17 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXVI 4496 450 Elçilerin İşleri 26, 27 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXVI 4497 250 Romalılar 2 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXVI 4498 250 İbraniler 1 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXVI 4499 300 Vahiy 2, 3, 5, 6, 8-15 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXVI 4500 0308 350 Vahiy 11:15-18 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXXI 4803 250 Yuhanna İncili 1:21-28, 38-44 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXXI 4804 350 Yuhanna İncili 1:25-28, 33-38, 42-44 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXXI 4805 250 Yuhanna İncili 19:17-18, 25-26 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXXI 4806 4./5. yüzyıl (?) Yuhanna İncili 21:11-14, 22-24 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXXI 4844 4. yüzyıl 1. Korintoslular 14:31-34; 15:3-6 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXXI 4845 6. yüzyıl 2. Korintoslular 11:1-4; 6-9 Ashmolean Museum Oxford İngiltere

M.S. kaleme alınan apokrif yazılar

Oxyrhynchus Papirüsler koleksiyonu, Yeni Ahit'in apokrif yazılarına sayılan yaklaşık 20 el yazması içerir. Bu yazılar Hristiyan Yunanca Yazıların kanonuna dahil edilmeyen eserlerdir. Bunlar arasında Tomas, Meryem, Petrus İncilleri ve Yakup'un Önincili, Hermas'ın Çobanı ve Didache yer alır. Tanınmış İncillerin yanı sıra, henüz atanmamış bazı apokrif yazılar da vardır.

Tomas İncili'nin üç elyazması bu metinlerin Yunanca tek versiyonunu oluşturur; bir diğeri Nag Hammadi'de bulunan Kıpti versiyondur.[5] P. Oxy. 4706, Hermas'ın Çobanı'na ait bir el yazmasıdır. Daha önce sadece ayrı ayrı bilinen “Görüşler” ve “Emirler” adlı iki bölüm sonra tek rulo halinde bulundu.[6]

  • P. Oxy. V 840 ve P. Oxy. XV 1782 parşömendir.
  • 2949?, 3525, 3529? 4705 ve 4706 tomarlar, öbürleri kodekslerdir.
Cilt Oxy Tarih (M.S.) İçerik Kuruluş Şehir Ülke
Eski yazılar
LXIX 4705 250 Hermas'ın Çobanı, „Görünümler“ 1:1, 8, 9 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LXIX 4706 200 Hermas'ın Çobanı, “Görünümler“ 3, 4; „Emirler“ 2:4-9 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XV 1783 325 Hermas'ın Çobanı, „Emirler“ 9
L 3526 350 Hermas'ın Çobanı, „Emirler“ 5, 6 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
IX 1172 350 Hermas'ın Çobanı, „Meseller“ 2:4-10 (3526 ile bir kodekste) British Library; Inv. 224 Londra İngiltere
LXIX 4707 250 Hermas'ın Çobanı, „Meseller“ 6:3-7:2 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XIII 1599 350 Hermas'ın Çobanı, „Meseller“ 8
L 3527 200 Hermas'ın Çobanı, „Meseller“ 8:4-5 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
L 3528 200 Hermas'ın Çobanı, „Meseller“ 9:20-22 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
III 404 300 Hermas'ın Çobanı
XV 1782 350 Didakhe 1-3 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
Psödepigrafi
I 1 200 Tomas incili Bodleian Library, Ms. Gr. Th. e 7 (P) Oxford İngiltere
IV 654 200 Tomas incili British Museum; Inv. 1531 Londra İngiltere
IV 655 200 Tomas incili Houghton Library, SM Inv. 4367 Cambridge (Massachusetts) ABD
XLI 2949 200 Petrus incili (?) Ashmolean Museum Oxford İngiltere
L 3524 550 Yakup'un önincili 25:1 Ashmolean Museum Oxford İngiltere
L 3525 250 Meryem'in incili Ashmolean Museum Oxford İngiltere
LX 4009 150 Petrus incili (?) Ashmolean Museum Oxford İngiltere
I 6 450 Pavlus'un işleri ve Tekla efsanesi
VI 849 325 Petrus'un işleri
VI 850 350 Yuhanna'nın işleri
VI 851 500 apokrif Elçiler işleri
VIII 1081 Gnostik inciller
II 210 250 bilinmeyen incil Cambridge University Library, Add. Ms. 4048 Cambridge İngiltere
V 840 200 bilinmeyen incil Bodleian Library, Ms. Gr. Th. g 11 Oxford İngiltere
X 1224 300 bilinmeyen incil Bodleian Library, Ms. Gr. Th. e 8 (P) Oxford İngiltere

Başka yazılar

  • Dört kesin tarih kalın olarak işaretlenmiştir:
• üçü (pagan kurbanlar için belgeler) 250 yılına, ondan ikisi tam aya ve biri tam güne tarihlenir.
• 28 Şubat 256 tarihli bir tevkif kararı var.
Cilt Oxy Tarih (M.S.) İçerik Kuruluş Şehir Ülke
Kutsal Kitap'tan alıntılar
VIII 1077 550 Muska: büyülü metin (Matta 4:23, 24 ile) Muhlenberg College (Trexler Library); Pap. Theol. 2 Allentown (Pennsylvania) ABD
LX 4010 350 İsa'nın örnek duası (Matta 6:9-13) Ashmolean Museum Oxford İngiltere
İman İkrarları
XVII 2067 450 İznik İman İkrarı (M.S. 325) Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XV 1784 450 Konstantinopolitanum (M.S. 381) Ambrose Swasey Library Rochester (New York) ABD
Kilise Babaları
III 405 250 Lyonlu Ireneus]], Adversus haereses Universite Cambridge, Add. Ms. 4413 Cambridge İngiltere
XXXI 2531 550 İskenderiyeli Teofilos, Peri Katanuxeos [?] Sackler Library Oxford İngiltere
Bilinmeyen teolojik eserler
XIII 1600 450 İsa'nın ıstırapları hakkında açıklamalar Bodleian Library, Ms. Gr. Th. d 4 (P) Oxford İngiltere
I 4 300 Teolojik fragman Cambridge University Library Cambridge İngiltere
III 406 250 Teolojik fragman McCormick Theological Seminary Library; BH 88470.1 Chicago (Illinois) ABD
Teolojik diyaloglar
XVII 2070 275 Yahudilere karşı diyalog Sackler Library Oxford İngiltere
XVII 2071 550 bir diyalogun fragmanı Sackler Library Oxford İngiltere
Apoloji (Hristiyan inancının savunmasının argümanları)
XVII 2072 250 bir apolojinin fragmanı Sackler Library Oxford İngiltere
Kısa vaazler
XIII 1601 400 Ruhi savaş hakkındaki vaaz Ambrose Swasey Library Rochester (New York) ABD
XIII 1602 400 Rahipler için vaaz (parşömen) Universiteit Gent Gent Belçika
XIII 1603 500 Kadınlar hakkında vaaz John Rylands University Library, Inv R. 55247 Manchester İngiltere
XV 1785 450 kısa vaazlerin koleksiyonu [?] Ashmolean Museum Oxford İngiltere
XVII 2073 375 bir vaazin fragmanı ve başka bir metin Sackler Library Oxford İngiltere
Hristiyan ayinler için metinler
XVII 2068 350 Hristiyan ayinlerin fragmanları [?] Sackler Library Oxford İngiltere
III 407 300 Hristiyan dua British Museum Londra İngiltere
XV 1786 275 Hristiyan ilahi Sackler Library Oxford İngiltere
Azizlerin hikâyeleri
L 3529 350 Dioskoros'un ıstırapları Ashmolean Museum Oxford İngiltere
Pagan kurbanlar için belgeler
LVIII 3929 250 25 Haziran ile 24 Temmuz 250 arasındaki belge Ashmolean Museum Oxford İngiltere
IV 658 250 250 yılından olan belge Beinecke Library (Yale Universitesi) New Haven (Connecticut) ABD
XII 1464 250 Belge: 27 Haziran 250 British Museum Londra İngiltere
XLI 2990 250 3. yüzyıldaki belge Sackler Library Oxford İngiltere
Başka metinler
XLII 3035 256 bir Hristiyan için tevkif kararı (28. Şubat 256) Ashmolean Museum Oxford İngiltere
Başka fragmanlar
I 5 300 Erken Hristiyan fragman Bodleian Library, Ms. Gr. Th. f 9 (P) Oxford İngiltere

Kaynakça

  1. ^ Ulli Kulke: Oxyrhynchus oder die Geheimnisse des Sophokles. Auf: welt online vom 22. April 2005; zuletzt abgerufen am 30. Juli 2016.
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2021. 
  3. ^ Eberhard Nestle, Erwin Nestle, Barbara Aland, Kurt Aland (eds): Novum Testamentum Graece. 27th edition, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 2001.
  4. ^ Philip W Comfort, David P Barrett: The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Tyndale House Publishers Incorporated, Wheaton IL 2001.
  5. ^ Peter Kirby: Gospel of Thomas 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2001-2006) auf earlychristianwritings.com (abgerufen 30. Juni 2007).
  6. ^ Silvia Barbantani: Review: Gonis (N.), Obbink (D.) [et al.] (edd., trans.) „The Oxyrhynchus Papyri. Volume LXIX. (Graeco-Roman Memoirs 89)“ In: The Classical Review 57:1 p.66, Cambridge University Press 2007

Edebiyat

Ayrıca bakınız