Busirid

Herakle ubija Busirida i njegove pratioce, atička crvenofiguralna hidrija, oko 480. pne., Staatliche Antikensammlungen (Inv. 2428)

Busirid (grčki: Βούσιρις, latinski: Busiris) bio je, u grčkoj mitologiji, sin Posejdona, boga mora, i ćerke egipatskog kralja Epafa ― Libije Lisijanase.[1] Busirid je eponimni heroj jednog grada u delti Nila, koji se na grčkom zvao Busirida, a na egipatskom ḏdw (izgovor: Djedu). Na tom se lokalitetu nalazila važna nekropola i središte kulta boga Ozirisa.

Mitologija

Kad je Busirid zavladao Egiptom, zavladala je velika suša, koja je trajala devet godina. Nastala je velika glad, zbog koje se Busirid na kraju obratio za savet nekom kiparskom proroku Trasiju. Ovaj mu je rekao da će suša prestati ako svake godine na žrtvu Zevsu bude prinet po jedan stranac. Busirid ga je poslušao i kao prvoga stranca na žrtvu je prineo upravo Trasiju, koji je poticao s Kipra, i u tom je trenutku odmah pala obilna kiša. Od tog vremena Busirid je ubijao i žrtvovao sve strance koji bi se pojavili u Egiptu. Na putu u zemlju Hesperida, tragajući za zlatnim jabukama, Herakle je ušao i u Egipat. Busirid i njega zarobio, svezao ga, okitio cvećem i približio žrtveniku. Kad je počela svečanost, Herakle je pokidao okove i ubio Busirida,[2] kao i njegovog sina Amfidamanta (ili Ifidamanta), glasnika Halbesa i sve učesnike rituala. [3][4]

Tumačenje

Heleni pričaju i mnoge druge neverovatne priče. Neozbiljna je i ova njihova priča o Heraklu da su mu, tobože, kad je stigao u Egipat, Egipćani stavili venac na glavu i doveli ga u svečanoj povorci pred Zevsov oltar da ga prinesu ovome na žrtvu. On je bio miran sve dok ga nisu kod žrtvenika stali posvećivati, a tek onda je počeo da se brani i poubijao je sve prisutne. Po mom mišljenju, oni Heleni koji tako nešto pričaju nemaju ni pojma o egipatskim običajima i shvatanjima. Kod njih se smatra za zločin prinošenje na žrtvu svih životinja, sem svinja, bikova, teladi i gusaka, i to pod uslovom da su čiste. Pa kako je onda moguće da ljude prinose na žrtvu? A, pored toga, kako je onda sam Heraklo, i to još, po njihovim rečima, kao smrtni čovek, bio u stanju da pobije tolike desetine hiljada ljudi? Neka nam bogovi i heroji oproste što o njima toliko govorimo.

Herodot, Istorije, II, 45, komentariše mit o Busiridu i Heraklu.[5]

Mit o Busiridu, koji je možda nastao u 7. veku pne., odslikava nekadašnju negostoljubivost Egipćana prema prvim grčkim kolonistima koji su stizali u deltu Nila.[6]

Atički govornik Isokrat u svojoj duhovitoj deklamaciji Busirid priča "lažnu priču o Heraklu i Busiridu",[7] koja je tokom 5. veka pne. bila jedan od omiljenih tema grčkih komediografa i atičkih slikara na vazama. Sačuvani su i fragmenti jedne Euripidove satirske igre o Busiridu. Na jednoj atičkoj hidriji iz 6. veka pne., pronađenoj u Ceri, kao i na jednoj atičkoj crvenofiguralnoj vazi iz 5. veka pne. prikazano je kako Herakle ubija Busirida.[8][9] Prema Niallu Livingstonu, ovaj mit ima dosta uzan narativni domet: Herakla vode ka žrtveniku, on se oslobađa, ubija Busirida, sveti se svim učesnicima svečanosti.[10]

Reference

  1. ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 5, 11.
  2. ↑ Pseudo-Apolodor, Biblioteka, II, 5, 11.
  3. ↑ Sholija za: Apolonije Rođanin, Argonautica, IV, 1396.
  4. ↑ Cf. Higin, Fabulae, 31; 56; 157.
  5. ↑ Herodot, Istorije, II, 45 (prev. Milan Arsenić).
  6. ↑ Dragoslav Srejović, Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, Rečnik grčke i rimske mitologije, 3. izdanje, Srpska književna zadruga, Beograd, 1989, s.v. Busirid.
  7. ↑ Isokrat, Busirid, 30–40.
  8. ↑ Dragoslav Srejović, Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović, Rečnik grčke i rimske mitologije, 3. izdanje, Srpska književna zadruga, Beograd, 1989, s.v. Busirid.
  9. ↑ Niall Livingston, A Commentary on Isocrates' Busiris (Brill) 2001, kaže da, što se tiče balkanske Grčke, tu temu nalazimo samo na atičkim vazama.
  10. ↑ Niall Livingston, A Commentary on Isocrates' Busiris (Brill) 2001, pp. 87.

Vanjske veze