Gümrükler Genel Müdürlüğü, görev ve yetki alanına giren hususlar itibarıyla gümrük ve dış ticaret mevzuatının uygulayıcısı olarak faaliyet gösteren Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri ve bağlantıları gümrük müdürlükleri ile eş güdüm içerisinde çalışmakta olup Ticaret Bakanlığı'na bağlı bir genel müdürlüktür.
Gümrük ve inhisarlar Vekâleti bağlı kuruluşlar
Cumhuriyetin başlangıç yıllarından bu yana Türkiye'de Gümrük ve inhisarlar Vekâletine bağlı olarak hizmet veren 9 Ekim 1935 tarih ve 2825 sayılı “Gümrük ve İnhisarlar Vekaletinin Teşkilat ve Vazifelerine Dair Kanun” ile vekaletinin görevleri belirlenmiştir. Gümrükler Umum (genel) Müdürlüğü ve yarı askeri Gümrük Muhafaza Umum Kumandanlığından (genel müdürlüğü) oluşmaktadır. Günümüzde taşra teşkilatı, gümrük ve gümrük muhafaza kuruluşları şeklinde teşkilatlanmıştır.
Gümrük ve inhisarlar Vekâletinin kullandığı bayrakları
Gümrük ve inhisarlar Vekâletinin kurulması ile Gümrük Dairesi ve Gümrük Kontrolünü gösteren bayraklar ReisicumhurMustafa Kemal ATATÜRK ve dönemin Başvekili İsmet İNÖNÜ tarafından belirlendiği 1937 yılından itibaren değişiklik yapılmadan gümrük idarelerinde kullanılmaya devam edilmektedir.
Gümrükler Genel Müdürlüğü Tarihçe
Osmanlı döneminde sadece bir "gelir" unsuru olarak görülen gümrükler Avrupa'da yaşanan sanayi devriminden ötürü gümrük konuları ve sorunları ile kaçakçılıkla mücadele ön plana geçerek Osmanlı İmparatorluğu'nda gümrüklerle ilgili zorunlu düzenlemeler yapıldı 1859 yılından itibaren İstanbul Emtia Gümrük Eminliğine bağlandı daha sonra İstanbul Emtia Gümrük Eminliği kaldırılarak 1861 yılında Rüsumat Emaneti kurularak taşradaki Gümrük Emanetleri de Müdürlük ismini aldı. Tanzimat Döneminde Gümrükler, doğrudan Sadrazamlığa bağlandı. 12 Temmuz 1909 tarihinde Rüsumat Emaneti kaldırılarak “Rüsumat Müdiriyeti Umumiyesi” (Gümrükler Genel Müdürlüğü) adı altında tekrardan Maliye'ye bağlandı. Cumhuriyet Döneminde Gümrük Tarifesi Kanununun 1 Ekim 1929 uygulanması ve vergilerin artırılmasından ötürü kaçakçılık boyutunda artış oldu. Gümrük teşkilatının idari yapısında büyük değişikliğe gidilerek 29/12/1931 tarihinde “Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti” kurularak Bakanlık merkez birimi “Gümrükler Umum Müdürlüğü”olarak tekrar teşkilatlandı. Daha sonra Bakanlıkların yeniden düzenlenmesi ile 1983 yılında “Maliye ve Gümrük Bakanlığı” altında “Gümrükler Genel Müdürlüğü” görevlerine anılan Bakanlık altında 1993 yılına kadar devam etti. 02.07.1993 yılında Maliye Bakanlığından ayrılarak Başbakanlığa bağlı Gümrük Müsteşarlığının adı altında “Gümrükler Genel Müdürlüğü” görevlerine devam etti. Bakanlıkların yeniden düzenlenmesi ile 2011 yılında Gümrük ve Ticaret Bakanlığının altında “Gümrükler Genel Müdürlüğü” adı ile görevlerini sürdürmekte olup 2018 yılında bakanlığın adı Ticaret Bakanlığı olarak değiştirilerek anılan genel müdürlük görevlerini Osmanlı İmparatorluğundan bu güne sürdürmektedir.
Görevleri
Gümrükler Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır
Gümrük rejimlerinin uygulanması,
Elektronik gümrük işlemlerinin yürütülmesi,
Gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasına yönelik işlemler,
Gümrük tarifesine yönelik işlemler,
Gümrük kıymeti ve uzlaşma işlemleri dahil gümrük vergilerine ilişkin işlemler,
Vergi kayıp ve kaçakları ile alacaklarının tahsiline ilişkin işlemler,
Gümrük idarelerinin açılması ve kapatılması,
Gümrük laboratuvarları ile ilgili işlemler,
Menşe kurallarının gümrük idarelerinde uygulanmasına ilişkin işlemler,
Muafiyet ve hızlı kargo işlemleri,
Sınır ticareti ve serbest bölgeler ile ilgili gümrük işlemleri,
Fikri ve sınai mülkiyet hakları kapsamında gümrük uygulamaları,
Yukarıda bahsedilen işlemlerle ilgili mevzuat hazırlanması,
Dış Ticaret İşlemlerinin yürütülmesinde sanayici, ihracatçı ve ithalatçılara müşavirlik hizmeti veren Gümrük Müşavirleri ile ilgili işlemleri yürütmek.
Gümrükler Genel Müdürlüğünün resmi olarak logosunun kullanılmadığı Ticaret Bakanlığının kurumsal kimlik kılavuzunda yer verilmese de Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü bağlantı gümrük teşkilatında görevli gümrük müdürü, gümrük muhafaza kaçakçılık ve istihbarat müdürü, gümrük müdür yardımcısı, bölge amiri, kısım amiri, şef, muayene memuru, muhafaza memuru, kaptan, makinist, gemi adamı, veri hazırlama ve kontrol işletmeni, memur, icra memuru, ambar memuru, satış memuru, veznedar unvanlarında görevli personel kullanmakta olup kılık kıyafet yönetmeliği ekinde yer almaktadır 27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Eski Genel Müdürler Cumhuriyet Tarihi
BAĞLILIĞI DÖNEMİN UNVANI GÖREV YAPTIĞI TARİHLER
ADI SOYADI
Maliye Vekâleti Rüsûmat Müdiri Umumisi İlk TBMM yılları – 1924
Kemaleddin Bey
Maliye Vekâleti Rüsûmat Müdiri Umumisi 1924 – 1927
Adil Bey (Süleyman Adil OKULDAŞ)
Maliye Vekâleti Rüsûmat Müdiri Umumisi 1927-1931
İhsan Rifat Bey
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1932-1935
Cemil Ethem Bey
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1935-1939
Mahmut Nedim GÜNDÜZALP
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1940-1944
İsa Pertev DURU
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1944-1952
Celâdet BARBAROSOĞLU
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1952-1958
Sabahattin TANMAN
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1958-1960
Fethi AŞKIN
Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Gümrükler Umum Müdürü 1960-1962