Żmijowiec czerwony

Żmijowiec czerwony
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rodzina

ogórecznikowate

Rodzaj

Pontechium

Gatunek

żmijowiec czerwony

Nazwa systematyczna
Pontechium maculatum (L.) Böhle & Hilger
Taxon 49:744. 2000[3][4]
Synonimy
  • Echium russicum J. F. Gmel.
  • Echium rubrum Jacq.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Żmijowiec czerwony, żmijowiec ruski (Pontechium maculatum) – gatunek rośliny z rodziny ogórecznikowatych. Tradycyjnie zaliczany do rodzaju żmijowiec Echium, jednak po molekularnych analizach filogenetycznych od roku 2000 wyodrębniony jako takson monotypowy w rodzaju Pontechium[3][4]. Występuje w południowej, wschodniej i środkowej Europie oraz w Turcji i na Kaukazie[4]. Przez Polskę przebiega północna granica jego zasięgu. W Polsce jest rzadki, występuje tylko na południowo-wschodniej Lubelszczyźnie[5]. Podejmowane są próby reintrodukcji gatunku na terenie obszaru Natura 2000 Zachodniowołyńska Dolina Bugu[6]. Roślina stosowana jako lecznicza, ozdobna i dawniej także jako lekarstwo przeciw jadowi żmii[7].

Morfologia

Kwiaty
Łodyga
Wzniesiona, do 100 cm wysokości, pokryta gęstymi, długimi, szorstkimi włosami (nie kłującymi jednak jak u żmijowca zwyczajnego[7]).
Liście
Liście różyczkowe lancetowate, do 25 cm długości. Liście łodygowe maleją ku górze.
Kwiaty
Płatki korony szkarłatnoczerwone, zebrane po kilka w liczne skrętki, te z kolei zebrane w walcowaty kwiatostan o długości 10–40 cm. Rurka korony dwa razy dłuższa od kielicha[8].

Biologia i ekologia

Bylina. W pierwszym roku wytwarza różyczkę liściową, w drugim - pęd kwiatostanowy, który zamiera jesienią. Na wiosnę z jego nasady rozwijają się różyczki potomne. Rośnie w murawach kserotermicznych na podłożu wapiennym. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek charakterystyczny rzędu Festucetalia valesiacae[9].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia gatunku:

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
  3. ↑ a b Pontechium maculatum. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-08-04].
  4. ↑ a b c d Taxon: Pontechium maculatum (L.) Böhle & Hilger. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-03-26].
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Posadziliśmy pierwsze sadzonki żmijowca czerwonego!. [w:] Chrońmy murawy [on-line]. Klub Przyrodników. [dostęp 2014-08-04].
  7. ↑ a b Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 1053. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ Czarnecka B., Kucharczyk M. 2001. Żmijowiec czerwony. s. 314-316. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
  10. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  11. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  12. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.