Çaybaşı

Başlığın diğer anlamları için Çaybaşı (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Çaybaşı
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlOrdu
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamTurgay Tarık
 • Belediye başkanıMesut Karayiğit (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam165 km²
Rakım530 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam13.922
 • Kır
-
 • Şehir
12.398
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu52310
İl alan kodu0452
İl plaka kodu52
Resmî site
[1]
YerelNET

Çaybaşı, Ordu ilinin bir ilçesi ve bu ilçenin merkezidir.

Tarihçe

Çaybaşı'nın eski adı Çilader'dir. Nitekim 1642 tarihli avarız defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çilader (چیلادر) şeklinde geçer.[2][3]

Çilader köyü, 1642 tarihli avarız defterinde Ünye'ye tabi Efraz (İfraz) kazasının köylerinden biriydi. 1834 tarihli nüfus defterinde de aynı idari konuma sahipti.[2]

Çilader köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından tarihsel topraklarından göç eden Gürcülerin Ünye kazasında yerleştirildiği köylerden biridir. 1882 yılına gelindiğinde, Acara-i Süfla (Aşağı Acara) bölgesinin Tzoniarisi (წონიარისი) köyünden gelen 38 kişi (17 kadın ve 21 erkek) Çilader köyünde iskan edilmişti. 1910 yılında yapılan nüfus sayımında Çilader veya Cilader köyünün nüfusu, 265'i kadın ve 273'ü erkek olmak üzere, 105 hanede yaşayan 538 kişiden oluşuyordu.[4] Bu nüfusun buraya yerleştirilmiş Gürcüleri de kapsadığı anlaşılmaktadır. Bu sırada Çilader köyü, Trabzon vilayetinin dört sancağından biri olan Canik sancağına bağlı Ünye kazasının sınırları içinde yer alıyordu.

Çilader köyü, 1928 yılında Ünye kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte Ünye kazası Merkez ve Karakuş nahiyelerinden oluşuyordu.[3] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 672 kişiden oluşuyordu.[5] Çilader, 1945 genel nüfus sayımında Çilader bir köy olarak Tekkiraz bucağına bağlanmıştı. Bu sırda Ünye ilçesi, Merkez, Karakuş ve Tekkiraz nahiyelerinden oluşuyordu. Tekkiraz bucak merkezinin nüfusu 582 kişiden oluşurken, Çilader köyünde 786 kişi yaşıyordu.[6] 1955 genel nüfus sayımında Çilader, "Ciladere" şeklinde kaydedilmiştir. Bu sırada bu yerleşim yeni kurulmuş olan Ciladere nahiyesinin idari merkeziydi ve Ciladere nahiyesi 20 köyü kapsıyordu. Tekkiraz nahiyesinin bazı köyleri Çilader nahiyesine bağlanmıştı. Bu sırada Karakuş, Akkuş adıyla kaza olduğu için Ünye kazası Merkez Çilader ve Tekkiraz nahiyelerinden oluşuyordu. Nahiye merkezi Çilader'in nüfusu 946 kişiden oluşuyordu. Çilader nahiyesinin toplam nüfus ise, 18.982 kişiyi kapsıyordu.[7]

Çilader Türkçe olmadığı için yerleşimin adı 1959 yılında kanunla Çaybaşı olarak değiştirilmiştir.[8] Nitekim bucak merkezi, Çaybaşı (Çilâder) olarak kaydedilmişken, bucak olarak Çilader adı korunmuştur.[9] 1965 genel nüfus sayımında ise, bucak Çaybaşı, bucak merkezi de Çaybaşı (Cilader) olarak yazılmıştır. Çaybaşı, 20 Ağustos 1971'de belediye statüsü alarak beldeye dönüştü.[10] 1975 yılında gelindiğinde bucak merkezi Çaybaşı, belediyesi ve postanesi olan bir yerdi. Nüfusu 2.305 kişiden oluşuyordu. Çaybaşı bucağı sınırları içinde 28 köy bulunuyordu ve bu köylerin toplam nüfusu 34.240 kişiden oluşuyordu. Çaybaşı bucağında nüfus açısından en büyük yerleşme Yoğunoluk köyüydü ve köyde 3.586 kişi yaşıyordu.

Çaybaşı, Ünye ilçesine bağlı bucakken, 1990 yılında ilçe ve ilçe merkezi olmuştur. Bu sırada Çaybaşı ilçesi, Akbaba, Devecik, Eğribel, Göksü, İçeribükü, İlküvez, Kapılı, Köklük ve Kurudere olmak üzere dokuz köyü kapsıyordu. İlçe merkezinin nüfusu 6.526 kişi, ilçeninki de 15.195 kişiden oluşuyordu.[11]

Coğrafya

Çilader kasabası, Ordu il merkezine ?  km uzaklıktadır. Çilader ilçesinin kuzey ve doğusunda Ünye ilçesi, batısında İkizce, güneyinde Akkuş ilçe sınırları bulunur. Yüzölçümü 165 km²'dir. İlçe merkezi, Akçay ve Cüri ırmakları arasında yükselen arazi üzerinde kuruludur. Yörede güneye doğru yükselen arazide görünüşe yassı topoğrafya şekilleri hakimdir.

Nüfus

İlçe, 26 mahalleden oluşmaktadır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1990[12] 21.721 6.526 15.195
2000[13] 15.372 4.810 10.562
2007[14] 15.108 4.803 10.305
2008[15] 15.089 4.848 10.241
2009[16] 14.376 4.431 9.945
2010[17] 14.207 4.370 9.837
2011[18] 13.850 4.159 9.691
2012[19] 15.295 5.262 10.033
2013[20] 15.163 15.163 veri yok
2014[21] 13.643 13.643 veri yok
2015[22] 13.127 13.127 veri yok
2016[22] 13.310 13.310 veri yok
2017[22] 12.871 12.871 veri yok
2018[22] 13.922 13.922 veri yok
2019[22] 12.687 12.687 veri yok
2020[22] 12.398 12.398 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Kaynakça

  1. ^ "8/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  2. ^ a b Tuğba Topçu - 19. Yüzyılın İlk Yarısında Ünye Kazasının Nüfusu, s. 11. 7 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek Lisans Tezi
  3. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 193.
  4. ^ Murat Kasap, Batum Muhacirleri, İstanbul, 2018, s. 279, 289, ISBN 978-605-63115-7-4
  5. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 523.
  6. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1945). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). tuik.gov.tr. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022. 
  7. ^ 1955 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1961, s. 427.
  8. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 634". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021. 
  9. ^ "Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 459" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Nisan 2022. 
  10. ^ "Kararnameler" (PDF). Resmî Gazete. 20 Ağustos 1971. 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2022. 
  11. ^ 1990 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1991, ISBN 975-19-0377-7.
  12. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  20. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  21. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  22. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Çaybaşı Nüfusu - Ordu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Ordu Çaybaşı Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar