Stari grad Cazin nastao je u periodu srednjeg vijeka, na užem gradskom području i u okolini Cazina (Bosna i Hercegovina), a dograđivan je nakon što su okolni krajevi u 16. vijeku postali dio Osmanskog carstva.

Nalazi se na nižem čunjastom uzvišenju (376 m nadmorske visine). U podnožju uzvišenja, teče Čajin potok koji izvire u neposrednoj blizini. U historijskim izvorima, Cazin se češće spominje od 1522. godine, kada su Osmanlije osvojile Knin. Tada je Cazin sljedećih pedesetak godina postao sjedište kninskih biskupa.

U julu 1576. godine, pod komandom Ferhad-paše Sokolovića, Osmanlije su konačno zauzele Cazin i Bužim. Već 1577. godine u gradu je bila osmanlijska posada od 50 konjanika i 150 pješaka. Sljedeće godine je Ferhad-paša bez borbe predao Cazin generalu Ivanu Ferenbergu, ali ga je iste godine opet, i to definitivno, opet zauzeo. Osmanlije su 1584. godine radile na još jačem utvrđivanju cazinskog grada pa je postao jedan od najutvrđenijih gradova na granici između dva carstava.

Tvrđava je napuštena 1851. godine. Iste godine u Cazinu je podignuta buna protiv Omer-paše Latasa. U znak pobune tada je sa cazinskog grada opalio posljednji top.

Karlovačkim mirom 1699. godine Cazin je izgubio stratešku važnost. Osnivanjem Bihaćkog sandžaka, u kojem je uvijek prevladavala krajiško–kapetanijska uprava, osnovan je i Bihaćki kadiluk. Tokom 17. stoljeća njemu su pripojeni svi gradovi u Pounju.^[1]

Srednjevjekovna tvrđava sa četiri kule podignuta je na platou. U osmanlijskom periodu, na strmom terenu, oko cijele tvrđave podignuti su novi bedemi, pa cijela tveđava ima površinu 5 hektara.

Godine 1576. unutar bedema izgrađena je džamija. Srušena je 1879. godine. Iste godine je sagrađena nova, prvobitno sa drvenom munarom, koja se ubrajala među najveće džamije u Bosni i Hercegovini. Prema Kreševljakovićevim navodima, u njoj je klanjalo 2.000 ljudi.

Stari grad Cazin sa džamijom proglašen je za nacionalni spomenik BiH ^[2]

• Ćiro Truhelka, Naši gradovi, opis najljepših sredovječnih gradova Bosne i Hercegovine, Sarajevo, izdanje knjižare J. Studnička i drug., 1904.
• Hamdija Kreševljaković, Cazin i okolina, Sarajevo, 1934.
• Radoslav Lopašić, Bihać i bihaćka krajina, II izdanje, Zagreb, 1943.
• Hamdija Kreševljaković, Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom, Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom, II/1951, Orijentalni institut u Sarajevu, Sarajevo, 1952,119-184.
• Marko Vego, Naselja srednjovjekovne bosanske države, 1957.
• Šefik Bešlagić, Stećci, kataloško-topografski pregled, IRO "Veselin Masleša", Sarajevo, 1971.

• Cazinska Krajina Arhivirano 2011-09-12 na Wayback Machine-u
• Stari grad Bijela stijena Arhivirano 2011-12-04 na Wayback Machine-u