Nazwa stawu pochodzi od niemieckiej nazwy młyna: niem.Kuckucksmühle, nazywanego Młynem Kukułczym (kalka językowa). Jest wyprowadzona od jednego z gwarowych określeń kukułki – zazula[1][2].
Położenie
Staw Zazulin był najniżej położonym z wszystkich siedmiu stawów młyńskich, utworzonych na strudze Osówka, w pobliżu ujścia do niej Jasmundzkiej Strugi[3], nieco poniżej dwóch stawów młyna Ustronie[4][1][a].
Historia
Pierwsze wzmianki o młynie na Osówce (niem. Mühlenbach) pojawiły się w XV wieku. Wymieniano „młyn zwany Kuckuck” (niem. de mole de kuckuck, 1487). Pod analogiczną nazwą był wspominany w XVI wieku (de mole de kuckuck genometh, 1545). Pisano również m.in. o „dolnym młynie o nazwie Kukuk nad strumieniem” (niem. die underste Mhuele mitt Namen der Kukuk an der Beke, 1552) oraz Kuckucksmühle (1552), Kuckuck (1560). W dokumentach z okresu XVII–XIX w. występują nazwy die Kukowsche (1659), Kuckucksmühle (1699), Kukuksmühle (1779), Kuckucksmühle (1803)[4].
Młyn był własnością prywatną do roku 1549[1], gdy został wykupiony przez Radę Miejską Szczecina od Jakuba Hille, spadkobiercy wdowy po młynarzu Klausie Korhinske (w dokumentach wymieniany jest również młynarz Rovisch)[4]. We wrześniu 1552 roku książę szczecińskiBarnim XI darował Radzie przysługujące mu należności i korzyści z młyna[4]. Zazulin nie pozostał jednak własnością miasta. Prawa do niego zgłosił Fryderyk von Ramin ze Stolca. Po długotrwałym i kosztownym sporze z Radą Miejską (sprawa toczyła się przed sądem książęcym w Szczecinie i przed sądem cesarskim) uzyskał prawo do posiadłości i wysokie odszkodowanie. Od tego czasu przez ponad 200 lat Zazulin był wydzierżawiany (przez pewien okres należał do domeny szczecińskiej).
Dopiero w roku 1850 ponownie został własnością miasta[1]. Ponieważ w tym okresie młyny wodne były wypierane przez młyny z napędem parowym, a następnie spalinowym i elektrycznym, Dolina Siedmiu Młynów została przekształcona w teren turystyczno-wypoczynkowy. Po zaprzestaniu eksploatacji młynów dwa byłe młyńskie stawy Zazulina wyschły[1]. W okresie międzywojennym w budynku młyna urządzono restaurację i mały hotel.
Po wojnie budynki nie były zagospodarowane – zostały zdewastowane, a następnie rozebrane[1][4]. W miejscu dawnych stawów młyńskich istnieje polana, przy której są widoczne schody, prowadzące na obwałowanie byłych stawów, pozostałości obmurowania odpływów wody, resztki fundamentów młyna oraz parów – miejsce byłego kanału odpływowego do Osówki. Zachowała się również droga dojazdowa od ul. Droga Siedmiu Młynów[4].
Teren, na którym znajdowały się stawy młyna Zazulin, jest wykorzystywany przez pracowników Przedsiębiorstwa Zieleni Miejskiej w Szczecinie oraz ich dzieci jako kemping[1].
Resztki fundamentów (?) młyna Zazulin i schody na obwałowanie stawu
Pozostałości obmurowania otworów odpływowych wody ze stawu
Zazulin – młyn (czerwony) i inne zabudowania (pomarańczowy) według Stadtvermassungsamt Stettin (przed 1939)[6] i współczesna fotografia ujścia Jasmundzkiej Strugi do Osówki (2009)
Uwagi
↑Na wydawanych w okresie powojennym mapach Szczecina położenie stawu było określane błędnie. Nazwa Zazulin była wówczas, a niekiedy bywa nadal, przypisywana jednemu ze stawów Ustronia (zob. szkic). Takie oznakowanie zachowało się m.in. na mapie dołączonej do opisu szlaku „Siedem Młynów – Gubałówka” w portalu „Szczecińska Sieć Edukacji Ekologicznej”[5].
Przypisy
↑ abcdefgLucyna Turek-Kwiatkowska: Zazulin. W: Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. T. P–Ż. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 2000, s. 688. ISBN 83-7241-089-5. (pol.).Sprawdź autora:1.
↑Trasa: Siedem Młynów – Gubałówka. [w:] Mapa turystyczno-przyrodnicza Szczecina i okolic (w: Szczecińska Sieć Edukacji Ekologicznej) [on-line]. las.szczecin.pl. [dostęp 2014-12-17].
↑Jan Iwańczuk: Plik:Kuckucksmühle.1.jpg. [w:] Położenie zabudowań młyna Kukułczego, plan wykonany według mapy katastralnej 1:5000 Stadtvermassungsamt Stettin [on-line]. encyklopedia.szczecin.pl. [dostęp 2014-12-23].
