Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti, 12 Şubat 1918'de Ukrayna Halk Cumhuriyeti (UPR) hükûmetinin Brest-Litovsk Antlaşması kapsamında İttifak Devletleri ile yaptıkları Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin sınırlarını tanıyan antlaşmadan üç gün sonra varlığını Ukrayna Halk Sovyetleri Cumhuriyeti'nin federal bir cumhuriyeti olarak ilan eden bir Sovyet cumhuriyetiydi.[1] Ancak bu Sovyet cumhuriyeti, ilan edildiğini belirtir. Lenin ve Yakov Sverdlov cumhuriyeti desteklemedi.[2] Elena Stasova gibi diğer bazı Bolşevikler ise Sovyet Cumhuriyetinin yöneticilerine en iyi dileklerini içeren bir telgraf gönderdi.[3]
Yaşanan kafa karışıklığın sebebi Cumhuriyetin geleceği ile alakalıydı. Başlangıçta, Rusya'nın merkezi hükûmeti, Cumhuriyetin, Brest-Litovsk Antlaşması uyarınca Ukrayna Halk Cumhuriyeti adı altında Almanların ve Avusturyalıların bu bölgeye ilerlemesini engelleyeceğini umması nedeniyle bağımsız bir Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti'nden yanaydı. Ancak bölgeyi Ukrayna'dan koparmak Bolşevikler arasında tartışma konusuydu.
Esasen Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti bağımsız bir devlet değildi ve iki farklı hükûmete bağlıydı: Sovyet Rusya (Tüm Rusya Merkez Yürütme Komitesi) ve Ukrayna Merkez Yürütme Komitesi. Bununla birlikte, karşı-devrimle mücadele etmek için hızlı kararlar alma ihtiyacı, Donetsk Halk Komiserleri Konseyi-Krıvıy Rih'in, Donbas'ta aktif olan Kızıl Muhafız birliklerinin yamalı hale gelen çalışmalarını koordine etme yetkisiyle kendini bağımsız Genelkurmay Başkanlığını kurmasına yol açtı (bu ekiplerden biri Nikita Kruşçev adlı genç bir boru tesisatçısı tarafından yönetiliyordu).
Donetsk-Krivoy Rog Sovyet Cumhuriyeti, Donbas, Harkiv, Yekaterinoslav ve Herson Valiliklerinin bir kısmı dahil olmak üzere komşu Ukrayna Halk Cumhuriyeti'nin güneyindeki toprakları talep etti.[4] Başlangıçta cumhuriyetin başkenti Harkiv şehriydi, ancak daha sonra Kızıl Muhafızların geri çekilmesiyle Luhansk'a taşındı.[5] Yeni oluşturulan hükûmet, Ukrayna Genel Sekreterliği ve Halk Sekreterliği'nin yetkisine meydan okudu. Bazı komiserler, Ukrayna'daki bir başka Bolşevik hükûmetinde, Halk Sekreterliği'nde sekreter olarak görev yaptı.
Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti, Sovyet Ukrayna'nın bağımsızlığının ilan edildiği 20 Mart 1918'de İkinci Tüm Ukrayna Sovyetleri Kongresi'nde dağıtıldı.[6] Bölge Ukrayna'nın en sanayileşmiş bölgesiydi ve bu nedenle de Ukrayna'daki Bolşeviklerin %60'ı Donbas kökenliydi. Lenin için bu bölge hem Almanlara karşı mücadelenin katalizörü, hem de daha sonra Ukrayna'da uygulanacak tüm Bolşevik politikalarının ana kanalı olacaktı.
