Zoe Karbonopsina

cesarzowa bizantyńska
Okres	od 906 do 912
Jako żona	Leona VI Filozofa
Dane biograficzne
Dynastia	macedońska
Data śmierci	po 920
Mąż	Leon VI Filozof
Dzieci	Anna, Helena, Konstantyn VII Profirogeneta

Zoe Karbonopsina (zm. po 920) – cesarzowa bizantyńska, czwarta żona Leona VI Filozofa od 906 roku. Znana również jako Karvounopsina o Carbonopsina „z oczami płonącymi jak żar” (z greckiego: Ζωὴ Καρβωνοψίνα)^[1].

Wywodziła się z arystokracji wojskowej. Jej przodkiem był kronikarz Teofanes Wyznawca. Po śmierci trzeciej żony Leona VI Filozofa stała się jego konkubiną. Urodziła mu prawdopodobnie troje dzieci: Annę (ur. 903), Helenę (ur. 904) i Konstantyna VII Porfirogenetę. W 906 roku Leon VI podniósł Zoe do godności augusty i zawarł z nią małżeństwo^[2]. Doprowadziło to do konfliktu z kościołem bizantyńskim. Tetragamia, czyli czwarte małżeństwo nie zostało uznane przez kościół bizantyński. W konsekwencji sporu patriarcha Mikołaj Mistyk utracił stanowisko (907). Ważność małżeństwa natomiast uznało papiestwo. Zaistniała sytuacja doprowadziła również do schizmy w Kościele prawosławnym zwanej „schizmą tetragamii” albo „schizmą czterech wesel”^[1]. Następca Leona VI, jego brat Aleksander zesłał Zoe do klasztoru (912). Po śmierci Aleksandra Zoe w 913 roku wróciła do władzy jako regentka w imieniu swojego syna Konstantyna. Jej głównym współpracownikiem był Leon Fokas. Klęski poniesione w walce z Bułgarami (917, 918) oraz niekorzystne porozumienie z Arabami podważyły jej pozycję polityczną. Do władzy doszedł Roman I Lekapen. Zoe została zmuszona do udania się do klasztoru, gdzie wkrótce zmarła^[3].

• Maciej Salamon, Zoe Karbonopsina [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. Oktawiusz Jurewicz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2002, s. 500–501.
• Mirosław Jerzy Leszka, Zoe o oczach czarnych jak węgiel: czwarta żona Leona VI Filozofa [w:] Kobiety i władza w czasach dawnych, pod red. Bożeny Czwojdrak i Agaty A. Kluczek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2015, s. 95–112.