Mengen

Mengen
İlçe
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlBolu
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamFatih Yıldız
 • Belediye başkanıVural Turan (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam898 km²
Rakım610 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam14.355
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu14840
İl alan kodu0374
İl plaka kodu14

Mengen, Türkiye'nin Bolu iline bağlı ilçe.

Mengen ormanlık bir bölgedir ve yüksek yaylaları bulunmaktadır. Başlıcaları; Soğucak, Akçakoca, Bürnük, Sırıklı, Çukur Yayla, Çorakkadirler Yaylası, Göl Yaylası, Aktepe, Ağalar, Küçükkuz, Civcivler, Mamatlar, Elemen ve Afşar Yaylalarıdır. Ödek, Kemal Savaş, Şirinyazı ve Hızarderesi Göletleri önemli mesire yerleridir. Mengen'in en büyük özelliği; çok ünlü aşçılar yetiştirmesidir. Her yıl geleneksel "Mengen Aşçılar ve Turizm Festivali" düzenlenmektedir. Bu festival Uluslararası olarak kutlanmaktadır. Anadolu Aşçılık Meslek Lisesi 1985 yılında eğitime başlamış ilk mezunlarını 1992 yılında vermiştir. Daha sonra Aşçılık Yüksek Okulu Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi bünyesinde açılmıştır. Aynı üniversitenin 4 yıllık Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü de bu ilçede bulunmaktadır. En eski koyu Gözecik köyüdür.

Tarihçesi

Mengen adının kökeni hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte mengeç (yün eğirmekte kullanılan mekik), mengel (ayak bileğine takılan süs bileziği) ya da mengü/bengü (ölümsüz, ebedi) kelimelerinden türetildiği düşünülmektedir. Bolu ve havalisi hakkında en erken kayıtlara MÖ 6.yüzyılda Herodotos'ta rastlanmaktadır. Bu dönemde yöre Bitinya diye adlandırılan bölgenin içine dahildir. Bölgeye sırasıyla Hititliler, Frigyalılar, Persler, İskender, Roma ve Bizans imparatorlukları hakim olduktan sonra 1071 Malazgirt zaferiyle bölgenin Türkleşme süreci başlamıştır. Anadolu'nun siyasi birliğini sağlama yolundaki ilk sistemli hareket Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan döneminde başlamıştır. 1176 Miryakefalon zaferinden sonra Bizans'a karşı giriştiği düzenli fetih hareketi, oğlu Sultan Mesut döneminde de devam etmiştir. Sultan Mesut, Sakarya vadisine kadar yaptığı akınlarla hakimiyetini genişletmiştir. 1197 senesine II. Alexius'a karşı yaptığı muharebeler neticesinde Devrek'i sınırlarına katmıştır. Kenan Ziya Taş'a göre Gerede daha önce Anadolu Selçuklu sınırlarına katılmış olmalıdır, Bolu'nun ise Bizans'ın elinde olma ihtimali çok azdır, nitekim Bizans kaynaklarında 1197'den sonra ne Bolu'nun ne de Gerede'nin adına rastlanmamaktadır. Buna göre, Mengen'in coğrafi olarak Devrek ile Gerede arasında bulunduğu dikkate alınırsa Mengen'in fethinin Devrek'in fethinden önce gerçekleşmiş olması, kuvvetli bir ihtimaldir.

Beylikler döneminde ise bölgenin Candaroğlu egemenliği altında olduğu bilinmektedir. Aşıkpaşaoğlu tarihine göre Bolu, Mudurnu, Akyazı ve Konrapa Orhan Gazi döneminde Konur Alp tarafından fethedilmiştir. Gerede ise 1395 yılında Yıldırım Bayezid tarafından Kastamonu'ya yapılan sefer sırasında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Muhtemeldir ki Mengen de aynı zaman da Osmanlı'ya katılmıştır. Ankara Savaşı sırasında Timur'un saflarına geçen Candaroğlu beyi İsfendiyar, Timur'un savaşı kazanmasıyla birlikte eski hakimiyet alanına kavuşmuştur. Bolu sancağı da bu hakimiyet alanının içindedir. Çelebi Mehmet döneminde Candaroğlulları ele geçirdikleri toprakları tekrar kaybetmişlerdir. Fatih Sultan Mehmet döneminde Candaroğlullarına son verilmiş ve o dönemki beyleri olan İsmail Bey'e Yenişehir ve Yarhisar tımarlarını tevcih ederken, oğlu Hasan'a Bolu Sancağı verilmiştir. K.Z. Taş, 1519 yılının mufassal defteri olan TD 88 numaralı Tahrir Defteri'nde Mengen'in, nahiye olarak yazılması gerekirken, “Zeamet-i Mengen” diye yazıldığını ve bunda Mengen'in Candaroğlulları ailesi mensuplarının zeameti olarak tasarruf edilmesinin rolü olduğunu belirtmektedir.

