Zygmunt Lauksmin, Lauxmin, Łauksmin, także błędnie Lauxman, Lawksman, herbu Dąbrowa[1] (ur. 1597, zm. 11 września 1670 w Wilnie[1][2]) – polski jezuita, pedagog i pisarz.
Życiorys
Był synem Jerzego Lauksmina, komorzego żmudzkiego[1]. Ukończył klasę poetyki w Wilnie[1], w 1616 roku wstąpił do zakonu jezuitów[1]. W latach 1618–1619 uczęszczał na wykłady z retoryki i greki u Walentego z Kolna w Połocku[1]. Od 1619 do 1622 roku studiował filozofię na Akademii Wileńskiej[1][2], po czym odbył trzyletnią praktykę jako nauczyciel syntaksy, poetyki i retoryki[1]. W latach 1625–1629 ponownie był słuchaczem Akademii Wileńskiej, gdzie uczęszczał na zajęcia z teologii[1][2]. Po ukończeniu studiów wykładał retorykę w seminariach zakonnych w Połocku i Nieświeżu[1][2]. W 1635 roku został wykładowcą filozofii w Akademii Wileńskiej, gdzie w 1637 roku uzyskał magisterium[1][2]. W 1638 roku przeniósł się na katedrę teologii, w 1642 roku uzyskał tytuł doktora[1][2]. W latach 1644–1647 pełnił funkcję rektora kolegium w Połocku[1][2]. Od 1655 roku pełnił funkcję wicerektora Akademii Wileńskiej i instruktora trzeciej probacji w Pińsku[1][2]. W latach 1661–1665 był rektorem kolegium w Krożach[1][2]. W latach 1651–1652 i 1661 przebywał w Rzymie jako uczestnik Kongregacji Generalnej zakonu jezuitów[1][2].
Opracował nowy system nauczania wymowy o charakterze poglądowym, uwzględniający naturę mowy[1][2]. Czerpał przykłady z klasyków: Demostenesa, Cycerona i Wergiliusza[1][2]. Przykładał wagę do znajomości filozofii i zwalczał makaronizmy[1][2]. Wydał podręcznik retoryki Praxis oratoria sive praecepta artis rhetoricae (Braniewo 1648), cieszący się poważaniem w środowiskach zarówno katolickich jak i protestanckich[1][2] i do połowy XVIII wieku wielokrotnie przedrukowywany także za granicą: w Monachium, Frankfurcie nad Menem, Kolonii, Würzburgu, Pradze i Wiedniu[1]. W czasach całkowitej dominacji łaciny doceniał również znaczenie greki i prowadził jej nadobowiązkowe kursy dla studentów[1]. Opracował podręcznik do greki Epitome institutionum linguae graecae (wyd. Wilno 1655)[1][2]. Na potrzeby kolokwium w Toruniu przygotował dzieło o Kościele Demonstratio catholicae Ecclesiae (wyd. Wilno 1643 i 1645)[1][2]. Był także autorem podręcznika muzycznego Ars et praxis musicae (wyd. Wilno 1667) oraz 5-tomowego cyklu wykładów katechizmu dla ludu, z którego drukiem ukazał się tylko tom pierwszy pt. Theologia ecclesiastica (wyd. Wilno 1675)[1][2].
Przypisy