Bölge, etnik saiklere göre Ukrayna'ya verilmemişti çünkü Donbas proletaryası çoğunlukla Büyük Rus kökenliydi ve Rusya'nın genel nüfusunun dengeli bir kesitini temsil ediyordu. Donbas'ın Ukrayna'ya vermenin asıl nedeni, Rusya'nın güneyindeki büyük bir endüstriyel güç merkezi statüsü olmadan Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin büyük bir proleter nüfusu olmayan, neredeyse tamamen tarıma dayalı bir bölge olacak olmasıydı. O zamanlar Bolşevikler, çoğu Ukraynalı çiftçinin, özellikle de hali vakti yerinde olanlar hakkında şüpheciydiler. Donbas'ı Ukrayna ile bir araya getirmek, doğmakta olan cumhuriyette sadık bir sınıfa sahip olma girişimiydi.
Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti, ne uluslararası alanda ne de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) tarafından tanınmayı başaramadı ve Mart 1918'de imzalanan ikinci Brest-Litovsk Antlaşması'na göre kaldırıldı.[7]
Hükümet
İlk hükümet
Başkan – Fyodor Sergeyev ("Artyom")
İçişleri Halk Komiserliği – S. Vasilchenko
Mali İşler Halk Komiserliği – Valeriy Mezhlauk
Halkın Çalışma Komiserliği – B. Magidov
Ulusal Aydınlanma için Halk Komiserliği – M. Zhakov
Hukuk İşleri Halk Komiserliği – V. Filov
Askeri İşlerden Sorumlu Halk Komiserliği – Moisei Rukhimovich
Devlet Kontrolü Halk Komiserliği – A. Kamensky
İkinci hükümet
Bir hükûmet krizi ve 29 Mart 1918'de Vasilchenko, Zhakov ve Filov'un istifasının ardından Sovnarkom (Halk Komiserleri Konseyi), Harkiv'den Luhansk'a taşındı.[8]
Başkan – Fyodor Sergeyev ("Artyom")
Başkan Yardımcısı – Yu. Lutovinov ("İvan")
İçişleri Halk Komiserliği – I. Yakimovich
Maliye Halk Komiserliği – Valeriy Mezhlauk
Halkın Çalışma Komiserliği – B. Magidov
Halkın Aydınlanma Komiserliği – Ya. istomin
Adalet Halk Komiserliği – A. Chervyakov
Tedarik Halk Komiserliği – I. Alekseyev ("Koom")
Askeri İşlerden Sorumlu Halk Komiserliği – Moisei Rukhimovich
Devlet Kontrolü Halk Komiserliği – A. Kamensky
Posta ve Telgraf Halk Komiserliği – Innokentiy Kozhevnikov
Kamu Malları Halk Komiserliği – A. Puzyryov
Sovnarkom İşleri Direktörü – A. Povzner
Dış politika
Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti'nin yabancı ülkelerle ve onların temsilcileriyle temasları vardı.[9] Gerçek şu ki, 1917'ye kadar Harkiv'de birkaç konsolosluk vardı: Fransa, İran, Belçika, İsveç, Büyük Britanya.[10][11][12] Devrimin başlamasıyla birlikte bazı konsolosluklar çalışmalarını durdurdu, ancak Donbas'ta para yatırılan büyük işletmelerin (başta Fransa, Belçika, Büyük Britanya) olması nedeniyle konsolosluklar çalışmalarına devam etti ve vatandaşlarının yatırımları korumaya çalıştı.[13] Fransız konsolosunun Sovyet Cumhuriyeti liderliği ile aktif temas halinde olduğu biliniyor. Bölge komitesi birkaç kez Belçika konsolosluğunun Donbas'taki Belçikalı yatırımcıların haklarının korunmasıyla ilgili itirazlarını kabul etti.[14]
Günümüz
2014'te başlayan Donbas Savaşı sırasında 5 Şubat 2015'te tanınmayan ayrılıkçı Donetsk Halk Cumhuriyeti'nin (DPR) yasama organını kendisini Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti'nin halefi ilan etti.[15] Donetsk-Krıvıy Rih Sovyet Cumhuriyeti'nin kurucusu Fyodor Sergeyev ise Donetsk Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu olarak ilan edildi.[16]
