Władysław Ignacy Kopaczyński herbu Junosza, vel Władysław (bądź Jan)^[1] Nowacki^[a], ps. „Junosza”, „Janusz”, „Junoska” (ur. 1843 w Kobylnikach, zm. 22 października 1901 w Krecowie) – rotmistrz żandarmerii narodowej w powstaniu styczniowym, właściciel ziemski, działacz samorządowy.

Urodził się w 1843^[2][1] w Kobylnikach na obszarze Królestwa Polskiego^[3][b]. Właściwie nazywał się Władysław Ignacy Kopaczyński^[4][5][6][1]. Legitymował się herbem szlacheckim Junosza^[4]. Był jedynym dzieckiem^[7] Walentego i Petroneli z domu Cybulskiej^[8]. Pochodził z patriotycznej rodziny ziemiańskiej^[9]. Jego dziadek był majorem w armii Księstwa Warszawskiego, walczącym pod komendą Jana Henryka Dąbrowskiego, a ojciec walczył w powstaniu listopadowym, po którym był właścicielem ziemskim, a potem dzierżawcą dóbr^[9][1][10].

Jako dziecko zetknął się ze sferą militarną, kiedy w jego domu stacjonował oddział kawalerii armii rosyjskiej, kroczący w celu stłumienia powstania węgierskiego, i od tego czasu fascynował się służbą wojskową^[11]. Uczył się w Kielcach, gdzie w wieku 18 lat ukończył naukę w Wyższej Szkole Realnej^[12][1][7]. Następnie zatrudniony w branży górniczej w charakterze praktykanta^[9][1]. Pracując w tej branży był zwolniony ze służby wojskowej^[7]. Nie był zaangażowany w ramach organizacji niepodległościowych^[1][13].

Po wybuchu powstania styczniowego (22 stycznia 1863) zgłosił się do punktu zbornego między Drzewicą a Opocznem^[1][14]. Jako szeregowiec otrzymał przydział do oddziału opoczyńskiego rtm. Stamirowskiego^[1][14]. Po komendą tegoż na początku swojej służby dotarł do Wielkiej Woli w celu stłumienia buntu chłopów^[1][15]. Po tygodniu został mianowany podoficerem w II plutonie^[15]. Następnie z rozkazu Łakińskiego (naczelnik sił zbrojnych powiatu) został przydzielony pod komendę kpt. Kazimierza Wiśniewskiego, formującego oddział żandarmów narodowych powiatu opoczyńskiego (wzgl. był on dowódcą kawalerii w Radomskiem)^[12][16][15]. Z zaangażowaniem zajmował się generalnie działalnością administracyjną oddziału (rekwizycja koni, rekwizytów, kontakty z władzami cywilnymi) oraz objął funkcję adiutanta dowódcy i kierował kancelarią^[17]. Po około dwóch miesiącach otrzymał awans na stopień oficerski i został mianowany na podporucznika^{[12][2][18][17]}. Po rozbiciu oddziału Wiśniewskiego 30 czerwca 1863 między Mechlinem a Goździkowem (kapitan został pojmany, a 16 lipca rozstrzelany w Radomiu) został dowódcą niedobitków pozostałych z jednostki^[18][17]. Jako I oficer po Wiśniewskim zebrał pozostałych kilkudziesięciu jeźdźców i udał się do pułkownika Dionizego Czachowskiego, który mianował go za to porucznikiem^[12][19]. Został odesłany przez płk Czachowskiego przez Piotrków i Częstochowę do Krakowa^[20], gdzie otrzymał mianowanie na dowódcę oddziału w Krakowskiem, po czym wyjechał z tych stron, a następnie zorganizował i objął dowodzenie nad oddziałem 40 żandarmów konnych na terenie powiatu miechowskiego i powiatu stopnickiego^[21][22][18]. Dokonał uzupełnień siły oddziału i został komendantem w Miechowskiem^[18]. Stamtąd, wobec trudności operacyjnych, przeszedł do powiatu stopnickiego^[18].

