Władysław Biegański

Popiersie Władysława Biegańskiego przy dworcu kolejowym w Częstochowie
Data i miejsce urodzenia	28 kwietnia 1857 r. Grabów nad Prosną
Data i miejsce śmierci	29 stycznia 1917 Częstochowa
Zawód, zajęcie	lekarz, filozof, społecznik
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Władysław Biegański (ur. 28 kwietnia 1857 w Grabowie nad Prosną, zm. 29 stycznia 1917 w Częstochowie) – polski lekarz internista, doktor medycyny, teoretyk logiki i psychologii, filozof, działacz społeczny. Zajmował się niemal wszystkimi dziedzinami medycyny, szczególnie chorobami zakaźnymi, diagnostyką chorób i logiką w medycynie.

W latach 1870–1875 uczył się w gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim (obecne I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego), w tym czasie mieszkał w pobliskim Janowie. Zaraz po ukończeniu gimnazjum podjął studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, które ukończył w 1880 roku. Na piątym roku studiów napisał pracę na konkurs zorganizowany przez Wydział Filozofii pt. Porównanie nauki o ideach Locka i Leibniza, którą wyróżniono.

Po praktykach – głównie położniczych – w Berlinie i Pradze, oraz krótkim pobycie w Rosji, gdzie pracował jako lekarz, w 1883 osiadł na stałe w Częstochowie i otworzył praktykę prywatną^[1]. Został lekarzem szpitalnym i miejskim, w latach 1884–1910 był oddziałowym lekarzem na kolei warszawsko-wiedeńskiej, a także pełnił funkcję lekarza fabrycznego (od 1887 r. w fabryce „Motte” i od 1885 r. w fabryce „Częstochowianka”). Sprawował urząd dyrektora szpitala miejskiego (do 1907 roku), który zreorganizował i przekształcił w liczący się ośrodek leczniczo-naukowy regionu.

W latach 1901–1917 pełnił funkcję prezesa w Towarzystwie Lekarskim Częstochowskim (którego był współzałożycielem). Był ponadto twórcą i prezesem Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan (1899–1901) oraz inicjatorem (1906) i pierwszym prezesem Oddziału Częstochowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a także popularyzatorem zagadnień higieny (w 1901 założył Towarzystwo Higieniczne). Swoim działaniem zapoczątkował utworzenie Biblioteki Miejskiej (noszącej obecnie jego imię). W Częstochowie prowadził pracę naukową, z dala od polskich ośrodków akademickich, co spowodowało, że nazywano go „profesorem bez katedry”.

W 1906 r. był współorganizatorem I Gimnazjum Polskiego w Częstochowie przy ul. Kościuszki 10/12^[2].

Zmarł na dławicę piersiową; pochowany na częstochowskim cmentarzu Kule.

Od 1885 był żonaty z Mieczysławą Rozenfeldówną, córką inżyniera Henryka Rozenfelda^[2].

Obok praktyki medycznej, zajmował się także filozofią medycyny i należał do polskiej szkoły filozofii medycyny^[3]. Od 1907 członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego^[4].

Napisał kilka podręczników: m.in. Diagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych (1891), Wykłady o chorobach zakaźnych ostrych (1900–1901), Zagadnienia ogólne z teorii nauk lekarskich (1897), Logika medycyny (1894, uzupełniona w 1908 i wydana jako Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich, w 1909 wydana w Niemczech). Publikował w „Przeglądzie Lekarskim”, „Nowinach” i „Medycynie”. Jako filozof poświęcił się teorii poznania i genezie moralności. Swoje poglądy określał mianem prewidyzmu. Jego największe dzieła filozoficzne to: Zasady logiki ogólnej (1903), Teoria logiki (1912), Traktat o poznaniu i prawdzie (1910), Teoria poznania ze stanowiska zasady celowości (1914–1915), Prewidyzm i pragmatyzm, Podręcznik logiki dla szkół średnich i samouków (1906), Etyka ogólna (pośmiertnie, 1918).

Swoje stanowisko epistemologiczne Biegański określał jako prewidyzm. Zgodnie z nim poznanie polega na przewidywaniu przyszłych faktów, a nie na uchwytywaniu rzeczywistości^[5]. Biegański twierdził, że „przewidywać” czy też „odgadywać” możemy wszystko to, co w danym momencie nie jest elementem posiadanej przez nas wiedzy. W zależności od przedmiotu badań predykcja może mieć postać postgnozy (jeśli nasze przewidywanie dotyczy przeszłości), diagnozy (jeśli dotyczy teraźniejszości) lub prognozy (jeśli dotyczy przyszłości)^[6].

