Halil Sami Paşa (1866 – 1925) Türk asker. Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Cephesi'ndeki 9. Tümen komutanlığı göreviyle bilinir. 1866 yılında İstanbul'da doğmuştur. Kuleli Askerî Lisesinde eğitim görmüş, 17 Temmuz 1886 tarihinde girdiği Harbiye Mektebi'nden 28 Mayıs 1889'da teğmen rütbesiyle mezun olmuştur.[2]
Yaşamı
İsmail Hakkı Bey'in oğlu olarak 1866 yılında İstanbul'da doğan Halil Sami Bey, Harbiye'den mezun olmasının ardından, Osmanlı ordusunda pek çok kıta görevinde bulunmuştur. II. Abdülhamit döneminde öncelikle askeri sahada başlayan, daha sonra da iktisadi-mali alanlarda da giderek artan Türk-Alman ilişkileri çerçevesinde Türk ordusunun geleceğine hükmedecek pek çok subay, yurtdışı eğitimi için Almanya'ya gönderilmiştir. bu kapsamda Halil Sami Bey de 19 Eylül 1889'da eğitim için Almanya'ya gönderilenler arasında yer almıştır. Almanya'daki eğitimin ardından tekrar İstanbul'a dönmüş, çeşitli birliklerde görev yapmıştır. Halil Sami Bey, Trablusgarp'ta Redif Teşkilatı kurmak üzere ocak 1901'de Binbaşı rütbesi ile görevlendirilmiş; daha sonra 21 Kasım 1901'de Selanik'e 3. Ordu Numune Talim Taburu öğretmenliği görevine atanmıştır. 6 Şubat 1909'da İstanbul'da Harbiye Mektebi Piyade Talimi öğretmenliğine atanan Halil Sami Bey, 16 Ağustos 1909'da Küçük Zabit Mektebi (Astsubay Okulu) komutanlığına getirilmiştir. 23 Eylül 1912'de 5. Kolordu 5. Nişancı Alayı Komutanlığına atanmış, 5 Ekim 1912'de ise İzmir Redif Alayı Komutanlığına getirilmiştir. 20 Kasım 1913'te 1. Ordu 1. Nişancı Alayı Komutanlığına atanmış, 12 Nisan 1914'te ise 3. Tümen Komutanlığına atanmıştır. 31 Ocak 1895'te Mülâzım-ı evvel (üsteğmen), 8 Nisan 1898'de Yüzbaşı, 18 Ocak 1899'da Sağ Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı), 18 Ocak 1901'de Binbaşı, 19 Mayıs 1907'de Kaymakam (Yarbay), 1909'daki Tasfiye-i Rütbe Kanunu'yla bütün subaylarda olduğu gibi onun da rütbesi düşürülmüş, son olarak 1 Haziran 1914'te Miralay (Albay) rütbesine terfi etmiştir. 28 Mayıs 1899'da 1. Ordu, 4. Alay, 1. Tabur, 2. Bölük komutanlığı görevine atanmıştır. 13 Temmuz 1899'da bu defa 1. Alay, 1. Tabur, 2. Bölük komutanlığına görevlendirilmiştir. 1912-1913'te Balkan Savaşı'na katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasının ve 2 Ağustos 1914'te seferberliğin ilan edilmesinin ardından, Eylül 1914'te Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı'na bağlı bulunan ve Gelibolu Yarımadası'nın savunulmasından sorumlu olan 9. Tümen'in komutanlığına getirilmiştir. Çanakkale kara muharebelerinin başladığı 25 Nisan 1915 tarihinde, 9. Tümen komutanı olarak Arıburnu ve Seddülbahir bölgesindeki çarpışmalara katılmış, Arıburnu çatışmalarının sevk ve idaresinde 19. Tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal Bey ile birlikte birçok çatışmalarda bulunmuşlardır.[3] 5. Ordu Komutanı Müşir Liman Von Sanders ile anlaşamadığından dolayı, 13 Haziran 1915 tarihinde görevden el çektirilmesine yönelik girişimler üzerine muharebe sahasından ayrılmış, İstanbul'a dönmüştür. Yerine, Alman komutan Kanen Giesser atanmıştır. Liman Von Sanders'in, sağlık sorunlarını gerekçe göstererek ordu komutanlığından ayrıldıktan sonra, Halil Sami Bey daha sonra depo birlikleri müfettiş muavinliğine atanmıştır. Özlük dosyasında her ne kadar 2 Eylül 1915'te emekli olduğuna dair kayıt yer alıyorsa da, 26 Ekim 1915'te 5. Kolordu Askerlik Dairesi Başkanlığı görevine getirilmiştir.[4] Daha sonra, 5. Kolordu Komutan Vekilliği, Ordu Dairesi Teftiş Kurulu Başkanlığı ve son olarak da Genç Dernekleri Genel Müfettiş Muavinliğine tayin edilmiştir. Çanakkale Cephesi'nden ayrıldıktan sonra emekliliğine kadar çeşitli geri hizmet görevlerinde bulunmuştur.[5] Savaş sonrası hastalanan Albay Halil Sami Bey, Türk Kurtuluş Savaşı'na katılamadı. Albay Halil Sami Bey, 1925 yılında ölmüştür.[2][6]
Kaynakça
- ^ Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, s. 43.
- ^ a b Çanakkale Muharebeleri’nin İdaresi Komutanlar ve Stratejiler ss. 83-86.
- ^ Cemil Yavuz ve Melike Bayrak, Gün Gün Çanakkale, Nesil Yayınları, İstanbul, 2008
- ^ T.C Genelkurmay Başkanlığı, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, Cilt 1, 2009
- ^ James Rhodes Robert, Gelibolu Harekâtı, Belge Yayınları, 1.Baskı, 1965
- ^ Çanakkale Cephesi’nde 5’nci Ordu Kuruluncaya Kadar Kara Birlikleri ss.184-191.
- Erdemir, L. & Solak, K. (2015). Çanakkale Muharebeleri’nin İdaresi Komutanlar ve Stratejiler. Çanakkale Valiliği Yayınları.
- Esenkaya, A. (2016). Çanakkale Cephesi'nde 5'nci Ordu Kuruluncaya Kadar Kara Birlikleri. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 21, ss. 184-191.
