Wielosił

Wielosił
Ilustracja
Morfologia (wielosił błękitny)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wielosiłowate

Rodzaj

wielosił

Nazwa systematyczna
Polemonium L.
Sp. Pl. 162. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Polemonium coeruleum L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Wielosił błękitny
Kwiaty Polemonium californicum
Wielosił późny

Wielosił (Polemonium L.) – rodzaj roślin należący do rodziny wielosiłowatych (Polemoniaceae). Należy do niego 36 gatunków[4] występujących głównie na półkuli północnej, na obszarach o klimacie umiarkowanym i arktycznym[5], dwa gatunki występują w Chile[6]. W polskiej florze jedynym przedstawicielem jest wielosił błękitny (Polemonium caeruleum)[7]. W naturze rośliny tego rodzaju rosną na różnych siedliskach – od wilgotnych łąk, poprzez widne lasy, skały i górskie murawy, głównie na terenach górskich[6]. Wiele gatunków i mieszańców międzygatunkowych uprawianych jest jako rośliny ozdobne[6].

Morfologia

Pokrój
Byliny, rzadziej rośliny jednoroczne i dwuletnie o pędach na ogół prosto wzniesionych i ogruczolonych, osiągających do 0,9 m wysokości[6], wyrastających z poziomego kłącza[8].
Liście
Skrętoległe, często skupione w przyziemną rozetę[8]. Pierzasto podzielone, z listkami licznymi (ponad 12 par)[6], o zarysie blaszki podługowatym do owalnego. Blaszka naga do ogruczolonej[8].
Kwiaty
Skupione na szczytach pędów w gronach rzadziej główkowato[8]. Kielich dzwonkowaty[8], z 5 działkami zrosłymi u nasady[6]. Płatków korony jest 5, zrośniętych u nasady w krótszą lub dłuższą rurkę, na szczycie zwykle zaokrąglonych[6]. Tworzą koronę dzwonkowatą lub lejkowatą[8]. Mają kolor niebieski, fioletowy lub różowy, rzadko żółtawy lub biały[8]. Pręcików jest 5, z nitkami u nasady nieco owłosionymi[8]. Zalążnia górna, z 3 owocolistków, z pojedynczą szyjką słupka, na szczycie trójdzielnym[6].
Owoce
Torebki owalne, rzadziej kulistawe. Nasiona brązowe do czarnych, zwykle kanciaste, w liczbie od 1 do 12 w każdej z komór[8].

Systematyka

Rodzaj należy do podrodziny Polemonioideae z rodziny wielosiłowatych Polemoniaceae[9].

Wykaz gatunków[4][10][11]

Zastosowanie i uprawa

Liczne gatunki i mieszańce między nimi uprawiane są jako rośliny ozdobne[6]. Zalecane są do nasadzeń w ogrodach skalnych, naturalistycznych i na rabaty bylinowe[11]. Większość gatunków jest całkowicie mrozoodporna[5]. Najlepiej rosną na przepuszczalnej, mineralnej glebie na stanowisku słonecznym. Byliny najprościej rozmnażać przez podział lub sadzonkowanie, gatunki jednoroczne przez wysiew nasion[11]. Dla zachowania bylin w dobrym stanie wymagają przesadzania co kilka lat[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-01] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  4. ↑ a b Polemonium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-25].
  5. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 190. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 136, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c d e f g h i Polemonium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-01-29].
  9. ↑ Genus: Polemonium L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA.gov. [dostęp 2017-01-29].
  10. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 61.
  11. ↑ a b c Beata Grabowska, Tomasz Kubala. Encyklopedia bylin, tom II. Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo, s. 696-699, 2012.