XVI. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu, Rumeli ve Anadolu beylerbeyliği olmak üzere idari olarak ikiye ayrılmıştı. Bolu sancağı, Anadolu Beylerbeyliği'ne bağlı on yedi sancaktan biriydi. İcmal defterlerinde sancağın bir alt birimi olarak istisnasız nahiye tabiri kullanılmaktadır. Bu tarihlerde Bolu Sancağı'na bağlı on altı nahiye bulunmaktadır. Bunlardan biri de Mengen nahiyesi'dir. Mengen nahiyesi adli taksimatta Çağa kadılığına bağlı bir merkezdi. 1519 tarihli tahrire göre Mengen'e bağlı 27 köy 4 mezra; 1568 tarihli tahrire göre ise 22 köy, 3 mezra bulunuyordu. 1692 yılında Bolu, sancak statüsünden çıkarılarak voyvodalığa dönüştü. Bunun nedeni ise Bolu'da yetkililerin usulsüz ve fazla vergi toplamalarıydı. Voyvodalık, gelirlerin merkezi hazineye gönderilmesi için kurulmuştu. Miri has haline gelerek darphane tarafından idare edilen Bolu'da voyvodalık idaresi 1811 yılında Sultan II. Mahmud tarafından kaldırılana kadar devam etti. 1811 yılından itibaren Bolu'da mutasarrıflık devri başladı. Bu dönemde Mengen Bolu Sancağı'na bağlı on sekiz kazadan biridir.

1864 Vilayet Nizamnamesi'nde “nahiye için birkaç köyün toplanmasıyla meydana gelen yerleşim yerleri, kaza olmayıp, kazalara ilhak edilerek nahiye itibar olunacaktır” ifadesi geçmektedir. Ancak nahiye yönetimiyle ilgili bundan başka hiçbir malumat yer almamaktadır. Nahiye yönetimini, etraflı bir biçimde düzenleyen ve taşra idaresinin bir birimi haline getiren 1871 Vilayet Nizamnamesi'dir. 1870 tarihli Kastamonu'ya ait vilayet salnamesinde ise Bolu sancağına bağlı kaza sayısı, Gerede, Bartın, Ereğli ve Göynük'ten ibaret olmak üzere 4'e düştüğü ve 12 köyden oluşan Mengen'in de Gerede kazasına bağlı bir nahiye olduğu görülmektedir.[2]

Cumhuriyet'in ilk yıllarında Gerede'ye bağlı bir bucak (nahiye) olarak devam eden Mengen, TBMM'de, 11 Haziran 1947 tarihinde, kabul edilen 5071 sayılı kanunla ilçe (kaza) haline getirilmiştir.[3] 1 Ocak 1948 tarihinde yürürlüğe giren kararla merkezi Türkbeşli olarak belirlenmiş ve Pazarköy ile Gökçesu bucakları Mengen'e bağlanmıştır.[4]

Tescilli yapılar

İlçede yaklaşık 31 adet tescillenmiş mescit, çeşme ve kalıntılar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;[5]

S.No İli İlçesi Mahalle/Köy Adı Ada Parsel Karar tarih ve no Kaynak
244 Bolu Mengen Gözecik Mescid (Gözecik Köyü-Mengen) 233 20.6.2008 3242 [6]
245 Bolu Mengen Bölükören Mengen Bölükören Köyü Camii 102 34 10.8.1988/418 [7]
246 Bolu Mengen Güney Köyü Güney Köyü Çeşmesi (Gökçesu-Mengen) 21.9.2007 2787 [8]
247 Bolu Mengen Türkbeyli Türkbeyli Divan Camisi 10 2 21.7.2005 714

18.1.2008 2919

[9]
248 Bolu Mengen Türkbeyli Türkbeyli Divan Çeşmesi 10 3 21.9.2007 2787 [10]
249 Bolu Mengen Karacalar Köyü Karacalar Köyü Camii 870 21.9.2005 904 [11]
250 Bolu Mengen Güney Köyü Güney Köyü (Eski Köy) Camisi 301 5 21.9.2007 2787 [12]
261 Bolu Mengen Kayabükü Köyü Camisi 27.7.1993 / 3107
263 Bolu Mengen Beşler Konut 54 26 21.7.2005 714 [13]
264 Bolu Mengen Türkbeyli Konut 183 15 21.7.2005 714 [14]

Nüfus

Mengen; 1 belde, 56 köy ve 4 mahalleden oluşmaktadır. 2023 yılı nüfus sayımına göre 14 bin 114 kişi ilçede yaşamaktadır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1950[15] 18.331 833 17.498
1955[16] 18.425 998 17.427
1960[17] 20.473 1.381 19.092
1965[18] 20.791 1.914 18.877
1970[19] 18.846 2.271 16.575
1975[20] 18.302 2.459 15.843
1980[21] 18.886 2.557 16.329
1985[22] 18.813 4.822 13.991
1990[23] 18.982 4.298 14.684
2000[24] 16.504 5.411 11.093
2007[25] 14.875 5.331 9.544
2008[26] 15.315 5.255 10.060
2009[27] 15.496 5.170 10.326
2010[28] 14.623 5.037 9.586
2011[29] 14.091 5.036 9.055
2012[30] 14.244 5.227 9.017
2013[31] 14.619 5.304 9.315
2014[32] 14.042 5.132 8.910
2015[33] 13.790 5.179 8.611
2016[33] 13.759 5.232 8.527
2017[33] 13.940 5.400 8.540
2018[33] 14.355 5.551 8.804
2019[33] 13.953 5.391 8.562
2020[33] 13.748 5.449 8.299

Ulaşım

İlçenin Bolu ile ulaşımı, asfalt karayolu ile Yeniçağa ve Gökçesu üzerinden sağlanmaktadır.

Mengen ile bazı önemli il ve ilçeler arasındaki uzaklıklar:

İstanbul Ankara Bolu Yeniçağa Zonguldak Devrek
310 km 175 km 56 km 20 km 90 km 42 km

Günün her saatinde Zonguldak ve Bartın'dan kalkan otobüslerle ülkenin birçok yerine ulaşılabilmektedir. Ayrıca Bolu – Mengen arasında da düzenli minibüs seferleri vardır.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  2. ^ Tarık Yaldırak (2021). "XIX. Yüzyılda Mengen Kazasının Sosyo-ekonomik Durumu". Düzce Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi. s. 4-6. 
  3. ^ Resmi Gazete, s. 12506, 18 Haziran 1947
  4. ^ BCA, Bakanlıklararası Tayin Daire Başkanlığı, 195/32/25, Lef:4, 30 Aralık 1947
  5. ^ "Kültür Turizm Bakanlığı Bolu Envanter Listesi" (PDF). PDF. Kültür Turizm Bakanlığı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  6. ^ "Mescid ( Gözecik Köyü-Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  7. ^ "Mengen Bölükören Köyü Camii - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  8. ^ "Güney Köyü (Eski Köy) Çeşmesi (Gökçesu-Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  9. ^ "Divan Camii (Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  10. ^ "Divan Çeşmesi (Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  11. ^ "Karacalar Köyü Camii (Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  12. ^ "Mengen Güney Köyü (Eski Köy) Camisi - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  13. ^ "Konut (Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  14. ^ "Konut (Mengen) - Bolu". Kültür Portalı. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2023. 
  15. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  18. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  31. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  32. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  33. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Mengen Nüfusu - Bolu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Bolu Mengen Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar