Seçimlerin 2025'te yapılması bekleniyordu ancak göçmenlik politikasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle 7 Temmuz 2023'te dördüncü Rutte kabinesinin dağılmasının ardından erken seçim çağrısı yapıldı.[4] Görevdeki Başbakan Mark Rutte, seçimlerde partisinin lideri olmayacağını açıklayarak siyasetten emekli oldu.[5]
Kesin olmayan sonuçlara göre, seçimler, Özgürlük Partisi'nin (PVV) birinciliği ile sonuçlandı.[6][7]Aşırı sağ olarak nitelendirilen partinin bu başarısı, "İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Hollanda siyasetinde yaşanan en büyük siyasi çalkantılardan biri" olarak tanımlandı.[7][8][9]Frans Timmermans liderliğindeki Yeşil-Sol İttifak (GroenLinks–PvdA) ikinci, bir önceki seçimin birincisi Dilan Yeşilgöz-Zegerius liderliğindeki VVD üçüncü oldu.
PVV, göç karşıtı ve İslam karşıtı politikaları temsil etmektedir.[10] PVV olmadan diğer partiler, GL-PvdA, VVD, NSC ve daha küçük bir partiden oluşan büyük bir çadır koalisyonu mümkün olsa da bu partiler arasında da göç ve vergi politikası konusunda görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Özellikle sol partiler, anlaşmaya varmaları halinde "sığınmacılara karşı daha yumuşak bir tavır" alınmasını istemektedir.[11]
Hükûmet, dört partinin silahlı çatışmalardan kaçan mülteciler için önerilen aile birleşimi sınırlaması üzerinde anlaşmaya varamaması nedeniyle 7 Temmuz 2023 tarihinde istifa etti.[4][13]
Liderlik değişiklikleri
10 Temmuz 2023 tarihinde Başbakan Mark Rutte, VVD'nin baş adayı olarak bir daha aday olmayacağını ve yeni bir kabine oluştuğunda siyaseti bırakacağını duyurdu. Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra, Pieter Heerma (her ikisi de CDA),[14] Attje Kuiken (PvdA), Kees van der Staaij (SGP),[15] dahil olmak üzere diğer parti ve parlamento liderleri de geri dönmeyeceklerini açıkladılar.[16] Bunların dışında Farid Azarkan (DENK),[17] Liane den Haan (bağımsız),[18] Nilüfer Gündoğan (bağımsız)[19] ve Sylvana Simons (BIJ1)[20] de aday olmayacaklarını duyurdular. Jesse Klaver, parlamento üyeliğine devam etmek istese de İşçi Partisi-GroenLinks ittifakının liderliğine aday olmayacağını açıkladı. Ayrıca Temsilciler Meclisi Başkanı Vera Bergkamp yeniden aday olmayacağını açıkladı.[21]
Seçim sistemi
Temsilciler Meclisi geçici yeri genel kurul salonu
Seçim Kanunu'nun C.1, C.2 ve C.3 maddeleri uyarınca Temsilciler Meclisi seçimleri, erken seçim çağrısı yapılmadığı sürece her dört yılda bir Mart ayında yapılır. 150 üyeli Meclis açık listelinispi temsil yoluyla seçilir. Liste başına koltuk sayısı, D'Hondt yöntemi kullanılarak belirlenir. Bir listenin koltuk dağıtımına hak kazanabilmesi için Hare kotasına (1 tam sandalye) eşit veya bu kotayı aşan sayıda oy alması gerekir. Bu durum, %0,67'lik bir seçim barajının olduğu anlamına gelir.[22] Seçmenlerin tercihli oy kullanma seçeneği bulunmaktadır. Bir listeyle kazanılan sandalyeler ilk olarak, tercihli oylarda, Hare kotasının en az %25'ini (gerçekte bir sandalyenin 1/4'ü veya toplam oyların %0,17'sini) alan adaylara, seçim listesindeki sıralamasına bakılmaksızın tahsis edilir. Bir listeden birden fazla adayın bu eşiği geçmesi durumunda sıralamaları alınan oy sayısına göre belirlenir. Kalan sandalyeler adaylara seçmen listesindeki konumlarına göre dağıtılır.[23][24]
Uluslararası medya, sonuçları "İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Hollanda siyasetinde yaşanan en büyük siyasi çalkantılardan biri"[7] ve Özgürlük Partisi'nin (PVV) ezici bir zaferi olarak tanımladı.[25][26][27]Göçmen karşıtı ve İslam karşıtı politikaları nedeniyle [10][28][29] birçok parti Wilders ve PVV ile hükûmet kurmak istemediklerini söylediği için seçim sonuçlarının uzun süreli ve karmaşık koalisyon görüşmelerine yol açması bekleniyor.[11][30]
^Moses, Claire (22 Kasım 2023). "Far-Right Icon Predicted to Win Dutch Elections". The New York Times (İngilizce). ISSN0362-4331. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. Instead, it appeared, the disaffected sought a more dramatic change than usual and gravitated toward Mr. Wilders, delivering a relative landslide for the far right for the first time in a national election for the House of Representatives.
^SCHAART, ELINE; HAECK, PIETER; VELA, JAKOB (22 Kasım 2023). "Far-right leader Geert Wilders wins Dutch election: Exit poll". Politico (İngilizce). SCHEVENINGEN. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. [VVD leader] Yeşilgöz said on Tuesday that she ruled out supporting [PVV leader] Wilders as prime minister if he won the largest share. And Pieter Omtzigt, whose newly formed party [NSC] is projected to win 20 seats, has previously ruled out joining forces with Wilders at all, saying his anti-Islam policies go against freedoms of expression and religion that are enshrined in the Dutch constitution. [GL–PvdA lead candidate] Timmermans has also set himself firmly against supporting Wilders.
.jpg)
