Žanrovska fikcija, takođe poznata kao popularna fikcija, termin je koji se u trgovini knjigama koristi za fikciona dela napisana sa namerom da se uklope u određeni književni žanr, kako bi se privukli čitaoci i obožavaoci koji su već upoznati s tim žanrom.^[1]

Brojne vodeće književne ličnosti pisale su žanrovsku fantastiku. Džon Banvil objavljuje kriminalističke romane kao što je Bendžamin Blek, a Doris Lesing i Margaret Atvud us pisale naučnu fantastiku. Žorža Simenona, tvorca Magreovih detektivskih romana, Andre Žid je opisao kao „najromantičnijeg romanopisca francuske književnosti“.^[2]

Glavni žanrovi su kriminalistički, fantazija, romansa, naučna fantastika, vestern, inspirativni, istorijska fantastika i horor. Književna kritika je u većoj meri komercijalno orijentisanu žanrovsku fantastiku odbacila je kao loše napisanu.^[3]

U izdavačkoj industriji termin „kategorija beletristika“ često se koristi kao sinonim za žanrovsku fantastiku, pri čemu kategorije služe kao poznati naslovi polica u odeljku beletristike u knjižari, kao što je vestern ili misterija.

Nekim odraslim obožavaocima je neugodno da čitaju žanrovsku fantastiku u javnosti.^[4] Neki autori poznati po književnoj fikciji pisali su romane pod pseudonimima, dok su drugi koristili žanrovske elemente u književnoj fikciji.^[5][6][7]

Procenjuje se da je romansna fantastika na američkom tržištu knjiga 2007. godine imala udeo od 1,375 milijardi dolara. Religija/inspirativna literatura usledile su sa 819 miliona dolara, naučna fantastika/fantazija sa 700 miliona dolara, misterija sa 650 miliona dolara, a zatim klasična književna fantastika sa 466 miliona dolara.^[8]

Žanr je počeo kao sistem klasifikacije starogrčke književnosti. Poezija, proza i drama imali su specifične proračunate stilove koji su se odnosili na temu priče. Među žanrovima bili su ep u poeziji i tragedija i komedija za drame.^[9] U kasnijim periodima razvijaju se i drugi žanrovi poput viteške romantike, opere i prozne fantastike.

Iako se na roman često gleda kao na moderni žanr, Ian Vat u delu The Rise of the Novel (1957) sugeriše da je roman prvi put nastao početkom 18. veka.^[10] Roman je opisan i kao da poseduje „kontinuiranu i sveobuhvatnu istoriju od oko dve hiljade godina“, iz vremena klasične Grčke i Rima.^[11]

„Romansa“ je usko povezani dugi prozni narativ. Valter Skott ju je definisao kao „fiktivnu pripovest u prozi ili stihu; čiji se interes bazira na čudesnim i neobičnim incidentima“, dok su u romanu „događaji prilagođeni uobičajenom toku ljudskih događaja i savremenom stanju u društvu“.^[12] Međutim, mnoge romanse, uključujući istorijske romanse Skota,^[13] Emili Bronteove Orkanske visove,^[14] i Herman Melvilovog Mobi Dika,^[15] takođe se često nazivaju romanima, a Skot opisuje romansu kao „srodan pojam“. Romansu, kako je ovde definisana, ne treba mešati sa žanrom fikcije ljubavne romanse ili ljubavnog romana. Većina evropskih jezika ne prave razliku između romanse i romana: "a novel is le roman, der Roman, il romanzo".^[16]

Žanrovska fantastika se razvila iz različitih podžanrova romana (i njegove „romansne“ verzije) tokom devetnaestog veka, zajedno sa rastom masovnog marketinga fantastike u dvadesetom veku: to uključuje gotički roman, fantaziju, naučnu fantastiku, avanturistički roman, istorijsku romansu i detektivski roman. Neki naučnici vide preteče žanrovsko-fantastičnih ljubavnih romana u književnoj fikciji 18. i 19. veka, uključujući sentimentalni roman Samjuela Ričardsona Pamela, ili Vrlina nagrađena (1740) i romane Džejn Ostin poput Ponosa i predrasude (1813).^[17]

Slede neki od glavnih žanrova koji se koriste u savremenom izdavaštvu:

Kriminalistička fantastika je književni žanr koja fikcionalizuje kriminal, njehovo otkrivanje, kriminalce i njihove motive. Obično se razlikuje od glavne struje fikcije i drugih žanrova kao što su istorijska fantastika ili naučna fantastika, mada su granice nejasne. Kriminalistička fantastika ima više podžanrova,^[18] uključujući detektivsku fikciju (kao što je hodanit), sudsku dramu, misterioznu fikciju i legalne trilere. Neizvesnost i misterija su ključni elementi žanra.

Fantazija je žanr fikcije koji koristi magiju ili druge natprirodne elemente kao glavni element radnje, teme ili postavke. Mnoga dela unutar žanra odvijaju se u zamišljenim svetovima gde su magija i magična bića česta pojava. Fantazija se generalno razlikuje od žanrova naučne fantastike i horora očekivanjem da se drži podalje od naučnih i jezivih tema, mada postoji veliko preklapanje među njima, a svi su podžanrovi spekulativne fantastike. Fantastična dela često imaju srednjovekovno okruženje.

Ljubavni roman ili „romantični roman“ prvenstveno se fokusira na vezu i romantičnu ljubav dvoje ljudi, i mora imati „emocionalno zadovoljavajući i optimističan kraj“.^[19] Postoje mnogi podžanrovi ljubavnog romana, uključujući fantaziju, istorijsku i naučnu fantastiku, istopolnu romantičnu fikciju i paranormalnu fikciju.

Postoji književno fikcioni oblik romantike, koji je Valter Skot definisao kao „fiktivni narativ u prozi ili stihu; čiji se interes okreće čudesnim i neobičnim incidentima“.^[20]

Prema podacima Romantičarskih pisaca iz Amerike,^[21] najpopularniji podžanrovi su: romantična napetost, savremena ljubav, istorijska ljubav, erotska ljubav, paranormalna ljubav, romansa za mlade odrasle i hrišćanska romansa

• Ostalo: Inspirativna romansa, savremena romansa, ženska fikcija.

Naučna fantastika je žanr spekulativne fikcije koja se bavi maštovitim konceptima kao što su futuristička nauka i tehnologija, svemirska putovanja, putovanje kroz vreme, putovanja brža od svetlosti, paralelni svemiri i vanzemaljski život. Naučna fantastika često istražuje potencijalne posledice naučnih i drugih inovacija, a nazvana je „literaturom ideja“.^[22] Obično izbegava natprirodno, a za razliku od srodnog žanra fantazije, istorijski priče naučne fantastike su imale za cilj da imaju barem privid naučno zasnovane činjenice ili teorije u vreme kada je priča nastala, mada je ova veza postala slaba ili nepostojeća u velikom delu naučne fantastike.^[23][24][25]

• Медији везани за чланак Žanrovska fikcija на Викимедијиној остави