PROFILPELAJAR.COM

Visual Basic for Applications, VBA – język programowania oparty na Visual Basicu (VB) zaimplementowany w aplikacjach pakietu Microsoft Office oraz kilku innych, jak na przykład AutoCAD i WordPerfect. Ta uproszczona wersja Visual Basica służy przede wszystkim do automatyzacji pracy z dokumentami, na przykład poprzez makropolecenia.

Podstawową różnicą między VBA a VB jest to, że VBA nie pozwala na tworzenie samodzielnych skompilowanych aplikacji typu EXE. Kod programu napisanego w VBA zawsze zawarty jest w dokumencie utworzonym przy pomocy programu obsługującego VBA - na przykład w pliku *.DOCX edytora MS Word lub pliku *.XLS/XLSM arkusza MS Excel. Program taki wymaga zatem środowiska uruchomieniowego, którym jest zainstalowana na komputerze aplikacja obsługująca dany dokument.

Wyjątkiem symulującym samodzielnie działające aplikacje są pliki utworzone w programie Microsoft Access, które — przy zakupie rozszerzenia Microsoft Office Developer lub innego^[1] — pozwalają na uruchamianie plików Accessa na dowolnej liczbie komputerów w tzw. Microsoft Access Runtime, bez konieczności wyposażania każdego pojedynczego komputera w pełny pakiet Microsoft Office.

Od wersji 2000 pakiet Microsoft Office został wyposażony w oddzielny Edytor Visual Basic, dobrze znany programistom Visual Basic 6.0, co znacznie ułatwia pracę z kodem. W wersji 2000 dodano także możliwość współpracy programu Microsoft Access z bazą danych Microsoft SQL Server w architekturze klient-serwer.

Przykłady programów

Przed rozpoczęciem pisania programu w Edytorze VBA (uruchamianym poprzez wciśnięcie Alt+F11), należy dodać dodatek Solver jako odwołanie do VBA (jeżeli będziemy z niego korzystali). W tym celu należy wybrać w Edytorze Tools → References i zaznaczyć Solvera. Jeżeli go tam nie ma, to należy go odnaleźć w katalogu zawierającym Office poprzez guzik Browse.

Pisanie makra rozpoczynamy, klikając prawym przyciskiem w dowolnym miejscu w oknie VBAProject (zwykle na górze po lewej stronie) i z menu wybierając Insert → Module. Jest to o tyle ważne, że makra napisane nie w „Modules” tylko „Microsoft Excel Objects” nie będą działały. Po wstawieniu nowego modułu, po prawej stronie pojawia się puste pole edycji, w którym możemy zacząć pisać swój program. Poniżej znajduje się kilka przykładów, które powinny pomóc zrozumieć składnię VBA. Poniższe przykłady można skopiować i bezpośrednio wstawić do modułu. Makro uruchamia się poprzez kliknięcie na zielony znak Run (lub klawisz F5).

Przykładowy program napisany w VBA:

    Sub proba()
    Dim i As Integer                'deklaracja zmiennej - nie jest wymagana w VBA
        For i = 1 To 10             'uruchomienie petli - 10 powtórzeń
            Cells(i, 1) = i ^ 2     'wypelnienie komórki wartością po prawej stronie znaku równa się
        Next i                      'zwiększenie i o jeden
    End Sub                         'zakończenie makra

Ten prosty program wstawia do komórek z zakresu „A1:A10” kwadraty kolejnych liczb naturalnych (od 1 do 10)

Przy pomocy VBA można także deklarować funkcje użytkownika. Poniższy program wprowadzi funkcję, która jako argument przyjmuje liczbę naturalną (n), a zwraca sumę ciągu arytmetycznego, gdzie pierwszy wyraz to 1, ostatni to n, a różnica ciągu to 1.

