Crkva Sv. Save na Ilidži, u opštini Ilidža, je crkva Srpske pravoslavne crkve. Crkva je zajedno sa grobljem proglašena za nacionalni spomenik BiH.[2]
Sagrađena je 1897. godine, i pripada Dabrobosanskoj mitropoliji. Godinu dana nakon osvećenja u crkvu su preneseni posmrtni ostaci mitropolita Georgija Nikolajevića.
Lokacija
Nalazi se u Plandištu, lokalitetu na zapadnom izlazu iz Sarajeva, udaljenom oko 1.500 metara sjeverno od Vrela Bosne.
Historija
Na području Ilidže nema sačuvanih ostataka objekata crkvene arhitekture koji su se upotrebljavali u vrijeme Osmanskog carstva a koji bi pripadali Crkvi bosanskoj, katoličkoj ili pravoslavnoj crkvi. Nalazi ranosrednjovjekovnih crkava u Vrucima i Rogačićima predstavljaju ostatke crkava porušenih najkasnije u 13. ili 14. vijeku.
Crkva je izgrađena kao reakcija na izgradnju katoličke crkve na Stupu. Zanimljivi podaci i dokumenti koji potiču iz vremena austrougarske uprave u Bosni i Hercegovini a odnose se na izgradnju pravoslavne crkve u Blažuju pronađeni su u Arhivu Bosne i Hercegovine u Sarajevu. Prema ovim podacima, 1894. godine ukupno su bile prikupljene 2.382,83 forinte za izgradnju crkve.
Osim toga, iz pisma vladinog povjerenika za vođenje poslova Srpsko-pravoslavne crkvene školske opštine u Sarajevu, upućenog 25. februara 1898. godine Slavnom kotarskom uredu u Sarajevu, saznaje se da je za potrebe izgradnje crkve u Blažuju mitropolit Nikolajević bio ostavio legat u iznosu od 4.000 forinti.
Opis
Pravoslavna crkva sv. Save podignuta je 1897. godine. Ima oblik slobodnog grčkog krsta dimenzija (4,30+18,60+2,60) x 17,80 metara i visine 28,80 metara. Na presjecištu krakova, nad centralnim prostorom je kupola raspona 8 m. Visina zvonika nad pripratom je znatno niža nego u projektu, što je cjelokupnoj građevini narušilo proporcijske odnose.[1] Likovno rješenje crkve, kao i obrada detalja ukazuju na neovardarski (neovizantijski) uticaj. Fasada crkve je rađena u stilu raške arhitekture. Ikonostas crkve izrađen je tokom dvadesetih godina XX vijeka. Rad je nepoznatog umjetnika. Ram ikonostasa je izrađen od drveta na kom su pričvršćene ikone, slike na platnu sa različitim scenama. U kompozicionom pogledu raspored ikona na ikonostasnoj pregradi može da se podijeli na pet horizontalnih cjelina.
U crkvenom dvorištu, nalaze se dvije grobnice. U prvoj je sahranjeno 14 parohijana strijeljanih 1914. godine. U drugoj je sahranjeno 26 parohijana strijeljanih 1941. godine.
Literatura
- Vesna Mušeta-Aščerić, Srednjovjekovna naselja na mjestu današnjeg Sarajeva, Prilozi historiji Sarajeva, radovi sa naučnog skupa "Pola milenija Sarajeva" održanog od 19. do 21. marta 1993. godine, str. 35-46.
- V. Velibor Džomić, Ustaški zločini nad srbskim sveštenicima, izdavač Svetigora.
- Risto Jeremić, Has Hoča, Glasnik Geografskog društva, tom 11, Beograd (korišćene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 1925.
- Đoko Slijepčević, Historija Srpske pravoslavne crkve, II knjiga, Od početka XIX vijeka do kraja Drugog svjetskog rata, Munhen, 1966. (korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 1966.
- Vladislav Skarić, Izabrana djela, knjiga I, Sarajevo i njegova okolina od najstarijih vremena do austrougarske okupacije, biblioteka "Kulturno naslijeđe", Sarajevo, 1985.
- Arhitektura Bosne i Hercegovine 1878-1918. (katalog), Koncepcija izložbe i izbor djela Ibrahim Krzović, Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine, 1987.
- Hamdija Kreševljaković, Izabrana djela II, biblioteka "Kulturno naslijeđe", Sarajevo, 1991.
- Evlija Čelebija, Putopis, odlomci o jugoslovenskim zemljama (prijevod, uvod i komentar napisao Hazim Šabanović), 3. izdanje, Sarajevo, 1996.
- Mirza Hasan Ćeman, Ishod na Ilidžu, Ilidža, monografija, izdavač: Općina Ilidža, 2000, str.203-294.
Reference
