Dina Vadimovna Belenkaya (Rusça: Дина Вадимовна Беленькая; d. 22 Aralık 1993), Kadın Büyükusta (WGM) unvanına sahip Rus asıllı İsraillisatranç oyuncusu ve Twitch yayıncısıdır. Sankt-Peterburg'da dört kez kadınlar şampiyonu oldu ve Petersburg'u Rusya Kadınlar Takım Şampiyonası ve Avrupa Kadınlar Satranç Kulübü Kupası'nda temsil etti. En yüksek FIDE derecesi 2364'tür.
Belenkaya'ya satranç oynamayı üç yaşındayken yerel bir çocuk satranç koçu olan annesi öğretti. Gençler düzeyinde sınırlı başarılara rağmen Belenkaya, 2011 yılında 17 yaşındayken Rusya Kadınlar Şampiyonası Birinci Ligi'nde kazandığı zaferle başlayarak yetişkin yarışmalarında daha fazla başarı elde etti. Fransa'daki açık turnuvalarda 2014'ten itibaren üç yıl üst üste normlara ulaştıktan sonra 2016'da Kadın Büyükusta unvanını kazandı. WGM normlarının üçü için de puan gerekliliğini aştı ve bu turnuvaların her birinde Uluslararası Usta (IM) normlarını da kazandı. Gerekli olan IM normlarının üçünü de elde eden Belenkaya'nın IM unvanını alabilmesi için 2400 reyting barajına ulaşması gerekmektedir.
Belenkaya'nın en iyi turnuva performansı 2014 Open International d'Echecs d'Avoine'de bronz madalya ve 2557 performans derecesiyle WGM ve IM normlarını kazanmasıydı. Belenkaya, 2019 Avrupa Bireysel Kadınlar Satranç Şampiyonası'nda elde ettiği sonuçla 2021 Kadınlar Satranç Dünya Kupası'na katılmaya hak kazandı. Belenkaya, Mart 2022'de Rusya'dan İsrail'e federasyon değiştirdi.
Belenkaya ve kız kardeşi Asya'nın 2020 yılında açılan TheBelenkaya adlı Twitch ve YouTube kanalları bulunmaktadır. Belenkaya aynı zamanda çevrimiçi ve masa üstü satranç etkinlikleri için düzenli olarak yorumculuk yapmaktadır.
İlk yılları
Dina Vadimovna Belenkaya, 22 Aralık 1993'te St. Petersburg'da doğdu.[1] Annesi Asya Kovalyova, 30 yılı aşkın bir süredir çocuk satranç koçluğu yapmaktadır ve özellikle o zamandan beri Büyükusta (GM) olan ve dünyada 3 numaraya kadar yükselen Anish Giri'nin ilk koçudur. Belenkaya satranç oynamayı üç yaşında annesinden öğrendi ve beş yaşında yarışmaya başladı. 10 yaşındayken, annesiyle aynı satranç kulübünde antrenörlük yapan FIDE Ustası (FM) Andrey Praslov ile çalışmaya başladı.[2][3][4][5]
Satranç kariyeri
2007-2014: Rusya Birinci Ligi galibiyeti ve ilk IM normu
Belenkaya ilk FIDE derecesini Nisan 2007'de 13 yaşındayken, Ocak ayında Winter on Petrograd Side Open'a katıldıktan sonra 1872'den başlayarak kazandı.[6][7] Bir sonraki ay ilk kez St Petersburg Kadınlar Şampiyonası'nda oynadı.[8] Belenkaya, Ekim 2008'de 14 yaşındayken Lüdmila Rudenko Memorial Women's Open'daki iyi performansının ardından 2000 reytinge ulaştı ve 2242 gibi çok daha yüksek bir ortalama reytinge sahip rakiplerine karşı 4/8'lik bir skor elde etti.[9] Yıl sonunda 18 yaş altı kızlar St. Petersburg Şampiyonası'nı 6½/9 puanla birinci olarak tamamladı.[10][11][12]
Belenkaya ilk olarak 2010 yılında 2100 reytinge ve 2011 yılı sonunda 2200 reytinge ulaştı. Kendisine 2010 yılında Kadın FIDE Ustası (WFM) unvanı verildi.[13] 2011'deki en iyi sonucunu Şubat ayında 17 yaşındayken İvanovo'da düzenlenen Rusya Kadınlar Şampiyonası Birinci Ligi'ni kazanarak aldı. Ortalama reytingi 2192 olan rakiplerine karşı 8/9 puan aldı. Performans derecesi 2543'tü ve Maria Fominykh, Inna Ivakhinova ve Daria Charochkina gibi 2300'ün üzerinde dereceye sahip oyunculara karşı üç galibiyet elde etti. Bu Birinci Lig'in son edisyonuydu.[14][15] 2012 yılında Belenkaya, Rusya Kupası kadınlar ikinci etabını 5½/9 puanla, hepsi de çok daha yüksek puanlı olan Olga Girya, Aleksandra Goryachkina ve Ekaterina Timofeeva'nın ardından dördüncü sırada tamamladı.[16]
Belenkaya 2014'ün ortalarına kadar 2200'lerin altındaki reytingini korumaya devam etti. 2013 yılının başlarında, Paul Keres Anma Festivali'nin IM grubunda 2470 puanlı Estonyalı Büyükusta Igor Shvyrjov'u yendi.[17] Rusya 21 yaş altı kızlar şampiyonasında kazandığı bronz madalyanın ardından ilk kez Avrupa Bireysel Kadınlar Satranç Şampiyonasına katıldı.[18]Belgrad'daki turnuvada, 2454 puanlı Alman Uluslararası Usta (IM) Elisabeth Pähtz'a karşı aldığı açılış turu galibiyeti ile 5/11 puan aldı.[19][20] Belenkaya, 2011'den bu yana ilk önemli reyting artışını Ağustos 2014 rating döneminde iki turnuvadan 100'ün üzerinde reyting puanı kazanarak 2329'a yükseldi ve Kadın Büyükusta (WGM) unvanı için gerekli olan 2300 eşiğinin üzerine çıktı.[21] İlk olarak, Avrupa Bireysel Kadınlar Satranç Şampiyonası'nda ortalama 2321 puanlı rakiplerine karşı 5½/11 eşit puanla 30 puan kazandı. Bu sonucu Fransa'da düzenlenen Open International d'Echecs d'Avoine'de iki Büyükusta Maxime Lagarde ve Alon Greenfeld'in arkasında bronz madalya kazanarak takip etti. Dört Uluslararası Ustaya karşı kazandığı zaferlerle öne çıkan 2557 performans derecesiyle 7/9 puan aldı. Tek mağlubiyetini turnuvanın galibi Lagarde'a karşı aldı.[22][23] Toplamda 76 reyting puanı kazandı. Ayrıca, gerekli olan 5½ puanın çok üzerinde puan alarak ilk WGM normunu ve ilk IM normunu kazandı.[24][25]
2015-günümüz: Kadın Büyükusta unvanı ve kalan IM normları
Belenkaya, yetişkinlik kariyerinin büyük bölümünde reytingini 2250 ile 2350 arasında tuttu. 2015'in ilk yarısında reytinginin 2213'e kadar düşmesine neden olan bir dizi kötü sonucun ortasında, Mart ayında Petersburg Kadınlar Şampiyonasını ilk kez kazanarak iyi bir sonuç elde etti. İkinci Alina Balaian'ın ½ puan önünde 7½/9 puan aldı.[26][27] Yılın ikinci yarısında Belenkaya kaybettiği tüm reyting puanlarını geri kazandı ve 2352 ile yeni bir zirve reytinge ulaştı. En büyük reyting artışını yine Ağustos ayında, Rusya Kadınlar Şampiyonası Yüksek Ligi'nde 30 puan ve Fransa'daki Festival International de Condom'da 62 puan kazanarak gerçekleştirdi.[28] Son turnuva on oyunculu bir round-robin turnuvasıydı. En düşük puanlı oyuncu olmasına rağmen 6/9 puan alarak Moldovalı IM Serghei Vedmediuc'un ardından ikinci oldu. Hem ikinci WGM normunu hem de ikinci IM normunu kazandı, bunlardan ilki gerekenden ½ puan daha fazlaydı.[29][30][31]
