Beylerce, Ünye

Beylerce
Mahalle
Harita
Mahallenin haritadaki yeri
Ordu
Ordu
Koordinatlar: 40°57′58″N 37°11′46″E / 40.966°K 37.196°D / 40.966; 37.196
Ülke Türkiye
İlOrdu
İlçeÜnye
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[1]
İhtiyar heyeti[1]
Nüfus
 (2000)[1]
712
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0452
Posta kodu52300
Resmî site
[2]

Beylerce, Ordu ilinin Ünye ilçesine bağlı bir mahalledir.

Yerleşim

Ünye ilçesi topraklarının güneydoğu kesiminde yer alan eski Alivera köyü, bugünkü Beylerce mahallesi, dağınık bir yerleşmeye sahiptir ve evler köyün geniş bir alanına yayılır. Akraba olan kişilerin evleri birbirine yakın olsa da bazı yerlerde iki ev arasında birkaç yüz metrelik mesafe vardır. Evlerin yanı başında genellikle meyve bahçesi bulunur. Elma, armut, hurma, kiraz, incir, bu bahçelerde yer alan en yaygın meyve ağaçlarıdır. Birden fazla ama genelde iki katlı olan evlerin alt katı ahırdır. Mahallenin merkezi yığma taş sistemiyle inşa edilmiş olan caminin bulunduğu yerir. “Cami yanı” olarak adlandırılan bu merkezde birkaç bakkal ve kahvehane bulunur.

Alivara ya da Beylerce, köy statüsüne sahipken birkaç mahalleden oluşuyordu. Bu mahalleler Merkez, Hatipli, Çatak, Kabalı, Kavaklık ve Hapan adları taşıyordu.

Beylerce'de eskiden ilkokul ve ortaokul bulunuyordu. Eğitimde taşıma sisteminin devreye girmesiyle okul binası mülk olarak Ünye Belediyesi'ne devredilmişti. Bu bina, köylülerin isteği üzerine 2016'da köy konağına dönüştürülmüştür.[2]

Tarihçe

Beylerce köyünün eski adı Türkçe kaynaklarda Ali Varasi (علی واراسی) ve Ali Verasi (علی وراسی) olarak geçer.[3][4][5] Bu adın ne anlama geldiği veya başka bir yer adından değişime uğrayıp uğramadığı konusunda bilgi yoktur.

Ali Verasi, Trabzon eyaletinin Canik sancağında yer alan Fatsa kazasına tabi kazalardan biri olan Meydan'a bağlı bir köydü. 1834 tarihli nüfus tespitine göre köyde 32 hanede 103 erkek yaşıyordu. O dönemde sadece erkek nüfusu sayıldığından köyün gerçek nüfusunu tespit etmek için bir bu kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Sonuç olarak bu tarihte Ali Verasi'de 206 kişinin yaşadığı söylenebilir.[4] Köyde ayrıca 93 Harbi göçmeni olarak bilinen Gürcüler de yaşamaktadır.[6]

Aliverasi, 1928 tarihli köy listesine göre Ordu ilinin Ünye kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. 1935 yılında aynı idari statüye sahip olan köyde 908 kişi yaşıyordu.[7][8]

Beylerce mahallesinin genel görünümü ve "Cami yanı" olarak adlandırılan merkezi. Fotoğraf: Sunay Ereren.
Alivara Irmağı. Ünye kenti yakınlarında Cevizdere köyünden dolayı Cevizdere adını alır. Fotoğraf: Sunay Ereren.

Sonradan Alivera ya da Alivara olarak anılan köyün adı, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 1959 yılında kabul edilen 7267 sayılı kanunla Beylerce olarak değiştirilmiştir.[9] Köyün adı 1955 genel nüfus sayımında Alivera olarak kaydedildiği halde 1960 genel nüfus sayımında bundan dolayı eski adıyla birlikte "Beylerce (Alevre)" olarak verilmiştir.[10][11]

Alivera, idari birim olarak bucak sistemi varken, Ünye kazasının Tekkiraz bucağına bağlıydı.[12] Ordu Büyükşehir Belediyesi'nin sınırları Ordu ili sınırlarına genişletilince, Beylerce köyü 2014 yılında mahalle statüdü almıştır.

Coğrafya

Beylerce mahallesi Ünye ilçesinin güneydoğu kesiminde yer alır. Yakın çevresinde Yağbasan, Fatih, Dizdar, Tekkiraz ve Taşça mahalleleri yer alır. Beylerce'nin merkezi Ordu kentine 105 km, Ünye kentine 28 km uzaklıktadır. Köye, Ünye-Akkuş yolu üzerinden Tekkiraz'dan sapan bir yolla ulaşılır.

Üst kesimi ormanlık bir alanla kaplı olan Beylerce'nin alt tarafından köy sakinlerinin Alivara Irmağı olarak adlandırdığı dere akar. Bu akarsu daha sonra Cevizdere mahallesinden Cevizdere Deresi adını alır ve Ünye’de Karadeniz’e dökülür. Ormanda meyvesiyle de ünlü taflan ağaçları bulunur. Orman ayrıca “tirmit” denilen mantarın yetiştiği alandır. Alivara Irmağı köyün sakinlerinin balık tuttuğu yerdir. Beylerce'de, özellikle bu karasuyun etrafında çok sayıda su kaynak bulunur.

Beylerce'de akraba olan kişilerin evleri birbirine yakın yer alırken, bu bağa sahip olmayanların evleri diğerlerinden uzakta inşa edilmiştir. Fotoğraf: Sunay Ereren.

Beylerce'de, özellikle bugün fındık yetiştirilen yerlerin eskiden beri gelen mevki adları vardır. Bu mevkiler bugün de Kırık, Almaçukur, Bozsırtı, Güney, Gölyanı, Horu, Hocalı, Irmakyanı, Küçükköy gibi adlar anılmaktadır.

Nüfus

Alivara köyünün en erken nüfus bilgisi 1834 tarihli nüfus defterine dayanır. Bu deftere göre köyde 32 hanede kayıtlı 103 erkek yaşıyordu. Osmanlı idaresi 19. yüzyılın sonuna kadar sadece askerlik ve vergi yükümlüsü erkek nüfusu tespit ettiği için, Alivara’nın yaklaşık toplam nüfusunu bulmak için bir bu kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Bu hesapla bu tarihte Alivara köyünde 206 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Hane başına ortalama 6,43 kişi düşmesi, köyün görece kalabalık aile yapısına sahip olduğunu göstermektedir. Bu tarihteki Aliverası ya da Alivarası olarak kaydedilmiş olan köy, nüfus açısından Ağcaalan’dan sonra Meydan kazasının ikinci büyük köyüydü. Aliverası köyünde Hatib Salih Efendi, Hacıalizade, Karaömeroğlu, Cebecioğlu, Uzunalioğlu, Osmanoğlu, Hacıalioğlu, İlyasoğlu, Gemicioğlu, Bazlamaoğlu, Karındaşıoğlu, Karaoğlu, Mollaoğlu, Cebecioğlu, Cebeciosmanoğlu, Tellaloğlu, Conoğlu, Delimustafaoğlu, Conahmedoğlu, İmamoğlu, Küçükoğlu, Velioğlu, Kavazakoğlu, Arazoğlu, Odabaşıoğlu, Hasancaoğlu, Müezzinoğlu, Başıbüyükoğlu, Musluoğlu aileleri yaşıyordu.[4]

Alivarası birkaç kaynakta, 19. yüzyılın son çeyreğinde 93 Harbi göçmeni olarak bilinen Müslüman Gürcülerin yerleştiği köylerden biri olarak geçer. Bununla birlikte göçmenlerin köyün boş arazisine mi yoksa demografik yapıda meydana gelen değişiklikten dolayı boşalan yerlere mi yerleştirildiğine ilişikin bu kaynaklarda bilgi yoktur. Alivarası köyünü 20. yüzyılın başında Gürcü yerleşmesi olarak veren kaynak da vardır.[6][13][14]

Alivara köyüne yerleşen Gürcü sayısına ilişkin burada referans verilen kaynaklarda bilgi yoktur. Ancak 1935 yılına gelindiğinde köyün nüfusu bin kişiye yaklaşmıştı. 20. yüzyılda en büyük nüfusa 1980 yılında ulaşmış olan köyde bu tarihten sonra köyden kente göçe bağlı olarak köyün nüfusu giderek azalmıştır. Günümüzde Betlerce mahallesinde yaklaşık 350 kişi yaşamaktadır.

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2007 1.264
2000 712
1997 959
1990 1.090[15]
1980 1.156[16]
1960 1.007[11]
1935 908[8]
1834 206[4]

Ekonomi

Beylerce’deki başlıca tarımsal üretimi fındıktır ve fındık bir geçim kaynağı olarak yetiştirilir. Bunun yanı sıra, bölgedeki diğer köylerde olduğu gibi mısır, fasulye, diğer sebze ve meyveler başla gelir. Fındık dışındaki tarımsal ürünler ailelerin ihtiyacını karşılamak üzere üretilir. Köyün alışveriş merkezi, eskiden Beylerce köyünün de bağlı olduğu Tekkiraz bucağının merkezi olan Tekkiraz kasabasıdır. Perşembe günler kurulan Tekkiraz pazarı köylülerin başlıca kısa vadeli ihtiyaçlarını karşıladığı yerdir. Ancak asıl alışveriş merkezi Ünye kentidir.

Galeri

  • Beylerce mahallesinin genel görünümü. Fotoğraf: Sunay Ereren.
    Beylerce mahallesinin genel görünümü. Fotoğraf: Sunay Ereren.
  • Beylerce'nin zengin bitki örtüsüne bir örnek. Fotoğraf: Sunay Ereren.
    Beylerce'nin zengin bitki örtüsüne bir örnek. Fotoğraf: Sunay Ereren.
  • Beylerce'nin alt kesiminden Karadeniz'e akan Alivara Irmağı. Fotoğraf: Sunay Ereren.
    Beylerce'nin alt kesiminden Karadeniz'e akan Alivara Irmağı. Fotoğraf: Sunay Ereren.
  • Köylülerin balık tuttuğu Alivara Irmağı. Fotoğraf: Sunay Ereren.
    Köylülerin balık tuttuğu Alivara Irmağı. Fotoğraf: Sunay Ereren.

Kaynakça

  1. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  2. ^ "Beylerce Mahallesi'ndeki köy konağı açıldı"
  3. ^ "1914 tarihli Ünye Haritası" - Erkan-ı Harbiye-i Umumiye[ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ a b c d "Yakup Arzu, "1003 Numaralı Fatsa Nüfus Defteri'nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi" (Yüksek lisans tezi, 2018, s. 215". 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  5. ^ "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 193". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  6. ^ a b "Köyleri-სოფლები"". 2 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2020. 
  7. ^ " Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 83". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2023. 
  8. ^ a b Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  9. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 639.
  10. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  11. ^ a b Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  12. ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  13. ^ Nino Okrostsvaridze, Türkiye’deki Gürcülerde Aile ve Aile Yaşamı (Gürcüce), Tiflis, 2014.
  14. ^ "Nişanyan Yer Adları"
  15. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  16. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1981). "1980 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar