Złoty Świt został założony przez Nikolaosa Michaloliakosa (matematyka i byłego komandosa). W 1980 roku Michaloliakos rozpoczął wydawanie nacjonalistycznego czasopisma pod tytułem „Złoty Świt”. W styczniu 1985 roku powstał nieoficjalny „Ruch Ludowy – Złoty Świt”. 1 listopada 1993 roku organizacja została zarejestrowana jako partia polityczna[5]. Partia uczestniczyła w demonstracjach antymacedońskich w 1993[6]. Kilku członków Złotego Świtu uczestniczyło po stronie serbskiej w wojnie w Bośni[7]. W 1994 Złoty Świt wziął udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego, zdobywając 7264 głosy (0,11%)[8]. W wyborach parlamentarnych w 1996 roku Złoty Świt otrzymał 4487 głosów (0,07%). W 1997 roku partia zorganizowała pierwszą demonstrację w rocznicę śmierci greckich lotników w konflikcie o wyspy Imia. W 2005 roku Złoty Świt został współzałożycielem „Sojuszu Patriotycznego” – koalicji greckich partii nacjonalistycznych. W 2007 partia wznowiła samodzielną działalność.
W wyborach parlamentarnych, w maju 2012 partia uzyskała 21 miejsc na 300 w jednoizbowym parlamencie, najlepszy wynik wyborczy osiągając w tych obwodach wyborczych, w których mieszczą się koszary policyjnych sił szybkiego reagowania i specjalnych[9] (6,97% poparcia). Praktycznie partia powtórzyła ten wynik w kolejnych wyborach w czerwcu tego roku (6,92% poparcia i 18 mandatów). W obu wyborach w 2015 roku partia otrzymywała ok. 6% poparcia. W wyborach parlamentarnych w lipcu 2019 nie przekroczyła progu wyborczego, uzyskując 2,93%, czyli o 0,07 punkta procentowego poniżej progu. Partyjne media ZŚ przedstawiają ten wynik jako planowe fałszerstwo[10][11].
Ideologia
Złoty Świt określa się jako ruch narodowo-rewolucyjny. Partia za ideał państwa uważa starożytną Spartę. W sprawach ekonomicznych Złoty Świt występuje przeciwko komunizmowi i kapitalizmowi, opowiadając się za trzecią drogą. Partia postuluje całkowite powstrzymanie napływu imigrantów do Grecji i niezwłoczne usunięcie ponad 90% spośród już obecnych[12]. Początkowo Złoty Świt odwoływał się do starożytnych wierzeń greckich, obecnie partia akceptuje prawosławie jako „narodową religię” Greków[13].
Działalność
Nie przebierając w słowach i pogróżkach, partia atakuje „zdrajców Grecji”, co ma mieć związek z niewłaściwą polityką gospodarczą, zagraniczną i przestępstwami gospodarczymi. Politycznie i przemocą fizyczną występuje przeciw imigrantom – zorganizowaną przemoc dotychczas kierowano głównie przeciw przybyszom niebiałej rasy. Organizuje demonstracje upamiętniające wydarzenia z historii Grecji. W szczególności, od 1996, 31 stycznia partia organizuje demonstrację w rocznicę śmierci greckich żołnierzy w konflikcie granicznym z Turcją, o wyspy Imia przyznane Grecji traktatem w Lozannie, obecnie odrzuconym, w części morskiej, przez Turcję[14]. Wydaje dwutygodnik „Złoty Świt”, kwartalnik o tej samej nazwie i emituje internetowy program radiowy. Propaguje w nich m.in. hasła „Tylko dla Greków”[15]. Partia aktywnie współpracuje z polskim Narodowym Odrodzeniem Polski, rumuńską Noua Dreapta, włoską Nową Siłą i niemiecką NPD.[potrzebny przypis]
Kontrowersje
Partia reprezentuje poglądy neofaszystowskie. Członkowie organizacji oskarżani są także o udział w licznych starciach z grupami lewicowymi i pogromy dokonywane na imigrantach. Lider partii Nikolaos Michaloliakos był więziony w latach 80. za nielegalne posiadanie broni i materiałów wybuchowych[16].