Belenkaya, 2016 yılında Kadın Büyükusta unvanına layık görüldü. Üst üste ikinci kez, Festival International de Condom'da hem WGM normu hem de IM normu kazanarak WGM unvanını perçinledi. En düşük puanlı ikinci oyuncu olarak, 6/9 puanla diğer üç oyuncuyla birlikte birinci oldu, ancak eşitlik bozma kriterleri nedeniyle dördüncü oldu.[32] Aldığı puan WGM normu için gerekli puandan 1 puan daha yüksekti.[33] Belenkaya, 2017 yılında Moskova Açık B'de Oksana Gritsayeva ve Alina Kashlinskaya'nın ardından turnuvanın kadınlar klasmanında bronz madalya kazandı.[34][35] Yıl sonunda, Rusya Kadınlar Kupası'nda yarı finale yükselerek bir bronz madalya daha kazandı. Elena Tomilova'ya kaybetmeden önce ilk turda Alexandra Makarenko'yu eledi.[36][37]
Belenkaya, 2017 yılında FIDE Etik Komisyonu tarafından 2015 Avrupa Bireysel Kadınlar Satranç Şampiyonası sırasında Mihaela Sandu'ya karşı "pervasız ve haksız" bir hile suçlamasında bulunduğu için kınandı.[38][39][40]
2018'in başlarında Belenkaya, İrlanda'da düzenlenen altı turluk derecelendirilmemiş bir İsviçre turnuvası olan Bunratty Masters'ta İngiliz Büyükusta Luke McShane'i mağlup etti. O zamanki reytingi 2643 olan McShane, Belenkaya'nın yendiği en yüksek reytingli oyuncudur.[41][42] Belenkaya'nın 2018'deki en iyi turnuva performansları arasında St Petersburg Kadınlar Şampiyonasını ikinci kez kazanması ve Sırbistan Kadınlar Liginde 42 reyting puanı elde etmesi yer aldı.[43][44][45] Ertesi yılın başlarında Şubat 2019'da 2364 ile en yüksek reytingine ulaştı. 2019'daki en iyi sonuçlarından biri, Antalya'da düzenlenen Avrupa Bireysel Kadınlar Satranç Şampiyonası'nda 7/11 puan alarak 22. sırada bitirmesi ve açılış Kadınlar Dünya Kupası için 14. ve son eleme noktasını kazanması oldu. Etkinlik sırasında Nataliya Buksa, Evgenija Ovod ve Sophie Milliet olmak üzere üç Uluslararası Ustayı son iki turda mağlup etti.[46][47]
Belenkaya, Petersburg Kadınlar Şampiyonası'nı 2020 ve 2021'de üçüncü ve dördüncü kez kazanarak kent tarihinde kadınlar arasında en çok turnuva kazanan altıncı isim oldu.[48] 2021'deki açılış Kadınlar Dünya Kupası'nda Belenkaya 103 yarışmacı arasında 66. sıradaydı. İlk turda 63. sıradaki Teodora Injac tarafından her iki klasik oyununu da kaybederek elendi.[49] Belenkaya, Mart 2022'de federasyonunu İsrail olarak değiştirdi.[50]
Takım müsabakaları
Ulusal etkinlikler
