Orta Afrika'da habitat parçalanmasının günümüzdeki ve gelecekteki boyutlarını gösteren bir harita. Kaynak:GLOBIO ve GRASP projesi.
Habitat parçalanması, bir organizmanın tercih ettiği veya yaşadığı doğal çevrenin (habitat) bütünlüğünü bozan ve böylece burada yaşayan popülasyonun parçalanmasına yol açan kesintilerin veya bölünmelerin ortaya çıkmasını tanımlar. Yavaş yavaş gelişen ve fiziksel olarak çevre düzenini değiştiren jeolojik süreçler[1] (türleşmeninen önemli nedenlerinden biri olarak görülür[1]) ile insan eliyle yapılan ve daha hızlı bir şekilde çevrenin değişmesine yol açan karayolu, baraj, sed gibi yapay yapılar, canlıların içinde yaşadıkları ortamı değiştirerek birçok canlı türünün yok oluşlarına neden olur.
Tanım
Habitat parçalanması terimi beş ayrı olguyu içerir:
Habitatın toplam yüzölçümünün azalarak küçülmesi
Yaşam alanının iç kesimlerinin ve kenar oranlarının küçülmesi
Bir habitat parçasının diğer habitat parçalarından yalıtılarak izole olması
Habitattaki bir arazi parçasının birden çok arazi parçalarına ayrılması
Habitattaki her bir arazi parçasının ortalama büyüklüğünün azalması
Volkanik faaliyetler, doğal nedenlerle oluşan yangınlar ve iklim değişikliği gibi doğal süreçlerin habitat parçalanmalarına yol açtıkları fosil kayıtlarda izlenebilmektedir.[1] Örneğin, Euramerika tropikalyağmur ormanlarının 300 milyon yıl önce habitat parçalanması, amfibi çeşitliliğinin büyük bir kaybına yol açmış, ancak aynı zamanda daha kurak olan iklim şartları sürüngenler arasında bir çeşitliliğin patlamasına yol açmıştır.[1]
İnsanların sebep olduğu etkiler
Habitat parçalanması, çoğunlukla doğal bitki örtüsününtarım, kırsal kalkınma projeleri, kentleşme, hidroelektrik santrallarının inşası gibi insan eliyle gerçekleşen faaliyetler tarafından bozulduğunda da oluşabilirler. Böylece bir zamanlar bir bütünlük teşkil eden habitatlar ayrı parçalara bölünmüş hale gelir. Bu tür insan eliyle yapılan düzenlemeler sonrası, bu ayrı parçalar, tarla, mera, yol kaldırımı, hatta çorak arazi parçaları gibi birbirinden izole olmuş çok küçük adalar oluma eğilimine girerler. Bunun yanında bu adalar özellikle tropik ormanların yeni tarım alanları yaratmak için yakılması sonucu oluşurlar. Bu şekilde Avustralya'nın güneydoğusundaki Yeni Güney Galler eyaletinin batısında bulunan ve buğday kuşağında yer alan doğal bitki örtüsü %90 oranında yok edilmiş, Kuzey Amerika preri bozkırlarındaki uzun boylu sazlık ve otların %99'u ise aşırı habitat parçalanması sonucu ortadan kaldırılmıştır.