Flaga używana przez partię, przedstawiająca grecki meander[17].
W ostatniej minucie przygotowań do konferencji prasowej, w wieczór wyborów 6 maja 2012, członkowie ruchu wymusili na dziennikarzach powstanie z miejsc, na moment wejścia przewodniczącego partii. Uczynili to słowami: „Wszyscy powstać! Będzie mówić wódz!” Przewodniczący partii powtórzył następnie, że przedstawiciele prasy winni przywyknąć do powstawania z miejsc na jego powitanie. Środowisko dziennikarskie wydało oświadczenie wskazujące na zastraszanie dziennikarzy przez kierownictwo i konkretnych członków partii Złoty Świt[18][19]. Okoliczności i dokumentację video publikowały kanały TV[20]. Ilias Kasidiaris, rzecznik prasowy partii Złoty Świt, od maja 2012 także jej poseł, wyjaśnił tę sytuację następująco: Powstań... tak, to jest konkretny wojskowy rozkaz, a dziennikarze muszą nauczyć się posłuszeństwa. Poinformował, że wyniki wyborów sfałszowano, by ukryć bardzo wysokie poparcie dla jego partii[21]. W innym wywiadzie Kasidiaris wyjaśnił: W przyszłości będziemy wymagać, by dziennikarze wykonywali także pady i skłony, jak w wojsku[22]. Na stronie internetowej partii pisemnie grożono śmiercią dziennikarce, uprzednio publikującej nieprzychylny tej partii artykuł w ogólnokrajowym dzienniku[23][24].
W wywiadzie, udzielonym telewizji Alfa 9 maja 2012[25], rzecznik prasowy partii, wraz z innym posłem zaprzeczają, by ich poglądy były nazistowskie czy faszystowskie. Rzecznik zaprzecza, by osoby z nożami, uchwycone kamerami w trakcie pogromów kolorowej ludności Aten, należały do ich organizacji. Podkreślają swój grecki patriotyzm i nacjonalizm. Podają, iż etycznie utożsamiają swą obecną rolę z walką bojowników greckiego ruchu oporu, z okresu II wojny światowej. Podkreślają problem wielomilionowej, nielegalnej imigracji, „osób nigdy nie zaproszonych”, z których część dokonuje następnie legalizacji pobytu, reszta na taką okazję cierpliwie czeka. Żądają ochrony granic państwa przy pomocy wojskowych sił specjalnych, a nie tylko straży granicznej oraz założenia gęstych pól minowych, przeciw nielegalnym imigrantom.
Rzecznik prasowy partii wiązany jest z dokonanym przez 5 osób zasztyletowaniem wykładowcy akademickiego; przed mającą odbyć się rozprawą chroni go teraz immunitet poselski[26]. Grecka i zagraniczna prasa publikuje informacje o Stylianosie Wlamakisie, zamieszczającym na portalu Facebook swe uśmiechnięte fotografie z terenu KL Dachau. Uśmiechnięty także przy piecu krematoryjnym, z komentarzem do zdjęcia: „Ten piec piekł dobry chleb”. Wlamakis kandydował w wyborach parlamentarnych, z listy partii Złoty Świt, na Krecie[27][28].
Jeden z nowych posłów tej partii, Jorgos Jermenis, przychylnie wyrażał się o praktykowanym w starożytnej Sparcie zrzucaniu ze skały niemowląt[29], a przewodniczący partii wielokrotnie informował, że gdy Złoty Świt dojdzie do władzy, nie będzie okazywać litości[30].
Na początku czerwca 2012, dwóch nowo wybranych posłów Złotego Świtu zostało zatrzymanych przez policję pod zarzutem udziału w pobiciu imigranta z Pakistanu, z zarzutem udziału w napadzie zatrzymano też córkę lidera partii Nikolaosa Michaloliakosa[31].
