Władysław Leon Osmolski

Ppłk Władysław Leon Osmolski (fotografia wykonana między 1926 – 1929 rokiem).
Data i miejsce urodzenia	28 czerwca 1883 Warszawa
Data i miejsce śmierci	6 kwietnia 1935 Świebodzin
Zawód, zajęcie	lekarz
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Leon Piotr Osmolski (ur. 28 czerwca 1883 w Warszawie, zm. 6 kwietnia 1935 pod Świebodzinem) – polski lekarz, teoretyk wychowania fizycznego, pułkownik lekarz Wojska Polskiego, komendant Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu, dyrektor Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, publicysta, działacz niepodległościowy i sportowy^[1].

Był synem Władysława i Marii Japowicz. Po ukończeniu V Gimnazjum w Warszawie podjął studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Za udział w strajku szkolnym został relegowany z uczelni w 1905 roku. Absolutorium uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a dyplom uzyskał na Uniwersytecie Dorpackim w 1907 roku.

Pracę zawodową rozpoczął w Warszawie, a następnie pracował w powiecie uszyckim i Odessie, w Instytucie Bakteriologicznym skąd został oddelegowany przez rząd rosyjski do Arabii. Przez dwa lata pracował w kwarantannie przeciwdżumowej z ramienia rządu i Międzynarodowej Komisji do Walki z Dżumą. Po opublikowaniu w Gazecie lekarskiej pracy Przyczynek do anatomii patologicznej moru został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Lekarskiego (1911). Następnie pracował pod kierunkiem Franciszka Kijewskiego na oddziale chirurgii, a jako asystent Walentego Kamockiego i lekarz ambulatorium podjął specjalizację okulistyczną w Instytucie Oftalmicznym (1912–1920). W tym samym czasie podjął działalność w ruchu higienicznym pełniąc obowiązki lekarza w ogrodach Raua.

Tytuł doktora nauk lekarskich uzyskał w 1922 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim^[2].

Karierę wojskową rozpoczął jako lekarz pułkowy w armii rosyjskiej w czasie I wojny światowej. 2 sierpnia 1915 roku pod Łomżą zdezerterował, by wstąpić do Polskiej Organizacji Wojskowej. Pierwszą funkcję objął 4 sierpnia 1915 jako komisarz Straży Obywatelskiej XII Okręgu i pełnił ją do rozwiązania jednostki. Pełnił obowiązki lekarza naczelnego Okręgu Warszawskiego (1916–1918), a od 11 listopada 1918 był lekarzem 36 pułku piechoty Legii Akademickiej.

Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wstąpieniu do Wojska Polskiego otrzymał stopień kapitana w 1920 roku. Po zakończeniu działań wojennych już jako szef sanitarny 2 Armii został zdemobilizowany i powołany. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 70. lokatą w korpusie oficerów sanitarnych. W czerwcu 1922 roku wyznaczony został na stanowisko szefa Wydziału Wychowania Fizycznego Oddziału III Sztabu Generalnego, pozostając oficerem nadetatowym 1 batalionu sanitarnego.

W latach 1926–1929 pełnił obowiązki dowódcy Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu. Z jego inicjatywy powstał Centralny Instytut Wychowania Fizycznego w Warszawie, którego był w latach 1929–1931 pierwszym dyrektorem i wykładowcą^[3][4].

W 1931 roku został komendantem Szkoły Podchorążych Sanitarnych Centrum Wyszkolenia Sanitarnego (1931–1933), wykładając jednocześnie na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a następnie został szefem sanitarnym Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu^[2]. 18 lutego 1930 roku awansował na pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku z 1. lokatą w korpusie oficerów sanitarnych, grupa lekarzy.

Prowadził działalność dydaktyczną ucząc w szkole i wykładając na pierwszych kursach lotniczych. Opracował pierwsze przepisy higieny i wychowania fizycznego, a także opublikował w tym czasie Nauczanie higieny w szkole elementarnej oraz seminarium nauczycielskim. Od 15 stycznia 1918 pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako referent do spraw higieny, a także pełnił obowiązki wiceprezesa Rady Wychowania Fizycznego i Kultury Cielesnej (do 1922 roku).

Był kierownikiem Działu Wychowania Fizycznego PeWuKi^[5], prezesem komitetu organizacyjnego I Kongresu Sportowego (W-wa 1923), prezesem Polskiego Związku Narciarskiego i pierwszym prezesem Związku Dziennikarzy Sportowych. W 1924 był kierownikiem polskiej reprezentacji olimpijskiej w Chamonix. W 1925 wobec powszechnego niezadowolenia z działalności ówczesnego kierownictwa klubu Legia Warszawa, z jego inicjatywy powstał konkurencyjny wojskowy klub sportowy Lechia Warszawa. Powstanie konkurencyjnego klubu (działającego pod tym samym adresem i na tych samych obiektach sportowych) zaktywizowało działaczy Legii i paradoksalnie przyczyniło się do uzdrowienia i odratowania tego klubu^[6].