    Function aryt(n As Integer) As Integer
    Dim i, wartosc As Integer       'deklaracja zmiennych
        wartosc = 0                 'przypisanie wartości zero zmiennej wartosc
        For i = 1 To n              'uruchomienie pętli
            wartosc = wartosc + i   'zwiększenie zmiennej wartosc o i
        Next i                      'zwiększenie i o jeden
    aryt = wartosc                  'przypisanie zmiennej wyjściowej wartości zawartej w zmiennej wartość
    End Function

Poniżej znajduje się bardziej skomplikowany program, którego celem jest pokazanie jak:

wpisywać formuły (a nie wartości) do arkusza przy pomocy VBA
dokonywać operacji na kolumnach (np. zmiana szerokości)
uruchomić Tabelę Danych z poziomu VBA
wstawić wykres
uruchomić Solvera z poziomu VBA
jakie słabości ma Solver

Pierwsza część programu tworzy funkcję celu (sinusoida z trendem wzrostowym) oraz warunek ograniczający w postaci ujemnie nachylonej prostej (dopuszczalne rozwiązania znajdą się pod prostą). Następnie będę chciał przedstawić na wykresie funkcję celu i warunek ograniczający. W tym celu zbuduję Tabelę Danych i na jej podstawie narysuję wykres. Na koniec rozwiążę zadanie maksymalizacji funkcji celu przy zadanym warunku ograniczającym. Okaże się, że Solver znajduje maksimum w punkcie x=2,094 (f=1,91). Z wykresu wynika jednak, że jest to maksimum lokalne. Dlatego żeby znaleźć maksimum globalne, trzeba rozpocząć poszukiwanie od np. x=5. Wtedy okaże się, że maksimum funkcji jest w x=7,54 (f=4,72). VBA może być więc przydatne w poszukiwaniu maksimów globalnych, ponieważ można wprowadzić np. pętlę, która będzie rozwiązywała zadanie optymalizacji wiele razy, startując z różnych punktów.

  Sub skomplikowany_program()
  ''''stworzenie funkcji celu i wzoru na prostą ograniczającą'''
    Range("b1") = "cel"
    Range("b2").Formula = "=sin(" & Cells(2, 3).Address & ")+ 1/2*" & Cells(2, 3).Address
    Range("c1") = "x="
    Range("a4") = "prosta"
    Range("b4").Formula = "=-0.7*" & Cells(2, 3).Address & "+10"
  ''''stworzenie formuły, która będzie wykorzystywana przez Solvera jak warunek ograniczający'''
    Range("a6") = "warunek"
    Range("b5").Formula = "=" & Range("b2").Address & "-" & Range("b4").Address
    Range("c5") = "<"
    Range("d5") = 0
  ''''stworzenie "pierwszej" kolumny Tabeli Danych (a więc x=0, x=0.2, x=0.4 ... x=10)'''
    Cells(10, 1) = 0
    For i = 1 To 50
        Cells(i + 10, 1) = Cells(i + 9, 1) + 0.2
    Next i
  ''''zmiana szerokości kolumny'''
    Columns(2).ColumnWidth = 12
  ''''dodanie tekstu i formuły w nagłówku "drugiej" kolumny Tabeli Danych'''
    Range("b8") = "funkcja celu"
    Range("b9").Formula = "=" & Range("b2").Address
  ''''dodanie tekstu i formuły w nagłówku "trzeciej" kolumny Tabeli Danych'''
    Range("c8") = "prosta"
    Range("c9").Formula = "=" & Range("b4").Address
  ''''stworzenie Tabeli Danych na podstawie 3 kolumn'''
    Range(Cells(9, 1), Cells(60, 3)).Table columninput:=Range("c2")
  ''''stworzenie wykresu na podstawie Tabeli Danych'''
      Charts.Add
        ActiveChart.ChartType = xlXYScatterSmoothNoMarkers
        ActiveChart.SetSourceData Source:=Sheets("Arkusz1").Range("A10:C60"), PlotBy _
           :=xlColumns
           ActiveChart.Location Where:=xlLocationAsObject, Name:="Arkusz1"
        ActiveChart.SeriesCollection(2).Select
  ''''wprowadzenie zadania optymalizacji do Solvera - maksymalizacja B2 poprzez zmianę C2'''
    solverreset
    solverok setcell:=Range("b2"), maxminval:=1, bychange:=Range("c2")
  ''''dodanie warunku ograniczającego - B5 to lewa strona, 1 to znak ≤, D5 to prawa strona'''
    solveradd cellref:=Range("b5"), relation:=1, formulatext:=Range("d5")
    solversolve userfinish:=True
  End Sub

Przyszłość VBA

Obecnie (2007 rok) Microsoft planuje namówienie dotychczasowych twórców makr VBA w programach Office, aby ci zaczęli korzystać z tzw. Office Business Applications(inne języki) (OBA)^[2] dającego szersze możliwości (np. kod zarządzany).