Zjawisko Cottona-Moutona – jedno ze zjawisk magnetooptycznych polegające na indukowaniu dwójłomności w izotropowej cieczy umieszczonej w polu magnetycznym^[1]. Zjawisko to zaobserwowali jako pierwsi w 1907 Aimé Cotton i Henri Mouton.

Efekt ten jest podobny do efektu Kerra, z tym, że efekt Kerra wywołany jest poprzecznym polem elektrycznym.

Zjawisko zachodzi dla takich cieczy jak

• dwusiarczek węgla,
• nitrobenzen.

Miarą dwójłomności jest różnica między współczynnikiem załamania dla światła biegnącego równoległe do pola magnetycznego do współczynnikiem załamania dla światła biegnącego prostopadle do tego pola ${\displaystyle \Delta n.}$ Różnica te jest proporcjonalna do kwadratu indukcji magnetycznej ${\displaystyle B}$ i długości tego światła w próżni ${\displaystyle \lambda }$ zgodnie z równaniem

${\displaystyle \Delta n=CB^{2}\lambda ,}$

gdzie ${\displaystyle C}$ jest stałą zależną od rodzaju materiału.

Cząsteczki cieczy pod wpływem zewnętrznego pola magnetycznego zostają częściowo zorientowane. Orientacja cząsteczek wprowadza do cieczy anizotropię. Światło biegnące w cieczy prostopadle do kierunku indukcji magnetycznej ulega na skutek tej anizotropii podwójnemu załamaniu. Wzrost temperatury zaburza orientację cząsteczek prowadząc do zwiększenia chaotyczności ich ustawienia. Dlatego zjawisko Cottona-Moutona szybko zanika wraz ze wzrostem temperatury.

• Jurgen R. Meyer-Arendt: Wstęp do optyki. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977. Brak numerów stron w książce
• Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Fizyka, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1991, wyd. 3, ISBN 83-204-1192-0.