Dispanser, ayakta tedavisi yapılabilecek durumdaki hastaların, ufak çapta tedavi edilerek, karşılığında ücret talep edilmeyen veya az ücret alınan bakım evi. Hastaneden başlıca farkı, dispanserlerde yatak bulunmaması hastaların yatmadan teşhis ve tedavi edilmeleridir. Gerekirse kan, idrar tahlili, aşı yapılır, röntgen filmi çekilir. Dispanserler, devlet dispanserleri, özel üniversiteler, dernekler, sigorta şirketleri tarafından ücretli veya ücretsiz olarak işletilirler. Geçmişte dini organizasyon ve gönüllüler tarafından verilen hasta hizmetleri günümüzde doktor, cerrah, hemşire, ebe, eczacı gibi sağlık profesyonelleri tarafından verilmektedir.
İlk dispanserler Avrupa'da çeşitli yardım kuruluşlarınca açılmıştır. On dokuzuncu yüzyılda bu merkezlerin sayısı artmış, imkanları gelişmiştir.
Dispanser kelimesi ilk zamanlar ilaçların ve tedavi esaslarının bulunduğu yer için kullanıldı. Zamanla tıp dilinde, ayakta tedavi edilebilecek hastaların teşhis ve tedavileri için kullanılan yer anlamını aldı.
Bazı dispanserler bir poliklinik gibi her çeşit hastalığın muayenesi yapılan, çeşitli mütehassısların çalıştığı bir genel hizmet merkezi durumundadır. Mesela bir sosyal sigortalar kurumu dispanserlerinde bütün tıp dallarında mütehassıslar görev almışlardır.
Bazıları ise bir tek hastalığı tedavi maksadı güden belirli bir dalda sağlık hizmetinin görüldüğü yer durumundadır. Bunların başında verem savaş dispanserleri, zührevi hastalıklar dispanserleri gelir.
Türkiye'de devlet eliyle açılan dispanserlerin çoğu tek ihtisas sahası olan dispanserlerdir. Verem dispanserleri, verem hastalığının yayılmasını engellemiş ve halkın korunmasını sağlamıştır. Devlete ait dispanserlerin yanında, kamu kuruluşlarına ait dispanserler ve çeşitli yardım kuluşlarına ait özel dispanserler de kurulmuştur.
Dispanserler ilk defa başvuran hastanın teşhis ve tedavisiyle uğraşmakla kalmaz, hastaları tıbbi kontrol altında tutmak, düzenli kayıt sistemiyle hastalığın gelişmesini takip etmek ve tedaviyi buna göre tespit etmek suretiyle geniş ve uzun süreli bir sağlık hizmeti sunar.