Belenkaya, 2015 yılından bu yana altı kez Rusya Kadınlar Takım Şampiyonasında yarıştı. Petersburg takımı SDYUSSHOR SHSH'yi temsil ederek 2015 yılında Anastasia Bodnaruk, Evgenija Ovod ve Alina Balaian ile birlikte on takımlı turnuvada gümüş madalya kazandı. Bu sonuç onlara aynı yıl Avrupa Kulüpler Kupası'nda da bir yer kazandırdı.[51] Belenkaya bireysel olarak iyi bir performans gösteremedi, 3/7 puan aldı ve 9 reyting puanı kaybetti.[52][53] Belenkaya, sonraki beş Rusya Kadınlar Takım Şampiyonasında reyting puanları kazanarak etkinlikte daha iyi bir performans sergiledi. Takım 2016'da yine benzer bir oyuncu grubuyla gümüş madalya kazandı, sadece Balaian'ı yedek tahtaya aldı ve yerine Anna Styazhkina'yı getirdi. Belenkaya, 5/8 puan aldı ve 10 reyting puanı kazandı.[54][55] Takım sadece 2017 ve 2018'de bronz madalya kazanırken, Belenkaya o yıllarda 5/7 ve 6/8 puan alarak sırasıyla 16 ve 11 reyting puanı kazandı.[56][57][57][58] Takım 2019'da tekrar gümüş madalya kazandı.[59] 2021'de madalya kazanamasalar da Belenkaya, etkinlikteki en iyi derecesi olan 2434'lük bir performans derecesine sahip oldu ve 37 reyting puanı kazandı.[60]
Uluslararası etkinlikler
Belenkaya aynı zamanda Avrupa Kadınlar Kulüpler Kupası'nda da "SDYUSSHOR SHSH" takımında oynadı. 2015 yılındaki turnuvayı, on iki takım arasında yedinci sırada tamamladı.[61] Ertesi yıl 2016'da bu kez on dört takım arasında yine yedinci sırada yer aldılar.[62] Ulusal yarışmada olduğu gibi, Belenkaya ikinci kez katıldığı yarışmada daha iyi bir sonuç elde etti. 2015'te 3½/7 puan alarak reyting puanı kaybeden Belenkaya,[63] 2016'da 4½/7 puan alarak reyting puanı kazandı.[64] Belenkaya'nın en iyi takım sonucu, yarışmanın iki gruplu altı takımlı round-robin aşaması ve grupların round-robin sıralamasına göre belirlendiği üç gruplu dört takımlı iki turlu eleme aşaması olarak ikiye ayrıldığı 2018 yılında geldi. Takım, en üst eleme grubuna katılmaya hak kazandı ve grubu dördüncü sırada tamamladı.[65][66] Belenkaya hem 2018 hem de 2019'da reyting puanı kaybetmesine rağmen, daha yüksek reytingli oyuncular Stavroula Tsolakidou ve Zhansaya Abdumalik'e karşı kazandığı zaferler, takımının her iki durumda da açılış turu kuralarını kazanmasına yardımcı oldu.[67][68]
Kişisel hayatı
Belenkaya, Petersburg Devlet Politeknik Üniversitesi Uygulamalı Dilbilim bölümünden 2018 yılında mezun oldu. Rusça, İngilizce ve Fransızca olmak üzere üç dil bilmektedir. Fransa'da iki dönem geçirdi ve bu süreçte Fransızcasını geliştirdi.
Kaynakça
^"Дина Беленькая" [Dina Belenkaya]. ChessBase Russia (Rusça). 7 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2022.
^"Dina Belenkaya". Chess Federation of Russia (Rusça). 22 Aralık 2021. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
^Crowther, Mark (20 Temmuz 2015). "14th Condom Open 2015". The Week in Chess. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
^"Condom fait son Festival" [Condom makes its Festival]. Fédération Française des Échecs (Fransızca). 21 Temmuz 2015. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
^Crowther, Mark (18 Temmuz 2016). "15th Condom IM 2016". The Week in Chess. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.