Selo Donja Dolina smješteno je na desnoj obali rijeke Save, oko 17 km nizvodno, od Gradiške.
Istorija
U 13.vijeku p.n.e iz Podunavlja i Panonije krenuli su i prema Balkanskom poluostrvu pokreti velike mase srednjoevropskog stanovništva poznatog pod imenom naroda polja sa urnama. Nosioci kulture polja sa urnama u širem prostoru srednjeg Podunavlja, zamjenjuju, potiskuju ili se nameću i miješaju sa nosiocima kulture grobnih humaka (tumula), koja bi se mogla sa sigurnošću označiti kao proto-ilirska, doneseći svuda jedno od svojih osnovnih obilježja – sahranjivanje pepela spaljenih mrtvaca u urnama. Sjeverna Bosna, oko rijeke Save i donjih tokova njenih pritoka pripala je takođe ovim plemenima. Potomci nosilaca kulture polja sa urnama istočnoalpskog i zapadnopanonskog prostora nazivaju se zajedničkim imenom Panoni (Armantini, Breuci, Oserijati, Latobici, Kolapijani, Jasi)[2]
Donja Dolina je jedno od nekoliko arheoloških nalazišta iz tog perioda. Stanovnici Donje Doline smatraju se južnim ogrankom panonskih Oserijata.
Lokalitet Donja Dolina - crtež Ćire Truhelke
Arheologija
Istraživanja su obavljana u više navrata u periodu 1896.-1987. god. i vodili su ih Franjo Fiala, Ćiro Truhelka, M. Mandić, Zdravko Marić, V. Nikolić, i Z. Žeravica.
Oko 1200. godine prije naše ere, početkom kasnog bronzanog doba na ovom lokaliteu započinje kontinuirano naseljavanje i život u ravničarskom otvorenom naselju, koji traje sve do I vijeka n.e., kada je definitivno napušten. Periodi života u naselju su na osnovu arheološkog materijala, podijeljeni u nekoliko faza.
Kasno bronzano doba i početak starijeg željeznog doba 1200-700 godine p.n.e., kada je stvoreno starije naselje.
Starije željezno doba 700-360 godine p.n.e.-naselje na Gradini i grobovi na Timenačkoj gredi. Krajem 8. vijeka p.n.e. klimatski i hidromorfološki uslovi razlog su prestanka života u starom razbacanom ravničarskom naselju i preseljenju na Gradinu, na kojoj se formiralo novo zbijeno sojeničko naselje.
Mlađe željezno doba i prodor Kelta od 360. p.n.e. do početka I vijeka n.e.- Kada je taloženjem kulturnih slojeva nivo zemljišta porastao, na istom prostoru razvilo se ravničarsko, dobro organizovano i uređeno naselje, s kućama poredanim u pravilne nizove i sa komunikacijama između redova kuća širokim oko 1.5 m. Kuće su bile veličine 15x8 do 10 m podijeljene u više prostorija. Zidne konstrukcije su bile od drveta i lijepa koji je ponekad bio ornamentisan. Unutra su bile glinene peći ili ognjišta. Prodorom Kelta ili uticajem njihove kulture na krajeve na desnoj obali Save nije prekinut život u Donjoj Dolini. Keltski metalni (nakit i oružje) i keramički materijal se javlja u znatnoj količini u periodu od 250. p. n.e. do početka naše ere, uporedo sa domaćim keramičkim materijalom.[3]
Mesihović, Salmedin (2014). Historija Autarijata. Filozofski fakultet Sarajevo. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-21. Pristupljeno 2019-06-07.
Reference
↑Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.. Sarajevo: Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine.