Pomimo pewnych podobieństw do pragmatyzmu, Biegański był przeciwnikiem koncepcji prawdy Williama Jamesa. Nie uważał, że wszystko, co zostało dowiedzione w doświadczeniu musi być prawdziwe. Nie zgadzał się z twierdzeniem, że prawda nie jest celem, a jedynie narzędziem do skutecznego działania – argumentował, że niepowodzenie naszego działania świadczy nie o tym, że nasze założenia były błędne, ile raczej o tym, że błędne było działanie. Odrzucał także rozumienie prawdy jako relatywnej względem teorii^[5].

Władysław Biegański jest jedną z najbardziej popularnych postaci w historii polskiej medycyny. Większość pamiątek znajduje się w Izbie Pamiątek w Grabowie nad Prosną, w Częstochowie i bibliotekach posiadających w zbiorach prace jego autorstwa – część z nich jest dostępna online w bibliotekach cyfrowych^[7]. Prezydent Częstochowy i Towarzystwo Lekarskie Częstochowskie osobom wyróżniającym się wybitną oraz znaczącą działalnością w ochronie zdrowia i pracą na rzecz pacjenta przyznają Nagrodę Prezydenta Miasta Częstochowy im. dr. Władysława Biegańskiego.^[8]. Uchwałą z 4 listopada 2016 roku Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2017 Rokiem Władysława Biegańskiego.^[9][10]. Główną formą obchodów Roku Władysława Biegańskiego była Konferencja Naukowa poświęcona upamiętnieniu 100-lecia śmierci Doktora Władysława Biegańskiego, która odbyła się w Częstochowie (6-8 kwietnia 2017 r.)^[11]. Towarzyszyła jej wystawa pt. „Doktor Władysław Biegański – życie i dzieło. W stulecie śmierci”, która była prezentowana m.in. w Senacie, Głównej Bibliotece Lekarskiej w Warszawie, w Bibliotece Publicznej im. dr. Władysława Biegańskiego w Częstochowie oraz Grabowie nad Prosną, gdzie 29 czerwca 2017 roku pośmiertnie nadano Władysławowi Biegańskiemu tytuł Honorowy Obywatel Miasta i Gminy Grabów nad Prosną^{[12][13][14][15]}. W 2017 roku w Sekcji Metodologii Nauk Medycznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego powołano „Studia nad twórczością naukową doktora Władysława Biegańskiego” mające na celu rozwijanie badań nad treścią prac dra Biegańskiego oraz popularyzowanie jego dorobku naukowego^[16][17].

• Plac Władysława Biegańskiego w Częstochowie
• Dom Biegańskiego
• Ławeczka Władysława Biegańskiego w Częstochowie
• Collegium Medicum im. dr. Władysława Biegańskiego Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie

• Biegański W.: Logika medycyny, czyli krytyka poznania lekarskiego, Warszawa, 1908.
• Biegański W., Wnioskowanie z analogii, Lwów: Polskie Towarzystwo Filozoficzne, 1909.
• WładysławW. Biegański WładysławW., Prewidyzm i pragmatyzm, „Przegląd Filozoficzny”, XIII (3), 1910, s. 319–​324  (pol.).
• WładysławW. Biegański WładysławW., Traktat o poznaniu i prawdzie, Warszawa: Księgarnia E. Wendego i S-​ki, 1910  (pol.). Brak numerów stron w książce

• Biegański M.: Władysław Biegański. Życie i praca, 1930.

• Bilikiewicz T.: Władysław Biegański (1857-1917). „Polski Tygodnik Lekarski” 1946 nr 41/42.
• Polski Słownik Biograficzny, T. II.
• Filozofia w Polsce, Słownik Pisarzy, 1971.
• Okuszko K.: Filozoficzna działalność Władysława Biegańskiego. Częstochowa, 1917.
• Nowaczyk A., Żołnowski Z.: Logika i metodologia badań naukowych dla lekarzy, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1974.
• Zenon Maćkowiak, Władysław Biegański, (w:) Polska szkoła filozofii medycyny. Przedstawiciele i wybrane teksty źródłowe, pod redakcją Michała Musielaka i Jana Zamojskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010.
• Andrzej Mężyk: Biegański Władysław. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 26.
• AnnaA. Brożek AnnaA., Pragmatism and Pragmatic Motives in the Lvov-Warsaw School, [w:] AnnaA. Brożek, JacekJ. Jadacki (red.), At the Sources of the Twentieth-Century Analytical Movement, Brill, 7 maja 2022, s. 156–188, DOI: 10.1163/9789004511934_010, ISBN 978-90-04-51193-4  (ang.).

• Dzieła Władysława Biegańskiego w bibliotece Polona