Aresztowania działaczy i próba delegalizacji
21 września 2013, lewicowy raper i działacz związkowy Pawlos Fissas został zamordowany w zorganizowanej akcji około 30 członków Złotego Świtu i w obecności licznych postronnych świadków[32]. Prowadzone śledztwo potwierdziło stały kontakt grupy sprawców, w tym samego mordercy, z kilkoma członkami najwyższego kierownictwa partii, w tym z jej przywódcą, w godzinach bezpośrednio poprzedzających mord.
W dniach po przestępstwie i przy fali powszechnego wzburzenia przeciw „Złotemu Świtowi” przeprowadzono rozległe czystki w strukturach siłowych Grecji, w formie zawieszenia w obowiązkach osób znanych z sympatii wobec faszystów, jeśli uprzednio nie nastąpiła rezygnacja ze stanowiska, na wniosek zainteresowanego. 27 września taką rezygnację złożył m.in. szef greckiego kontrwywiadu.
28 września 2013 rano, z polecenia sądu najwyższego aresztowano 19 osób ścisłego kierownictwa partii, w tym przewodniczącego Nikolaosa Michaloliakosa i trwały poszukiwania kolejnych. Stało się tak w wyniku połączenia ponad 30 trwających już poprzednich śledztw i pod zarzutem organizacji lub osobistego dokonywania 900 ciężkich pobić i zranień, w tym 5 morderstw, z zarzutem tworzenia rozległej, kryminalnej organizacji przestępczej o strukturze typu wojskowego, jednocześnie zajmującej się klasycznymi działaniami gangsterskimi, w szczególności wymuszeniami haraczy. Po przeprowadzonych rewizjach, w tym w biurach partii w parlamencie, osobom z kierownictwa postawiono też zarzuty nielegalnego posiadania broni. Po złożeniu przez poszkodowanych nowych setek zawiadomień o przestępstwie, do zarzutów dołączono serię zastraszeń (przykład gróźb „poderżnięcia gardła”), nawet wobec posłów parlamentu Grecji[33]. W myśl Artykułu 187 greckiego Kodeksu Karnego, zatrzymanym grożą kary od 10 lat więzienia do dożywocia[34].
1 listopada 2013 w Neo Iraklio zorganizowano zamach na osoby wychodzące z biur Złotego Świtu. Strzałami z broni automatycznej zabito dwóch, a ciężko ranny został trzeci z członków organizacji[35]. Zamach wiązany jest z odwetem za zamordowanie Pawlosa Fisasa. Odpowiedzialność za to zabójstwo wzięła anarchistyczna organizacja partyzantki miejskiej Ludowi Bojownicy[36].
Ponowny wzrost popularności (2014)
Mimo blokady, redukującej do prawnego minimum dostęp partii do mediów, przy rosnącej popularności faszystów i po ich sukcesie w eurowyborach[37][38] – delegalizacja partii stała się trudna do przeprowadzenia. Z więzień zwalniani byli kolejni działacze, wróciła praktyka publicznych rękoczynów wobec niepożądanych przez partię dziennikarzy – przy bierności obecnych obok funkcjonariuszy policji[39]. Przewodniczącemu Partii więzienie zamieniono na areszt domowy[40]
Uznanie za organizację przestępczą
7 października 2020 roku Sąd Najwyższy orzekł, że Złoty Świt działał jako organizacja przestępcza, systematycznie atakując emigrantów i polityków lewicowych. Sąd zapowiedział także wyroki dla 68 oskarżonych, w tym kierownictwa politycznego partii. Nikolaos Michaloliakos i sześciu innych prominentnych członków i byłych posłów, oskarżonych o prowadzenie organizacji przestępczej, zostało uznanych za winnych[41]. Sympatyk partii Georgios Roupakias został uznany za winnego zabójstwa lewicowego rapera Pawlosa Fyssasa, a 15 innych zostało skazanych za spisek w tej sprawie[42]. 14 października 2020 r. Nikolaos Michaloliakos został skazany na 13 lat więzienia[43].
↑Chalk, Peter (2003), „Non-Military Security in the Wider Middle East”, Studies in Conflict & Terrorism 26 (3): 197–214, doi:10.1080/10576100390211428, Reflecting these perceptions has been a growing sub-culture of support for neo-Nazi hate groups such as Troiseme Voie in France, Golden Dawn in Greece, Combat 18 (C18) in the United Kingdom...
↑Informacja Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, przytoczona przez agencję informacyjną Newsbeast.gr, 11 maja 2012 – w obwodach wyborczych, w których głosowały jednostki policyjne i specjalne „Złoty Świt” uzyskiwał od 12,4 do 23,6% wszystkich oddanych głosów.
↑W starciu o wysepki Imia poległa załoga greckiego śmigłowca, prawdopodobnie zestrzelona z bardzo małej odległości, przez zajmujące zachodnią z wysp tureckie komando. Grecy nie zareagowali dalej militarnie, choć w basenie Morza Egejskiego posiadali w tamtych dniach bardzo dużą przewagę wojskową. Okoliczność, która w miarę ujawniania danych, stała się przedmiotem ostrej krytyki nie tylko ze strony Złotego Świtu. Link do analitycznego programu SkaiTV, zawierającego wypowiedzi uczestników wydarzeń i opinie analityków wojskowych [1].
↑Przykład wiadomości Skai TV, wyd. z 8 maja 2012, 21:00, scenę wydawania rozkazu powstania na wejście „wodza” odtworzono kilkakrotnie, jako tło do przytaczanych komentarzy, mediów greckich i światowych, poczynając od 40 sekundy w migawce „Złoty Świt grozi demokracji”. (archiwum SkaiTV, Grecja).
↑Nagranie wideo z tego wywiadu, prezentowane przez ogólnokrajowy kanał TV Alfa, 8 maja 2012.
↑Cytat za internetową agencją informacyjną Newsbeast.gr.
↑euractiv.com – „Neo-Nazi Greek party threatens journalist”. euractiv.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-12)]. – w opublikowanym na stronie internetowej „Złotego Świtu” artykule, stanowiącym odpowiedź na nieprzychylny artykuł w „Kathimerini”, użyto powiedzenia „Kommt Zeit, kommt Rat, kommt Attentat!”, oznaczającego ostrzeżenie przed śmiercią. Zastraszana Xena Kunalaki jest Greczynką, wychowaną w RFN.
↑Porównaj: głosów w drugiej turze. W pierwszej, preselekcyjnej turze eurowyborów, na kandydatów ZŚ padło jeszcze więcej głosów, czego strona MSW nie przytacza.
↑Nieprzychylny faszystom, ogólnogrecki dziennik „Kathimerini” zauważa, że to ZŚ jest cichym małym wygranym eurowyborów 2014. [3].
Artykuł w ogólnokrajowym dzienniku „To Wima”, ustami samych członków organizacji, opisujący przemoc, panującą także wewnątrz organizacji [4], cytowany, jako znaczący, także przez główne, on-line wydania greckich wiadomości (przykład Newsbeast)
Wypowiedź Nikolaosa Michaloliakosa, przewodniczącego partii Złoty Świt, w głównym kanale informacyjnym NET, greckiej telewizji publicznej ERT, 29 kwietnia 2012, czyli na 6 dni przed wyborami parlamentarnymi, wyjaśniająca, że „tak zwana republika”, to „ideologiczny i polityczny terror” oraz „bankructwa, nielegalna imigracja i skandale”. Złoty Świt proponuje społeczeństwu ustrój wolny od tych wad. „Republika” i „demokracja” to w języku greckim to samo słowo, nie wiadomo więc precyzyjnie co przewodniczący ma na myśli – tylko Grecję, jako państwo, czy też formę ustrojową w ogólności.