Wykładał także w Centralnej Wojskowej Szkole Gimnastyki i Sportu w Poznaniu i na Uniwersytecie Warszawskim.

Zmarł 6 kwietnia 1935 pod Schwiebus^[7], w trakcie podróży do Republiki Liberii, którą odbywał na zaproszenie tamtejszego rządu. Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

W swoich pracach dowodził znaczenia wychowawczych wartości sportu wyczynowego i konieczności udostępniania go młodzieży. Uważał, że zabawy ruchowe są szkołą życia dla młodzieży, sposobiącą ją do uczestnictwa w grupach społecznych^[8]. Prezentował pogląd, że należy dążyć do zrównoważenia wychowania fizycznego z innymi dziedzinami; podkreślał wychowawcze znaczenie sportu i potępiał wszystkie przejawy jego komercjalizacji. Był twórcą teorii sprawności ruchowej opartej na ogólnej wiedzy o człowieku, którą realizował w ramach działalności Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego, a która współgrała ze strategią rządu ograniczającego swoją odpowiedzialność w tej sferze życia społecznego^[9]. Jego poglądy w kwestii wychowania uznawane są za postępowe^[10].

Był współtwórcą medycyny sportowej, propagatorem kultury fizycznej, sportu jako czynnika rozwojowego, jednym z założycieli i działaczy Polskiego Komitetu Olimpijskiego, współzałożycielem Lekarskiego Towarzystwa Wydawniczego, ekspertem w dziedzinie chorób tropikalnych.

Był autorem podręczników, rozpraw naukowych i prac badawczych (ponad 110 publikacji w czasopismach „Lekarz Polski”, „Nowiny Lecznictwa Farmaceutycznego i Fizykalnego”, „Przegląd Fizjologii Ruchu”, „Przegląd Sportowo-Lekarskim”, „Warszawskie Czasopismo Lekarskie”, „Wychowanie Fizyczne w Szkole”, „Wychowanie Sportowe i Wojskowe”), wydawcą i redaktorem naczelnym tygodnika „Stadjon”^[11], członkiem komitetu redakcyjnego „Wychowania Fizycznego” i redaktorem pisma „Lekarz Wojskowy”.

• Krzyż Niepodległości^[12]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[12][13]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie^[12]
• Złoty Krzyż Zasługi^[12]
• szwedzki Order Wazów II klasy^[12]
• szwedzki Order Wazów III klasy (1931)^[14]
• rumuński Order „Meritul Sanitar”^[12]
• czeski Order Lwa Białego^[12]
• Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej^[15]
• Odznaka pamiątkowa 36 pułku piechoty^[15]

• Przyczynek do anatomii patologicznej moru (1911)
• Hygiena sportu (1917, redakcja wspólnie z T. Heryngiem, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa)
• Hygiena w harcerstwie (1918, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa)
• Lekka atletyka (1920)
• Operowanie woreczka łzawego ropiejącego (1922)
• Wpływ nauk lekarskich na doktrynę wychowania fizycznego
• Rola sportu w wychowaniu etycznym (1922, Biblioteka Eugeniczna Polskiego Towarzystwa Walki Ze Zwyrodnieniem Rasy, Nr 1)
• Stosunek sportu do wychowania fizycznego (Lekarz wojskowy, 1926)
• Zaniedbane drogi wychowawcze (1928)
• Zdrowie, opieka społeczna, wychowanie fizyczne i sport
• Budowa terenów i urządzeń sportowych (1928, redakcja wspólnie z Henrykiem Jeziorowskim, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa)
• Biologiczne znaczenie ćwiczeń fizycznych (Nowiny Lekarskie, 1931)
• Psychofizjologia rozwoju sprawności ruchowej (1931)
• Biologiczne wytłumaczenie popędów sportowych (1932)
• O studiach specjalizujących lekarzy sportowych
• Wychowanie fizyczne w Polsce (Tętno, 1932)
• O wychowawczym znaczeniu zabawy
• Teorja sprawności ruchowej (1935, Nasza Księgarnia, Warszawa)
• Podstawy biologiczne ćwiczeń ruchowych (w pracy: Medycyna sportowa, 1935)

• teoria wychowania
• Wojskowa Akademia Medyczna

• Encyklopedia popularna PWN. [T.] 7, Ork – Psy. Warszawa: "Świat Książki", 1998, s. 26. ISBN 83-7129-542-1.
• Historia uczelni. Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie. [dostęp 2008-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 lutego 2014)]. (pol.).
• Wojciech Lipoński: Humanistyczna encyklopedia sportu. Warszawa: Sport i Turystyka, 1987, s. 237. ISBN 83-217-2448-5.
• Teresa Ostrowska: Polski słownik biograficzny. T. 24 z. 4 [og. zb.] 103, Ott Michał-Padlewski Zygmunt. Wrocław: Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979, s. 373-375. ISBN 83-04-00234-5.
• Roczniki Oficerskie 1923, 1924, 1928 i 1932

• Publikacje Władysława Leona Osmolskiego w bibliotece Polona
• Władysław Leon Osmolski. Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-20].