Jesienią 1863 objął dowództwo żandarmerii województwa krakowskiego^[18]. Od września dowodził oddziałem żandarmerii nazwanym od swojego pseudonimu^[2][23]. Nosił pseudonimy „Junosza”, „Janusz”, „Junoska”^[9][1]. Dowodził w sześciu bataliach: walkach pod Goździkowem 30 czerwca 1863^[18], w potyczce pod Stawami 9 października 1863^[24], potyczce pod Motkowicami 12 grudnia 1863), bitwie w Bebelnie 28 kwietnia 1864, bitwie pod Żeleźnicą 30 kwietnia 1864, potyczce pod Pińczowem 3 maja 1864^[2][25][18]. Wcześniej brał też udział w bitwie pod Iłżą 17 stycznia 1864^[26], bitwie pod Opatowem 21 lutego 1864^[27]. Współdziałał m.in. z płk. Karolem Kalitą ps. „Rębajło” (dowódca oddziału stopnickiego), płk. Zygmuntem Chmieleńskim (naczelnik wojenny woj. krakowskiego), płk. Józefem Hauke-Bosakiem (dowódca II Korpusu Krakowskiego)^[28][18][29]. Przez tego ostatniego w lutym 1864 został mianowany naczelnikiem kozaków ostatniego województwa krakowskiego (zamiast na stanowisko naczelnika żandarmów) i w tej funkcji pozostał do końca^[30]. Także przez Hauke-Bosaka rozkazem z 15 marca 1864 został awansowany na pełnego rotmistrza (decyzję otrzymał 15 kwietnia 1864)^[31]. W tym czasie jego licząca ok. 70 koni jednostka, nękana bezustannie przez siły wroga, była prawdopodobnie jedynym z ostatnich oddziałów powstańczym na terenie województwa krakowskiego^[31]. Wkrótce potem, wiosną 1864 otrzymał dostarczony przez ppłk. Markowskiego (naczelnik dywizji krakowskiej) pisemny rozkaz Hauke-Bosaka informujący o awansowaniu go na stopień majora i polecający przetrwanie do 10 maja 1864, zaś po tym dniu spodziewano się nadejścia posiłków z Galicji i interwencji z innych państw^[32]. Dysponował wówczas siłami 94 koni^[18][33]. Powyższą dyrektywę wykonał, a wobec ścigania swojego oddziału oraz faktycznej niemożliwości kontynuowania działań zbrojnych dokonał rozpuszczenia jednostki nad ranem 10 maja 1864 pod wsią Słupia^{[2][23][18][34]}. Przez cały okres swojej służby powstańczej ani raz nie został rozbity w bojach^[18][35]. Tuż po rozpuszczeniu oddziału udał się w stronę Jędrzejowa, po czym przeprawił się przez Wisłę na obszar Galicji^[36]. W odróżnieniu do deklarowania awansu na majora w treści własnych wspomnień^[37], w późniejszych źródłach był przedstawiany w stopniu rotmistrza^[4][2][22].

Po powstaniu osiadł w Galicji^[18]. Z wykształcenia był agronomem^[2]. Staraniem Jana Porembalskiego, władającego dobrami w Rudawce, podjął pracę na stanowisku drogomistrza przy radzie powiatowej w Birczy^[38]. Jako przedsiębiorca zajmował się sprzedażą kruszywa potrzebnego przy budowach dróg^[38] oraz dostawami materiałów budowlanych^[39]. Dorobiwszy się nabył majątek w Krecowie, gdzie gospodarował do swojej śmierci^[9][39]. W 1881 otrzymał obywatelstwo austriackie^[40]. Był właścicielem własności ziemskiej w Krecowie w latach 80. i 90.^[41]. Na początku 1891 nabył majątek Lachawa^[42], który obok Krecowa posiadał do końca życia^[43][4][44]. W miejscu zamieszkania był założycielem tartaku, młyna, zbudował szkołę, był też inicjatorem prac poszukiwawczej ropy naftowej^[39]. Z tych względów zyskał miano „dobrego gospodarza i organizatora”^[39]. W 1896 wraz z Pawłem Tyszkowskim z Huwnik otrzymał od C. K. Ministerstwa Kolei koncesję na budowę kolei z Niżankowic przez Huwniki, Rybotycze, Trzcianiec, Kreców, Mrzygłód w połączeniu z Sanokiem^[45].

Przez lata był członkiem wydziału C. K. Rady powiatowej w Dobromilu^[43][4], wybierany z grupy większych posiadłości jako członek od około 1884^[46], w 1890^[47], od około 1892 pełnił funkcję zastępcy członka wydziału^[48], a od około 1897 do końca życia był członkiem wydziału powiatowego^[49]. Należał do Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, od około 1885 był członkiem oddziału przemysko-mościsko-jaworowsko-bireckiego^[50], a do końca życia do oddziału przemysko-mościsko-bireckiego^[51]. W 1885 został wylosowany sędzią przysięgłym przy trybunale w Przemyślu^[52]. Od około 1894 do końca życia na obszarze powiatu Bircza był szacownikiem dóbr dla okręgu sanockiego sądu powiatowego^[53]. W maju 1894 w Mrzygodzie przemawiał nad grobem zmarłego powstańca listopadowego Józefa Bigi^[54][55]. W lipcu 1898 został członkiem rady gminnej w Krecowie^[56]. Przez szereg lat sprawował stanowisko wójta Krecowa^[57][39] (wzgl. naczelnika)^[58][43]. W doniesieniach z Krecowa na łamach „Kurjera Lwowskiego” Nowacki był przedstawiany w negatywnym świetle w zakresie swojej działalności gospodarczej oraz stosunku wobec ludności^[59]. Jego ostre postępowanie wobec ludności chłopskiej Krecowa skutkowało konfliktem i sporem sądowym^[39].

W drugiej połowie XIX wieku figurował jako „Władysław Nowacki” (spisy właścicieli ziemskich, Szematyzmy) lub był zapisywany jako „Nowacki-Kopaczyński” (przy informacji i przyznaniu obywatelstwa w 1881)^[40], „Junosza Kopaczyński Nowacki” (księga parafialna przy zapowiedzi ślubu)^[3], „Kopaczyński Nowacki” (księga parafialna przy zgonie)^[44] albo przedstawiany „Kopaczyński vel Nowacki”^[52]. Wydany w 1903 fragment swojego pamiętnika podpisał jako Jan Nowacki^[1]. Z uwagi na swoje kontakty z weteranami powstańczymi był uznawany przez austro-węgierskie władze zaborcze za osobę politycznie podejrzaną^[39]. Był autorem rękopisu wspomnień powstańczych^[60], które w 1960 wydano pt. Pamiętnik Junoszy oficera polskich żandarmów w powstaniu styczniowym (przygot. do druku Emanuel Halicz, Leonard Ratajczyk)^[61]. Inne jego reminiscencje, zatytułowane Urywek z pamiętnika, zostały opublikowane w pracy zbiorowej pt. W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863–1903, wydanej w 1903 (autor podpisany jako Jan Nowacki)^[62][63].

Zmarł 22 października 1901 w Krecowie w wieku 57 lat^[44][4][39]. Został pochowany na cmentarzu grecko-katolickim w Krecowie 25 października 1901 po pogrzebie odprawionym przez rzymsko-katolickiego ks. proboszcza z Sanoka i dziekana sanockiego Bronisława Stasickiego^[44][39][c]. Pamiątki po nim uległy zniszczeniu w trakcie pożaru Krecowa podczas I wojny światowej^[39].

W życiu prywatnym 4 października 1890 w Krakowie ożenił się z Józefą Marią Dąmbską^[d] (zm. 1929)^[64]), właścicielką dóbr z Królestwa Polskiego^[5][44], córką Edmunda Dąmbskiego z Lubrańca (właściciel Chruszczyny i Donosów) i Eleonory z domu Woźniakowskiej (zm. 1904)^{[65][66][67][68]}. Po jego śmierci Józefa Nowacka była właścicielką majątku w Krecowie w pierwszej dekadzie XX wieku^[69]. Ich dziećmi byli: Janina Władysława Józefa (ur. 1891)^[70], Edmund Aleksander Marian (ur. 1892)^[71], Maria Józefa (ur. 1894)^[72], Irena (1896-1911)^[73][74][e]. Na 28 września 1911 w sądzie w Sanoku zaplanowano licytację majętności w Krecowie tj. grunty z przynależnościami (m.in. budynki, młócarnia, dwie studnie, tartak, młyn) i w Lachawie^[75]. Na nagrobku Nowackich-Kopaczyńskich w Krecowie zachowała się tablica z inskrypcją dotyczącą Józefy Nowackiej (żony Władysława) oraz Ireny Nowackiej Kopaczyńskiej^[76]. W okresie II Rzeczypospolitej majątek w Krecowie należał do syna Władysława tj. Edmunda Nowackiego (ur. 1892), żonatego z Zofią z domu Romer z Jodłownika^[38].

• Pamiętnik Junoszy, oficera polskich żandarmów [w] 1863 r.. W: Pamiętnik Junoszy oficera polskich żandarmów w powstaniu styczniowym. Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. Feliksa Dzierżyńskiego, 1960, s. 17-95.
• Emanuel Halicz: Wstęp. W: Pamiętnik Junoszy oficera polskich żandarmów w powstaniu styczniowym. Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. Feliksa Dzierżyńskiego, 1960, s. 3-15.
• Kapitan Junoska (Jan Nowacki): Urywek z pamiętnika. W: W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego 1863–1903. Lwów: 1903, s. 155-160.
• Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64. W: Józef Białynia Chołodecki: Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864. Lwów: 1904, s. 1-487.
• Karol Kalita: Ze wspomnień krwawych walk. Lwów: 1913, s. 1-168.
• Robert Osiński. Z dziejów Powstania Styczniowego na Ponidziu. „Świętokrzyskie”. Wydanie specjalne: Powstanie Styczniowe 150 rocznica, s. 15, 22 stycznia 2013. ISSN 1895-2895. 
• Akta urodzeń, małżeństw i zgonów dla miejscowości Mrzygłód, Tyrawa Solna, Hroszówka, Ulucz, Łodzina, Hłomcza, Kreców, Siemuszowa, Wola Krecowska, Lachawa (1890-1904), Archiwum Państwowe w Rzeszowie Oddział w Sanoku .
• Stanisław Kryciński: Pogórze Przemyskie. W krwawym zakolu Sanu. Libra, 2023, s. 1-446. ISBN 978-83-66699-87-8.