Zofia Plewińska-Smidowiczowa

Data urodzenia	1888
Data śmierci	1944
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika, ilustracja
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Zofia Plewińska-Smidowiczowa (ur. 1888^[1][2], zm. 1944) – polska działaczka niepodległościowa, malarka, graficzka, ilustratorka i rysowniczka.

Od 1905 studiowała w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie^[3]. W 1911 wyjechała do Paryża, powracając do kraju w następnym roku^[2]. Potem studiowała w Wiedniu. Przed I wojną światową działała w ruchu skautowskim^[4].

Brała udział w walkach o niepodległość w obozie lewicy^[5]. Pracowała jako sanitariuszka w szpitalu legionowym w Jabłonkowie. Z końcem 1914, za zgodą kpt. Stanisława Sław-Zwierzyńskiego, dołączyła do I Brygady Legionów Polskich^[4]. Walczyła w męskim przebraniu, posługując się imieniem Leszek Pomianowski. Trafiła na front, a także pełniła zadania wywiadowcze. Choć inni żołnierze domyślili się, kim naprawdę jest Plewińska, jej dalszy udział w wojsku przekreślił dopiero pogarszający się stan zdrowia^[5]. Pomimo protestów, w 1915 została odesłana do szpitala. Następnie włączyła się w działania Polskiej Organizacji Wojskowej^[5]. Kolportowała nielegalne druki, fałszowała dokumenty okupacyjne dla członków konspiracji^[4].

Spisała wspomnienia z okresu pracy niepodległościowej. W 2019 zostały wydane przez Muzeum Historii Polski w tomie Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918^[4].

W malarstwie posługiwała się przede wszystkim akwarelą i techniką olejną, a także rysowała, projektowała witraże, zajmowała się kolorową litografią i malarstwem na szkle^[5] Jej twórczość nacechowana była secesyjną stylistyką^[5]. Głównym źródłem inspiracji były dla niej baśnie i legendy^[2], choć tworzyła także prace o treści patriotycznej czy rysunki z życia legionów^[5]. Niektóre rysunki o tej tematyce jeszcze w czasie I wojny światowej publikowano w „Wiadomościach Polskich”^[4]. Jej dzieła wystawiano w Zachęcie (1908–1923, wystawa monograficzna w 1925), w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1911), w Moskwie (1913), w paryskim Grand Palais (1913), w Wilnie (1914) czy w Salonie Polskiej Sztuki Nowoczesnej (1920)^[2]. W 1926 została członkinią Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a w 1938 Bloku Zawodowych Artystów Plastyków^[2][3]. Współpracowała z redakcją „Płomyka”. Malowała pocztówki^[4].

Stworzyła ilustracje do publikacji: Olek Niedziela autorstwa Marii Czaplickiej (1911)^[6], Trzy powiastki o harcerzach Zuzanny Rabskiej (1921)^[7], Opowiadanie o urwisie Antku i o szkrabie, morskim chłopcu oraz inne dziwne historje Marii Niklewiczowej (1922)^[8], Baśń o szopce Artura Oppmana (ok. 1922)^[9]. Napisała także opowiadanie Dar Jaskółek, które ukazało się w 1934 roku^[10].

Po wybuchu II wojny światowej zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Była kurierką na terenie Warszawy^[4]. Zginęła w powstaniu warszawskim^[3].

Większość jej dorobku zaginęła w okresie II wojny światowej^[3].