Nikanor Grujić (Lipovo, 13. decembar 1810 — Pakrac, 20. april 1887) je bio književnik, pesnik, crkveni govornik, vladika pakrački, u pesništvu nazvan Srb Milutin. Na Majskoj skupštini 1848. bio je jedan od dva glavna govornika, te je posle njegova govora proglašena Srpska Vojvodina i izabran vojvoda.
Biografija
Rođen je 13. decembra (1. decembra po julijanskom kalendaru) 1810. Kao đak je bio najbolji pisac latinskih stihova i osobiti besednik. Nižu gimnaziju završio je u Mohaču, višu u Pečuju. Godine 1837. stupio je u karlovačku bogosloviju, a 1841. zakaluđerio se i dobio je ime Nikanor. Kao brat manastira Kuveždina prešao je u Karlovce 1843. za pridvomog kaluđera mitropolitu Rajačiću. Godine 1848. postao je protosinđel, i tada se istakao kao govornik na Majskoj skupštini u Karlovcima i na Sveslovenskom Kongresu u Pragu. U periodu 1850 — 1861. bio je arhimandrit manastira Krušedola, 1861. posvećen je za episkopa u Pakracu, 1871. je imenovan za administratora Karlovačke patrijaršije na mesto smenjenog administratora, „narodnog patrijarha“, Arsenija Stojkovića, zbog čega je mnogo izgubio od popularnosti, te nije ni bio 1874. izabran za patrijarha. On se tada povukao u Pakrac, i nije više dolazio u Karlovce do smrti.
Umro je 20. aprila (8. aprila po julijanskom kalendaru) 1887.
Književni i naučni rad
U književnosti se javio 1836; u početku se potpisivao krštenim imenom, a kad se s takim potpisom javi u Gajevoj „Danici" još jedan poeta — on svom ličnom imenu dodade i narodno : Srb-Milutin.
Počeo je pisati patriotske i sentimentalne pesme, koje su se već pre Branka Radičevića isticale čistotom jezika i narodnim duhom. Pedesetih godina, pod raznim potpisima, štampao je prigodne i alegorične pesme protiv bečkog apsolutizma. Godine 1861. izdao je epski, pobožno-patriotski spev Sveti Sava Nemanjić, 1852. u Primetbama oštro je ustao protiv Vukovog prijevoda Novog Zavjeta. Kasnije, kao episkop, sasvim je napustio poeziju i posvetio se pobožnoj i poučnoj književnosti.
Tako je 1885. izdao u Novom Sadu: Uvod u tumačenje Sv. Pisma i Iz života svetih ugodnika, božjih.
Još 1882. izdao je u Novom Sadu dva prijevoda: Pripovijetke mojoj kćeri i Saveti mojoj kćeri od moralističkog francuskog pisca J. N. Bouilly. Godine 1886. štampao je u Novom Sadu prijevod Dva prijatelja od Le Sage-a.
Posle njegove smrti (1904), objavljena je njegova Autobiografija, koja je zanimljiva i čitka, a, ima znatne vrijednosti za pobliže poznavanje prilika, narodnih borba i ljudi iz njegova vremena. Kao crkveni govornik on zauzima prvo mesto pored Teofana Živkovića i Germana Anđelića. Besede mu je izdao D. Ruvarac 1892. godine.
Spev „Sveti Sava“
Osobeno stoji u poetskoj književnosti srpskoj Sveti Sava, koga je napisao Nikanor Grujić i od koga je samo prvi deo štampan, u Karlovcima 1861. godine. Ovaj posao Grujićev nije pobožan spev u običnom smislu; u njemu je toliko studije i više umetničke koncepcije da je šteta što je Grujić po izradi drugoga dela koji je ostao u rukopisu prekinuo dalji rad koji je imao da se razvije u veliku poemu. Klasički obrazovan, književno odlično spreman i po osećanju i reči istiniti pesnik, Grujić je u „S. Savi“ zasnovao ep koji po mnogim odlikama stoji usamljen u ovoj vrsti književnosti kod Srba. Objavljeni deo obuhvata poznato kazivanje o Rastkovu odlasku u Sv. Goru, poteru i događaje one noći kada ga košljenici nađu u manastiru. Četrnaesto-složni stihovi, s redovnim uzastopnim slikovima, održavaju ozbiljnost pesničke dikcije do kraja, i daju delu kolorit uzvišenog pesničkog čina .
Literatura
- „Nikanor Grujić”. Narodna enciklopedija. Zagreb: Bibliografski zavod. 1927.
- Vlad. Krasić, Nikanor Grujić, srpski pravoslavni vladika pakrački (Glas Istine, 1887, br. 8);
- M. Dimitrijević, U slavu i spomen vladici Nikanoru Grujiću (Letopis, 1889, knj. 158);
- Biografija Nikanora Grujića od D. Ruvarca, uz Crkvene Besede (1892);
- Đ. Magarašević, Život i književni rad Nikanora Grujića, pakračkog vladike (Rad, 1904, knj. 156); Avtobiografija Nikanora Grujića, nekadašnjeg episkopa pakračkog (Bogoslovski Glasnik, 1904—1905, i zasebno, 1905);
- J. Skerlić, Nikanor Grujić (Pisci i knjige, 5, 1911)
- Andra Gavrilović
Vanjske veze
