Nitroselüloz (selüloz nitrat, flaş kâğıt, flaş pamuk, pamuk barutu, piroksilin ve flaş ip olarak da bilinmektedir) selülozunnitrik asite veya nitrik asit ve başka bir asit (genellikle hidroklorik asit veya sülfürik asit karışımına veyahut başka güçlü bir nitrolama maddesine maruz bırakılıp, nitrolanmayla oluşan oldukça yanıcı bir bileşiktir. İlk önemli kullanım alanlarından biri, ateşli silahlarda itici yakıt olarak barutun yerini alan pamuk barutu olarak kullanılmasıdır. Ayrıca madencilik ve diğer uygulamalarda barutun yerini alarak düşük güçte patlayıcı madde olarak kullanıldı.
Üretimi
Nitroselüloz hekzanitrat
İşlem, selülozu nitroselüloza dönüştürmek için bir nitrik asit ve sülfürik asit karışımı kullanır. Selülozun kalitesi önemlidir. Hemiselüloz, lignin, pentozanlar ve mineral tuzlar düşük kaliteli nitroselülozlar verir. Kimyasal adlandırma olarak doğru şekilde, nitroselüloz bir nitro bileşiği değil, bir nitrat esteridir. Selüloz zincirindeki glikozun tekrarlanan birimi (anhidroglikoz), her biri bir nitrat ester oluşturabilen üç OH grubuna sahiptir. Bu nedenle, nitroselüloz mononitroselüloz, dinitroselüloz ve trinitroselüloz veya bunların bir karışımını ifade edebilir. Esas selülozdan daha az OH grubu ile, nitroselülozlar hidrojen bağıyla bir araya gelmezler. Bunun sonucu olarak, nitroselüloz organik çözücülerde çözünür. Çoğu laklar dinitrattan hazırlanırken, patlayıcılar esas olarak trinitrattır.[1][2]
Trinitratın oluşumu için kimyasal denklem şöyledir:
Selülozun okzalik asite yükseltgenmesi kaybı da göz önüne alınarak, verim yaklaşık %85’tir.
Selüloz nitratın başlıca kullanımı patlayıcılar, lakeler ve selüloit üretimidir. Patlayıcı madde uygulamaları aşağıda tartışılmaktadır. Vernikler açısından nitroselüloz, organik çözücüler içinde kolayca çözünür ve buharlaşmanın ardından renksiz, şeffaf, esnek bir film bırakır.[1]
Mühimmat
Masa tenisi topu, nitroselülozdan (Selüloit) yapılmıştır
Tarihçe
1832 yılında, Henri Braconnot nitrik asidin nişasta veya ağaç lifleri ile birleştirildiğinde, xyloïdine adını verdiği oldukça hafif ve yanıcı bir patlayıcı madde üretilebileceğini keşfetti.[3]
Tehlikeler
Amerika Kurumlar Arası Kurulunun Nitrat Film Deposu Testleri - 1948 yılına ait bu film, nitrat film stoğunun depolama ve alev bastırma yöntemlerinin test edilmesi ile ilgilidir.
Eter ve etanol karışımındaki bir nitroselüloz çözeltisi olan kolodyon, yanıcı bir sıvıdır.[4]
Kuru olduğunda nitroselüloz patlayıcıdır ve ısı, kıvılcım veya sürtünme ile tutuşabilir.[4] Aşırı ısınmış bir, kuru nitroselüloz konteynerinin 2015 Tientsin patlamasının ilk nedeni olduğuna inanılıyor.[5]
